هجونامه فردوسی

هجونامه سروده‌ای که از فردوسی در نکوهش سلطان محمود دانسته شده‌است. به گفتار نظامی عروضی صد بیت بوده و شش بیت از آن به‌جای مانده‌است.[1][2] ویرایش‌های گوناگونی از این هجونامه در دست بوده‌است که از ۳۲ بیت تا ۱۶۰ بیت داشته‌اند. برخی از پژوهشگران نسبت دادن چنین هجونامه‌ای به فردوسی را نادرست دانسته‌اند، مانند محمود شیرانی که با درنگریستن به این‌که بسیاری از بیت‌های این هجونامه از خود شاهنامه یا مثنوی‌های دیگر آمده‌اند و بیت‌های دیگر نیز از دید ادبی کاستی دارند، چنین نتیجه‌گیری کرد که این هجونامه ساختگی است.[3] اما محمدامین ریاحی با درنگریستن به این‌که از این هجونامه در شهریارنامهٔ عثمان مختاری، از ستایشگران مسعود سوم غزنوی نوادهٔ محمود، — که پیش از چهارمقالهٔ نظامی عروضی نوشته شده، نام برده شده — سرودن هجونامه‌ای به‌دست فردوسی را پذیرفتنی دانسته‌است.[4] پژوهشگرانی مانند نولدکه، تقی‌زاده و صفا نیز باور به اصیل بودن هجونامه و بنیاد برخی بیت‌های آن دارند.[5] نولدکه باور دارد که به گواه واژهٔ «این نامه» در برخی بیت‌های هجونامه، فردوسی به پیوست شاهنامه، هجونامه را آورده‌است تا با این کار همهٔ بیت‌های پراکنده در شاهنامه را — که در ستایش محمود بوده‌است — بزداید.[6] هم‌چنین جلال خالقی مطلق بر این باور است که به‌سبب برساخته بودن بیشتر بیت‌های هجونامه نمی‌توان بنیاد آن را نادیده گرفت و در آن‌جا نیز بیت‌های زیبایی وجود دارد که از شاهنامه برگرفته نشده‌است؛ و می‌گوید چنین می‌نماید که شیرانی بیشتر در پی پشتیبانی از محمود بوده‌است.[7] برپایهٔ بیتی در هجونامه که فردوسی در آن به هشتاد سالگی خود اشاره می‌کند، هجونامه پیش از سال ۴۰۹ ه‍.ق سروده شده‌است.[8][9]

پانویس
  1. Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI ii. Hajw-nāma”, Iranica.
  2. Huart, “Firdawsī”, The Encyclopaedia of Islam.
  3. خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰.
  4. ریاحی، فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او، ۱۴۴.
  5. Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI ii. Hajw-nāma”, Iranica.
  6. خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰.
  7. Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI i. Life”, Iranica.
  8. Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI i. Life”, Iranica.
  9. خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰.

منابع
  • ریاحی، محمدامین (۱۳۷۵). فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او. تهران: طرح نو. شابک ۹۶۴-۵۶۲۵-۳۸-۶.
  • خالقی مطلق، جلال (۱۳۹۱). «فردوسی». در اسماعیل سعادت. دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی. چهارم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۲۱-۷.
  • Huart, Clement (2012). "Firdawsī". Encyclopaedia of Islam. Retrieved 17 January 2017.
  • Khaleghi-Motlagh, Jalal (1999). "FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM i. Life". Encyclopædia Iranica. Retrieved 8 December 2016.
  • Khaleghi-Motlagh, Jalal (1999). "FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM ii. Hajw-nāma". Encyclopædia Iranica. Retrieved 8 December 2016.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.