مسعود بختیاری
بهمن علاءالدین نام‌وَر به مسعود بختیاری (۲۰ مهر ۱۳۱۹ مسجدسلیمان - ۱۲ آبان ۱۳۸۵ کرج) یکی از بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین خواننده، ترانه‌سُرا و آهنگ‌ساز مردم لُر بختیاری بود.[1][2][3]
| بهمن علاءالدین | |
|---|---|
 مسعود بختیاری | |
| زادهٔ | ۲۰ مهر ۱۳۱۹ [مسجدسلیمان] |
| درگذشت | ۱۲ آبان ۱۳۸۵ (۶۶ سال) کرج |
| محل زندگی | مسجد سلیمان اهواز، کرج |
| پیشه | معلم، ترانه سرا، خواننده |
| عنوان | مسعود بختیاری |
| والدین | میرزا محمد کریم حاجیه لیمو خانم |
زندگی
بهمن علاءالدین ۲۰ مهر ۱۳۱۹ در مسجدسلیمان و در خانواده‌ای پرجمعیت و سُنتی زاده شد. وی از تیرۀ زیلایی، از طایفۀ بهداروند و از ایل بزرگ هفت لنگ بختیاری بود. در ۱۳۲۴ به علت تغییر محل خدمت پدر خود که در آن زمان در شرکت نفت مسجدسلیمان مشغول خدمت بود، به همراه خانواده به لالی نقل مکان نمود و در ۱۳۲۸ که نخستین مدرسۀ ابتدایی به نام «دبستان فردوسی» در این شهر راه‌اندازی شد؛ شروع به تحصیل نمود و سپس سال‌های اول و دوم دبیرستان را در «عنبَل» و در «دبیرستان هنر» به پایان رساند و در سال ۱۳۳۶ و به دنبال بازنشسته شدن پدر از خدمت شرکت نفت؛ دوباره به مسجدسلیمان بازگشت و تا سال ۱۳۴۰ در «دبیرستان امیرکبیر» این شهر دوره تحصیلات دبیرستانی خود را به پایان رساند.
تا پیش از انقلاب با همراهی منصور قنادپور، نوازندۀ سنتور، آثاری را به دو گویش فارسی و بختیاری و با حال‌وهوای موسیقی شهری ارائه داد.
علاءالدین پس از تکمیل تحصیلات متوسطۀ آن زمان به خدمت آموزش و پرورش درآمد و تا سنّ بازنشستگی در کسوتِ معلّمی انجام وظیفه کرد. از سال ۱۳۵۰ در کنار شغل معلّمی، همکاری خود را با رادیو اهواز و منصور قنادپور آغاز کرد.
پس از انقلاب، مدتی در سکوت به‌سر برد تا این که با عطا جنگوک آشنا شد.
ویژگی آثار
مجموعۀ «مال‌کَنون» که با همکاری مسعود بختیاری و عطا جنگوک، نوازندۀ تار و پژوهشگر موسیقی محلی خلق شده بود، به عنوان نخستین آلبوم رسمی وی در سال ۱۳۶۵ وارد بازار موسیقی شد و موفقیت‌های زیادی یافت.<ref name="BBC">«عطا جنگوک، نوازنده تار و پژوهشگر موسیقی محلی درگذشت». خبرگزاری بی‌بی‌سی فارسی. ۱ اردیبهشت ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۹.</ref> به عقیدۀ بعضی از کارشناسان موسیقی، آلبوم مال‌کنون، از موفق‌ترین آثار موسیقی محلی در ایران است.[4] دومین و آخرین همکاری بهمن علاءالدین با عطا جنگوک، شش سال بعد منجر به خلق آلبوم «هِی‌جار» شد. هی‌جار نیز محبوبیت و مقبولیت فراوانی یافت ولی از نظر رضایت مخاطبان به پای آلبوم مال‌کنون نرسید.
مسعود بختیاری پس از این دو اثر شاخص خود، سه اثر دیگر به نام‌های «تاراز»، «بَراَفتَو»، «آستارَه» و «بَهیگ» را به علاقه‌مندانِ موسیقی بختیاری ارائه داد. در آبان ۱۳۹۲ و پس از گذشت شش سال از درگذشت وی، آلبوم «ویر» به خوانندگی و آهنگسازی خودش و سرپرستی و تنظیم ارژنگ سیفی‌زاده منتشر شد.[5]
نوآوری و بازآوری‌ها
رویکرد آگاهانۀ وی به احیای آوازهای بومی با اشعاری جدید بود. چه این که برخی از آوازهای کهن، یا اشعار مناسب روز نداشتند یا این که تنها برای مناسبت خاصی به وجود آمده بودند. مانند بهره‌گیری از آواز «برزگری» یا «صیادی» که اولی آواز کشاورزان و دومی آواز شکارچیان بوده‌است. او حتی از آوازهای سوگ موسوم به «گاگریو» نیز با اشعار دیگر بهره می‌برد و همچنین قادر بود تلفیقی از این آوازها را ارائه دهد. به عبارت دیگر می‌توانست بخشی از جمله آوازی‌اش با بخشی دیگر از آن، ریشه‌ای متفاوت داشته باشد. نمونه‌اش، آواز «آستاره» در آلبومی به همین نام است. علاءالدین در این لحن برگرفته از آوازهای سوگ و همچنین یکی از آوازهای کار، روایتی عاشقانه و لطیف‌تری از نمونۀ اصلی ارائه می‌کند که همانند آوازهای سوگ خشن و اندوه‌بار نیست.
دقت نظر وی یکی از عوامل توفیق او در جذب مخاطبانش بود. به جای این‌که در فرهنگ‌های دیگر به دنبال ملودی بگردد یا خود به ساختن ملودی‌های ضعیف بپردازد، از آبشخور نغمات بومی نهفته در صدای ساز توشمال‌های بختیاری بهره می‌برد. خود می‌گفت:
«اگر در کار کُرنانوازان دقیق شویم نغمه‌های بسیار بسیار زیبایی پیدا می‌کنیم که در نگاه اول ممکن است به چشم نیایند.»
چیرگی بر ادبیات فارسی و بختیاری و همین‌طور برخورداری از ذوق شعری به او امکان داده بود تا کلام بسیاری از ترانه‌هایش را خود بسراید. وی از آن‌جا که از زمان کودکی با عشایر بختیاری زندگی کرده بود بر وزن‌ها و عادات شعر اصیل بختیاری نیز چیرگی داشت. ترانۀ «تنک بلور» که در سال ۱۳۵۱ با همراهی ارکستر رادیو اهواز به سرپرستی منصور قنادپور خواند به خوبی این ویژگی او را نمایان ساخته است.
طبیعت‌گرایی
طبیعت‌گرایی در آثار بهمن علاءالدین موج می‌زند. او پیش از آن که با مظاهر زندگی نوین ماشینی روبرو شود، شب و روزش در واژگانی چون مَه (ماه)، اَفتَو (آفتاب)، آستارَه (ستاره)، کَوْگ (کبک)، اَوْر (ابر)، بارون، تَش (آتش)، کُهْ (کوه) و ... خلاصه می‌شد. به همین دلیل در غالب آوازهایش –که بیشتر اشعارش را خود می‌سرود و طرح آوازی‌اش را به انجام می‌رساند– چنین واژگانی بسیارند.
درگذشت
بهمن علاءالدین در سال ۱۳۷۹ برای زندگی به شهرستان کرج رفت و سرانجام پس از طی یک دورهٔ بیماری کلیوی و عمل جراحی مثانه در صبحگاه جمعه، دوازده آبان ۱۳۸۵ و پس از ۶۶ سال زندگی، به علت نارسایی قلبی در این شهر درگذشت. وقتی خبر درگذشتش منتشر شد، بختیاری‌های داخل و خارج از کشور، سیلی از پیام و اظهار همدردی به راه انداختند.
پیکر بهمن علاءالدین در جوار آرامگاه برخی از هنرمندان برجستۀ ایران مانند غلامحسین بنان، حبیب‌الله بدیعی، مرتضی حنانه، نعمت‌الله آغاسی، دلکش و هوشنگ گلشیری در بقعهٔ امامزاده طاهر کرج به‌خاک سپرده شد.
زندگی شخصی
مسعود بختیاری در طول عمر خود هیچ‌گاه ازدواج نکرد و پس از بازنشستگی نیز در جمع خانوادهٔ خواهرش در کرج می‌زیست. وی همچنین از حضور در تجمعات و مجالس چندان لذت نمی‌برد.
ترانه‌شناسی
آلبوم‌ها
- ۱۳۶۵ – مال‌کَنون
- ۱۳۷۱ – هِی‌جار
- ۱۳۷۳ − تاراز
- ۱۳۷۵ − بَراَفتَو
- ۱۳۷۷ − آستارَه
- ۱۳۸۴ – بَهیگ
- ۱۳۹۴ – ویر
تک آهنگ‌ها
- ۱۳۵۳ – گل‌های کاغذی
جستارهای وابسته
منابع
- «مراسم سالگرد بهمن علاءالدین در کرج برگزار می‌شود». خبرگزاری مهر. ۹ آبان ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۸.
- «سالروز درگذشت بهمن علاء الدین معرف موسیقی بختیاری در جهان». پایگاه خبری تحلیلی آوای لرستان. ۱۷ آبان ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۸.
- {{یادکرد وب|نشانی = https://www.mehrnews.com/news/402088/مسعود-بختياري-در-امامزاده-طاهر-كرج-آرام-گرفت%7Cعنوان = مسعود بختیاری در امامزاده طاهر کرج آرام گرفت]
- «آلبوم «ویر» زنده‌یاد مسعود بختیاری رونمایی می‌شود». خبرگزاری ایسنا. ۶ آبان ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۸.
پیوند به بیرون
| فرهنگ |
| ||
|---|---|---|---|
| زیستگاه |
| ||
| تنپوش |
| ||
| مردمشناسی | |||
| چهرههای فرهنگی | |||
| |||
