مقاومت آنتی‌بیوتیکی
مقاومت به آنتی بیوتیک یعنی میکروب‌های بیماری‌زا که برای مبارزه با آنان آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شوند، با جهش ژنی (موتاسیون) نسبت به این داروها مقاومت پیدا کنند و نسل‌های جدیدی به وجود بیایند که نتوان با آن‌ها مبارزه کرد. از مهم‌ترین عوامل این نوع مقاومت دارویی، مصرف خودسرانه یا بیش از حد آنتی بیوتیکها است.[1][2] این پدیده کل جامعه انسانی را به خطر می‌اندازد به طوری که خطر آن را به تروریسم تشبیه کرده‌اند.[3] مقاومت باکتری‌ها به آنتی بیوتیکها یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که سلامت انسان عصر مدرن را تهدید می‌کند.[4] الکساندر فلمینگ پنی سیلین را در سال ۱۹۲۸ به صورت اتفاقی کشف کرد ولی این دارو تا سال‌های دهه ۱۹۵۰ مورد استفاده همگانی قرار نگرفت.[5]
در دهه‌های اخیر مصرف آنتی بیوتیک علاوه بر پزشکی در کشاورزی هم افزایش چشمگیری داشته و آنتیبیوتیکها در دامداری، پرورش مرغ و طیور، پرورش ماهی و آبزیان، تولید محصولات کشاورزی و در باغهای میوه استفاده می‌شود، بنابراین مقاومت به آنتی بیوتیک، کشاورزی و محیط زیست را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.[6]
توانایی میکروب‌ها در تغییر تنها دلیل مقاومت به آنتی بیوتیک نیست. از سال ۱۹۸۷ هیچ رده آنتی بیوتیک تازه‌ای تولید نشده و در خط تولید شرکت‌های داروسازی بزرگ تقریباً هیچ آنتی بیوتیک تازه‌ای نیست. برای تولید آنتی بیوتیک جدید، انگیزه اقتصادی کافی وجود ندارد چرا که آنتی بیوتیکها فقط در صورت لزوم برای یک یا دو هفته مصرف می‌شوند و به دلیل خطر مقاومت میکروب‌ها، مدت استفاده از آن‌ها محدود است، در حالیکه داروهایی مثل داروی فشار خون یا داروی کاهنده قند برای تمام عمر مصرف می‌شوند.[6]
یکی از آنتی‌بیوتیک‌های بسیار قوی که تأثیرگذاری آن به شدت کاهش یافته، کارباپنم است که در مراحل پیشرفته درمان بیماری‌های ناشی از باکتری کلبسیلا پنومونیه کاربرد دارد. این باکتری منجر به بروز آلودگی خون، ذات الریه و عفونتهای مختلف در نوزادان می‌شود. از سوی دیگر، در حالی که در دهه ۱۹۸۰ میلادی مقاومت دارویی نسبت به درمان آلودگی مجاری ادراری به باکتری ای کولای تقریباً وجود نداشت، این روزها تجویز آنتی‌بیوتیک برای درمان این عارضه در نیمی از موارد بی‌تاثیر است.
در سال ۲۰۱۴ سازمان بهداشت جهانی از مقاومت دارویی در برابر آنتیبیوتیکها به عنوان یک «تهدید بزرگ جهانی» نام برد. این سازمان با بررسی آمار مربوط به ۱۱۴ کشور، از افزایش مقاومت دارویی در همه نقاط جهان خبر داد. این نهاد وابسته به سازمان ملل متحد، روز ۳۰ آوریل ۲۰۱۴ با انتشار گزارشی اعلام کرد جهان وارد دوره «پسا آنتی‌بیوتیک» شده‌است؛ دوره‌ای که عفونتهای ساده‌ای که برای سالیان طولانی قابل درمان بودند، کشنده شده‌اند. به گزارش سازمان بهداشت جهانی، سوزاک نیز از بیماری‌هایی است که در کشورهایی مانند بریتانیا، کانادا، استرالیا، اتریش، فرانسه، ژاپن، نروژ، آفریقای جنوبی، اسلوونی و سوئد نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های قوی مقاومت نشان داده است.[7]
ایران یکی از کشورهایی است که با تجویز بیش از اندازه این داروها روبروست و مصرف آنتی‌بیوتیک در این کشور تقریباً برابر با کل مصرف آن در اروپاست. بر این اساس، مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران ۱۶ برابر استاندارد جهانی است.[8]
آنتی بیوتیکها برای درمان عفونتهای باکتریایی استفاده می‌شود، اما برای عفونتهای ویروسی مثل سرماخوردگی، گلو درد، و آنفلوانزا مناسب نیستند. استفاده هوشمندانه از آنتی بیوتیک کلید کنترل گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی است.
منابع
- «خوددرمانی موجب مقاومت میکروبی نسبت به آنتی بیوتیکها می‌شود». سلامت نیوز. دریافت‌شده در ۱۱ اسفند ۱۳۹۱.
- «مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک به مقاومت دارویی می‌انجامد». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۱۱ اسفند ۱۳۹۱.
- «خطر باکتری‌های مقاوم شده در برابر آنتی بیوتیکها». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ مارس ۲۰۱۳–۲۱ اسفند ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۱۱ اسفند ۱۳۹۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - «مقاومت آنتی بیوتیکی تهدید جدی برای سلامت انسان عصر مدرن». سلامت نیوز. ۲۷ آبان ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۱۱ اسفند ۱۳۹۱.
- خطر رشد باکتری‌های مقاوم به داروهای آنتی‌بیوتیک بسیار جدی است بی‌بی‌سی فارسی
- مقاومت میکروب‌ها به آنتی‌بیوتیک باعث 'عقب‌گرد غیرقابل تصور بشر خواهد شد' بی‌بی‌سی فارسی
- مقاوم شدن در برابر آنتی بیوتیکها 'جهان را تهدید می‌کند' بی‌بی‌سی فارسی
- «مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران 16 برابر استاندارد جهانی است».
پیوند به بیرون
- درباره مقاومت آنتی بیوتیکی بیشتر بدانیم (فایل پی‌دی‌اف)
- آشنایی با نکاتی درباره مقاومت به آنتی‌بیوتیک
- پویانمایی دربارهٔ مقاومت آنتی‌بیوتیکی (به زبان انگلیسی)