کارون (قمر)

کارون که شارون هم تلفظ می‌شود (به انگلیسی: Charon) ‏(ˈʃærən یا ˈkɛərən‏[5]) بزرگترین قمر از ۵ قمر تا کنون شناخته شدهٔ سیاره کوتوله پلوتون است که در سال ۱۹۷۸ کشف شد.

کارون
Charon

شارون از منظر فضاپیمای نیوهورایزنز در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۵
اکتشاف
کشف توسط	جیمز کریستی
تاریخ کشف	۲۲ ژوئن ۱۹۸۷
طبقه‌بندی
نام‌های دیگر	Pluto I
عناصر کپلری مدار
خروج از مرکز	۰٫۰۰۲ ۲
زاویه انحراف	۰٫۰۰۱° (نسبت به استوای پلوتو) ۱۱۹٫۵۹۱ ± ۰٫۰۱۴° (نسبت به مدار پلوتو) ۱۱۲٫۷۸۳ ± ۰٫۰۱۴° (to the دائرةالبروج)
سایر مشخصات مداری
میانگین شعاع مداری	۶۰۳٫۵ ± 1.5 km[1] (0.095 Earths)
تناوب مداری	۶٫۳۸۷ ۲۳۰ ۴ ± 0.000 001 1 d (6 d 9 h 17 m ۳۶٫۷ ± 0.1 s)
مشخصات فیزیکی
مساحت سطح	۴٫۵۸‎×۱۰^۶ km²
حجم	۹۰۲٬۷۰۰٬۰۰۰ km³ (۰٫۰۰۰۸ برابر زمین)[2]
جرم	(۱٫۵۲ ± ۰٫۰۶)‎×۱۰^۲۱ kg (۲٫۵۴‎×۱۰^−۴ برابر زمین) (11.6% of Pluto)
متوسط چگالی	۱٫۶۵ ± ۰٫۰۶ g/cm³
گرانش سطحی	۰٫۲۷۸ m/s^۲
سرعت گریز	0.580 km/s .36 mi/s
چرخش	چرخش همزان
آلبدو	متغیر بین ۰٫۳۶ و ۰٫۳۹
دما	-۲۲۰°C (53 K)
قدر ظاهری	۱۶٫۸[3]
قطر زاویه‌ای	55 milli-arcsec[4]

ویژگی‌ها

شارون بزرگ‌ترین قمر سیارهٔ کوتولهٔ پلوتون در سال ۱۹۷۸ کشف گردید. دو قمر دیگر پلوتون به نام‌های نیکس و هیدرا نیز در سال ۲۰۰۵ کشف شدند که هر دو از شارون بسیار کوچک‌ترند. قمرهای باز هم بسیار کوچک‌تر سربروس و استوکس هم به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی پیدا شدند.

فضاپیمای نیوهورایزنز (افق‌های نو) در ۱۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۵ میلادی از کنار این قمر و سیارهٔ کوتوله‌اش گذشت و نخستین بررسی کامل بشر در آن گوشهُ تقریباً ناشناخته از حاشیه‌های منظومهٔ خورشیدی را با ابزارهای بسیار پیشرفته‌اش بررسی و گزارش کرد.

گردش هماهنگ شارون و پلوتو

شارون و پلوتون به گونهٔ ویژه‌ای که در منظومهٔ خورشیدی نادر است، وابسته به یک‌دیگر شده و رو در روی هم، قفل جزر و مدی را تجربه می‌کنند. زمین و ماه نیز قفل جزر و مدی را بین خود تجربه می‌کنند ولی تنها این ماه است که همیشه رو به سوی زمین دارد. بنا بر محاسبات تلسکوپ فضایی هابل که در سال ۱۹۹۴ از فاصلهٔ ۳۰ واحد نجومی از زمین صورت گرفته شارون و پلوتو تنها ۱۹٬۶۴۰ کیلومتر از هم دورند. در مقایسه، فاصلهٔ ماه تا زمین ۳۸۴٬۴۰۰ کیلومتر، یعنی نزدیک به بیست برابر بیشتر است.

داستان کشف شارون

نگاره‌ای که سال ۱۹۹۰ تلسکوپ فضایی هابل از سامانهٔ پلوتو - شارون گرفت

در دههٔ ۱۹۷۰، جِیمز کریستی (James Christy) در رصدخانهٔ ناوال در واشینگتن، رصدهایی از سیاره‌ها به منظور تصحیح پارامترهای مداری آن‌ها انجام می‌داد. او برخی تصاویر پلوتو را به دلیل آنکه کشیده به نظر می‌رسیدند حذف می‌کرد. این پدیده، بر اساس تجربهٔ نویسنده، زمانی رخ می‌دهد که تلسکوپ به خوبی آسمان را دنبال نمی‌کند، در نتیجه تصاویر کشیده می‌شوند؛ ولی او متوجه شد که تصویر ستارگان عالی است، یعنی آنکه تلسکوپ درست کار می‌کند؛ همچنین ملاحظه کرد که کشیدگی پلوتو، با گذشت زمان، به دور آن گردش می‌کند. معلوم شد که کریستی در حال رصد حرکت یک قمر به دور پلوتو، که حالا چارون (Charon) نام دارد، بوده است، و کشف آن در ۲۲ ژوئن ۱۹۷۸ اعلان شد. در سال ۱۹۹۰، تلسکوپ فضایی هابل توانست از دو قرص مجزای پلوتو و چارون تصویربرداری نماید. (چارون قایقرانی بود که مرده‌ها را در عرض رودخانهٔ افسانه‌ای استیکس جابجا می‌کرد وبا پلوتو ارتباط نزدیکی داشت؛ لذا نامی ایده‌آل بود. ضمن آنکه حروف اول آن مشابه نام همسر کریستی، شارلِن بود)

• پلوتو نام خدای افسانه‌ای رومی عالم مردگان بود که می‌توانست خود را ناپدید کند.[6]

خاک‌شناسی شارون

شارون با قطر ۱،۲۰۸ کیلومتر کمی از نصف پلوتو بزرگ‌تر و حتی از سیارهٔ کوتولهٔ سرس هم بزرگ‌تر است، و نیز به اندازهٔ کافی بزرگ بوده که توازن آب‌ایستایی برای کروی بودن خود را ایجاد کرده باشد. بر خلاف سطح پلوتو که از ازت و متان یخ‌زده تشکیل شده، به نظر می‌رسد که سطح شارون بیشتر از یخ (آب یخ‌زده)، که کم‌تر فرّار است تشکیل شده است. در سال ۲۰۰۷ میلادی با بررسی یافته‌های تلسکوپ جمنای و بودن لکه‌هایی از هیدروکسید آمونیوم و بلورهای آب بر سطح شارون، باور حضور فعالیت‌های یخ‌فشانی در شارون بیشتر شد.

با داشتن اندازه‌های حجم و جرم شارون، و به دست آوردن چگالی آن می‌توان نتیجه گرفت که شارون در مقایسه با پلوتو یک کرهٔ بیشتر یخی است و کم‌تر از پلوتو «سنگی» است. این موضوع، نظریه‌ای را که می‌گوید: شارون از برخورد جرم دیگری با پلوتون به وجود آمده، تقویت می‌کند.

منابع

1. B. Sicardy et al. (2006), "Charon's size and an upper limit on its atmosphere from a stellar occultation", Nature, ۴۳۹, p. ۵۲, ISSN doi: [http://dx.doi.org/10.1038%2Fnature04351 {{جا:#tag:nowiki|10.1038/nature04351}} [[Digital object identifier|doi]]: <span class="neverexpand">[http://dx.doi.org/10.1038%2Fnature04351 {{جا:#tag:nowiki|10.1038/nature04351}}]</span>] Check |issn= value (help)
2. Volume of a sphere with radius 603.5 km = 902,704,853.6 km³ / 1,083,207,317,374 km³ = 8.4E-04 = 0.00084 Earth
3. "Classic Satellites of the Solar System", Observatorio ARVAL Retrieved on 2007-10-19.
4. "Stellar occultation allows VLT to determine Charon's size and to put upper limit on its atmosphere", ESO 02/06 - Science Release, 2006–01–04 Check date values in: |تاریخ= (help) Retrieved on 2007-10-19.
5. In US dictionary transcription, us: shăr′ • ən, kār′ • ən
6. کتاب درآمدی بر نجوم و کیهان‌شناسی، صفحهٔ ۱۶۰

• موریسون، ایان. درآمدی بر نجوم و کیهان‌شناسی. ترجمهٔ غلامرضا شاه‌علی. شیراز: ارم شیراز. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۰۳۶-۲۵-۰.

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کارون (قمر) موجود است.

• Charon Profile by NASA's Solar System Exploration
• جیمز کریستی and Robert S. Harrington, "The satellite of Pluto," /0083//0001005.000.html The Astronomical Journal 83 (1978) 1005
• مارک دبلیو. بویی، Phases of Charon as seen from Pluto, رصدخانه لوول
• Buie, Surface of Charon and Pluto
• Hubble reveals new map of Pluto, BBC News, ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۵
• IAU Circular No. 3241 describing the discovery
• Measuring the Size of a Small, Frost World (رصدخانه جنوبی اروپا press release ژانویه ۲۰۰۶)
• M. J. Person et al. : Charon’s Radius and Density from the Combined Data Sets of the 2005 July 11 Occultation (submitted to the Astronomical Journal, ۳ فوریه ۲۰۰۶)