گاه‌شمار سلوکیان و اشکانیان

این گاه‌شمار از سال ۳۳۰ پیش از میلاد یعنی حمله اسکندر مقدونی به امپراتوری هخامنشی و ویرانی تخت جمشید و پایان پادشاهی هخامنشیان آغاز و تا پایان سلسله اشکانیان و بنیانگذاری ساسانیان در سال ۲۲۴ میلادی می‌باشد.

سلوکیان و اشکانیان به مدت ۳۱۰ سال دو امپراتوری همسایه بودند و بر ایران زمین حکومت کردند.[1]

پیش از میلاد

تصویر ۱: اسکندر مقدونی

• ۳۳۰ تا ۳۲۸: حمله اسکندر مقدونی (تصویر ۱: نقاشی) به شمال شرق و شرق ایران، بنای تعدادی شهر تحت عنوان اسکندریه، انتصاب تعدادی از ایرانیان توسط اسکندر به عنوان ساتراپ و همچنین انتصاب برخی از فرماندهان ایرانی در ارتش اسکندر.
  • ۳۲۷ تا ۳۲۶: حمله اسکندر به هندوستان.
  • ۳۲۳: بازگشت اسکندر به بابل، بیماری و مرگ اسکندر در سن ۳۳ سالگی.
• حدود ۳۲۰: بنیانگزاری پادشاهی سلوکیان به وسیله سلوکوس یکم.
• ۳۰۵: تاجگذاری و آغاز سلطنت سلوکوس یکم.
• ۲۸۱: قتل سلوکوس یکم.
• ۲۸۱: تاجگذاری آنتیوخوس یکم.
• ۲۶۱: تاجگذاری آنتیوخوس دوم.
  • ۲۶۱: اعلام استقلال سرزمین باختر توسط دیودوت یکم از حکومت سلوکی. وی نخستین شاه دولت یونانی بلخ بود.

تصویر ۲: سکه با تصویر ارشک یکم

• ۲۴۷: بنیانگذاری سلسله اشکانیان (پارتیان) توسط ارشک یکم. (تصویر ۲: سکه)
• ۲۲۳: آغاز سلطنت آنتیوخوس سوم سلوکی.
• ۲۱۷: آغاز سلطنت اشک دوم.
  • ۱۹۲ تا ۱۸۸: جنگ‌های روم علیه آنتیوخوس سوم.
• حدود ۱۹۱: آغاز سلطنت فریاپت.
• ۱۸۷: مرگ آنتیوخوس سوم.
• ۱۷۵: آغاز پادشاهی آنتیوخوس چهارم.
• ۱۷۱: آغاز پادشاهی مهرداد یکم.
• ۱۶۸: تخلیه مصر توسط آنتیوخوس چهارم.
• ۱۶۴: مرگ آنتیوخوس چهارم.
• ۱۶۲: آغاز پادشاهی دیمتریوس یکم و آغاز انحطاط سلوکیان.
• ۱۵۵: فتح سرزمین ماد به وسیله مهرداد یکم.
• ۱۴۱: ورود مهرداد یکم به بین‌النهرین و آزادی شهر سلوکیه.
• ۱۴۰: حمله دیمتریوس دوم به قوای مهرداد یکم اشکانی. در این یورش دیمتریوس دوم شکسن خورده و اسیر می‌گردد.
• ۱۳۸: مرگ مهرداد یکم و آغاز سلطنت فرهاد دوم.
• ۱۲۹: شکست آنتیوخوس هفتم به وسیله فرهاد دوم.
• ۱۲۴: آغاز پادشاهی مهرداد دوم.

تصویر ۳: مهرداد ششم پادشاه پنتوس

• ۱۲۰: اوج گرفتن قدرت پادشاهی پنتوس به وسیله مهرداد ششم پنتوس. (تصویر ۳: سردیس)
• ۱۲۰ تا ۹۰: اتحاد مهرداد ششم پنتوس با روم.
• ۱۰۰ تا ۹۱: حمله مهرداد ششم پنتوس به خاک روم در آسیای صغیر.
• ۹۰ تا ۸۸: فتح کاپادوکیه به وسیله مهرداد ششم پنتوس.
• ۸۷ تا ۸۶: آغاز جنگ‌های مهردادی. عقب راندن مهرداد ششم پنتوس از یونان و دیگر نقاط اروپا به وسیله رومیان.
• ۸۵ تا ۷۴: ایالت‌های آسیای صغیر دوباره به وسیله لوسیوس کورنلیوس سولا فتح می‌شود.
• ۷۵ تا ۷۲: شکست مهرداد ششم پنتوس از رومیان و گریختن و پیوستن به هم پیمانش تیگران دوم پادشاه ارمنستان.
• ۷۰: آغاز پادشاهی فرهاد سوم.
• ۶۷ تا ۶۳: پومپه سردار رومی، سوریه و ارمنستان را فتح کرده و آخرین پادشاه سلوکیان را از سلطنت عزل می‌نماید. جمهوری روم همسایه پادشاهی اشکانی می‌شود.
• ۶۳: مرگ مهرداد ششم پنتوس.
• ۵۳: حمله کراسوس رومی به امپراتوری اشکانی و شکست قوای روم طی نبرد حران. بنا بر برخی گزارش‌ها، سر کراسوس برای ارد دوم فرستاده می‌شود.
• ۵۱: حمله اشکانیان به سوریه.
• ۳۸: تاجگذاری فرهاد چهارم.
• ۳۶: جنگ‌های مارکوس آنتونیوس و اشکانیان بدون نتیجه پایان یافت.
• ۳۳: شورش تیرداد دوم علیه فرهاد چهارم پادشاه اشکانی. شکست فرهاد چهارم و عزیمت به روم.
• ۳۰: بازگشت فرهاد چهارم و پناه بردن تیرداد دوم نزد آگوستوس.
• ۲۰: بازگردانی درفش رومیان.^∗ پس دادن آناتولی و سوریه به روم توسط دولت اشکانی.
• ۲: مرگ فرهاد چهارم.

پس از میلاد

• ۱: پیمان‌نامه فرهاد پنجم با امپراتوری روم. دست کشی و عقب نشینی اشکانیان از ارمنستان.
• ۱۸: ژرمنیکوس ژولیوس سزار اعلام می‌دارد آرتاشز سوم پادشاه ارمنستان است.

تصویر ۴:سکه اردوان سوم

• ۳۴: اردوان سوم اشکانی (تصویر ۴: سکه)، پسرش ارشک یکم را به زمامداری ارمنستان منصوب می‌کند.^∗
• ۳۵: قتل ارشک یکم.
• ۳۷: اردوان سوم^∗ ارمنستان را به روم واگذار کرده و با تیبریوس پادشاه روم صلح می‌کند.
• ۳۸: مرگ اردوان سوم^∗
  • ۴۷: گندفر از پادشاهان پارتی هند، سکاهای شمالی را از گنداره اخراج کرد.
• ۵۱: حمله بلاش یکم پادشاه اشکانی به ارمنستان.
• ۶۶: نرون پادشاه امپراتوری روم، تیرداد یکم را به پادشاهی ارمنستان منصوب می‌کند. سلسله اشکانی ارمنستان رسماً تحت استیلای امپراتوری روم بنیان نهاده شد.
• ۷۷: مرگ بلاش یکم و آغاز پادشاهی پسرش بلاش دوم.
  • ۷۹: مرگ پلینیوس نویسنده و فیلسوف نامدار رومی و خالق دانشنامه تاریخ طبیعی پلینی.
• ۸۰: تاجگذاری پاکور دوم.
• ۱۰۵: تاجگذاری بلاش سوم. او بر بخش‌های شرقی پادشاهی اشکانی سلطنت می‌کرد.

تصویر ۵: سکه خسرو اشکانی

• حدود ۱۰۵: آغاز پادشاهی خسرو اشکانی (تصویر ۵: سکه) جانشین قانونی پاکور دوم. تمام مدت پادشاهی خسرو اشکانی با سلطنت بلاش سوم در شرق قلمرو حکومتی اشکانیان، مصادف بود.
  • ۱۰۵ تا ۲۵۰ اوج قدرت شاهنشاهی کوشان، همسایه شرقی اشکانیان.
• ۱۱۴: آغاز فتوحات و لشکرکشی‌های تراژان به سمت شرق. امپراتوری روم علیه دولت اشکانی اعلان جنگ کرد و ارمنستان را ضمیمه خاک خود کرد.
• ۱۱۵ اشغال آشوریه، میان رودان (بین‌النهرین) و تیسفون توسط تراژان.
• ۱۱۷ مرگ تراژان. عقب‌نشینی هادریانوس از ارمنستان و بین‌النهرین.
• ۱۲۲ اعلام صلح بین دولت اشکانی و روم.

تصویر ۶: تندیس سپتیموس سوروس

• ۱۲۹ آغاز سلطنت مهرداد چهارم برادر خسرو اشکانی (یکم) و تداوم درگیری‌های او با بلاش سوم که رقیب مهرداد چهارم بود و در سرزمین‌های شرقی قلمرو حکومت اشکانیان سلطنت می‌کرد.
  • ۱۳۳ حمله آلانان به غرب آسیا.
• ۱۳۳ تاجگذاری بلاش چهارم. اتحاد دوباره دو پادشاهی شرق و غرب اشکانی. از دوره سلطنت بلاش سوم و خسرو اشکانی، به ترتیب پادشاهان اشکانی شرقی و اشکانی غربی، قلمرو اشکانیان دو پاره شده بود.
• ۱۶۳ شکست قوای اشکانی از اویدیوس کاسیوس سردار رومی.
• ۱۹۱ مرگ بلاش چهارم و تاجگذاری بلاش پنجم.
• ۱۹۵ سپتیموس سوروس (تصویر ۶: تندیس) پادشاه امپراتوری روم به ارتش بلاش پنجم حمله کرد.
• ۱۹۷ غارت تیسفون پایتخت اشکانیان به وسیله سپتیموس سوروس.
• ۲۰۸ تاجگذاری بلاش ششم.
• حدود ۲۱۴ تا ۲۱۷: زادروز مانی پیامبر ایرانی.
• ۲۱۶ تاجگذاری اردوان پنجم.^∗
• ۲۱۷ مرگ کاراکالا شاه رومی. برقراری صلح بین اشکانیان و رومیان.
• ۲۲۴ شکست و قتل اردوان پنجم به وسیله اردشیر بابکان حاکم فارس (بعداً اردشیر یکم ساسانی) در نبرد هرمزدگان و پایان پادشاهی ۴۷۱ ساله اشکانیان.

یادداشت

1. ^  رومیان از دست دادن درفش خود را ننگی شوم و شکستی سنگین می‌دانستند.
2. ^  در دانشنامه بریتانیکا که منبع این موضوع است به اشتباه اردوان دوم ذکر شده است.
3. ^  در ترتیب جدید شاهنشاهان اشکانی اردوان چهارم خوانده می‌شود.

منابع

• CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org

پانویس

1. CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org