بیابان گبی
بیابان گبی به سبب قرار گرفتن جادهٔ ابریشم در آن و نیز تشکیل دادن بخش اعظمی از امپراتوری مغول، به شهرت رسیدهاست.
بیابان گبی | |
---|---|
جغرافیا | |
دستگاه مختصات جغرافیایی | ۴۲٫۵°شمالی ۱۰۳°شرقی |
بیابان گبی، بخشهایی از جنوب مغولستان و شمال غربی چین را در بر میگیرد و شامل بیابانهای استپ و فلاتهای نیمه بیابانی میشود. این بیابان از اطراف توسط کوههای آلتای، بیابان تکلهمکان و فلات تبت احاطه شدهاست. با وجود داشتن آب و هوای نامناسب، شبهای به شدت سرد و روزهای سوزان، این منطقه محل سکونت گونههای متعددی از حیوانات مانند شترهای دوکوهانه است. عده ای نیز معتقدند که اولین تخم دایناسورها در این مکان یافت شدهاست.
بیابان گبی ۱٬۳۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد در جنوب مغولستان و شرق بیابان تکله مکان است و دارای تابستانهای گرم و زمستانهای سرد است.[1]
آب و هوا: بیابان گبی بسیار سرد است ولی به ندرت در آن برف دیده میشود. این بیابان بالاتر از سطح دریا قرار گرفتهاست و میزان بارندگی آن تا ۱۹۰ میلیمتر در هر سال است و فشار در آن منطقه کم است
حفاظت و محیط زیست
سازش: به منظور زنده ماندن در گبی، گیاهان به از دست دادن برگهای خود تا بارندگی مجدد نیازمند هستند. این گیاهان دارای ریشههای طولانی هستند که توانایی جذب آب را از منطقههای بزرگ داراست.
کویرزایی: صحرای گبی طی فرایندی به نام کویرزایی در حال گسترش است. این بیابان در حال گسترش به مراتع چین است. توفانهای گرد و غبار به شدت صدمات سنگین به کشاورزی را افزایش میدهد.
گیاهان: گیاهان این بیابان شامل درخت اشنان، پیاز وحشی، بوته زار صحرا و علف است.
حیوانات: گبی خانه گونههای مختلف حیوانات از قبیل آهوی دم سیاه، شتر باختری، گرگها، موش خرمای وحشی اروپایی مخطط، الاغهای وحشی مغولی، خرس قهوهای، پلنگ برفی و آبچلیک است.
هرچند بیابان گبی تنها پنجمین بیابان بزرگ در جهان است، بیابان گبی یک منطقه خشک متمایل به توسعه در قاره آسیا است. محدوده گستردگی این بیابان دو کشور است و بخشهای شمالی و شمال غربی چین و جنوبی مغولستان را پوشش میدهد. گبی از مسدود شدن بیشتر بارشها به وسیلهٔ هیمالیا رنج میبرد. با این حال بدین معنا نیست که این منطقه از بارش بیبهره است. در واقع گبی سالانه ۷ اینچ بارش دارد. گبی بسیار سرد است و این به خاطر موقعیت شمالی آن و ارتفاع آن است (حدود ۱۵۲۰ متر بالاتر از سطح دریا، در بالاترین نقطه) در نتیجه، گاهی اوقات حتی سرما و برف دیده میشود و برف تپههای گبی را میپوشانند. دما در زمستان و پاییز در آنجا میتواند به ۴ درجه سلسیوس برسد. در زمستان گبی جای تفریح نیست و دمای هوای آن گاهی به ۵۰ درجه سلسیوس نیز میرسد. این بیابان به مراتب از سایر بیابانها، شن کمتری دارد. در عوض طبقات بیابان عمدتاً سنگ برهنه است. به این دلیل که در اکثر موارد باد به صورت شلاق از فلات عبور میکند.
گبی به پنج منطقهٔ مجزای زیستمحیطی تقسیم میشود:
بیابانهای استپ شرقی گبی
فلات نیمه کویری آلاشان
دریاچههای دره استپ کویری گبی
حوزهٔ نیمه بیابانی جونغاریا
رشتهکوههای تیانشان
بیابانهای استپ شرقی بیشتر مناطق شرقی را تحت پوشش خود قرار میدهد که این مساحت حدود ۲۸۲٬۰۰۰ کیلومتر مربع است. این منطقه از بخش درونی فلات مغولستان در شمال چین تا خود مغولستان امتداد پیدا میکند. تعداد زیادی دریاچهٔ نمک و مناطق کم ارتفاع در گبی شرقی همچون کوه یین وجود دارد.
آلاشان فلات نیمه بیابانی در منطقهٔ غربی و جنوب غرب بیابان استپ شرقی گبی واقع شدهاست. بسیاری از این فلاتها از حوضههای بیابانی و رشتهکوههای کم ارتفاع تشکیل شدهاست ازجمله: گبی محدودهٔ آلتایی، کوههای هلان و کوههای کیلیان. دریاچههای درهٔ استپ بیابانی گبی بین کوههای خانگای وگبی محدودهٔ آلاتای در شمال فلات آلاشان واقع شدهاست. حوضهٔ نیمه بیابانی جونغاریا بین رشته کوه تیان شان در جنوب و کوههای آلتای در شمال واقع شدهاست. منطقه از گوشهٔ جنوب شرقی در مغولستان تا چین گسترش یافتهاست و بخشهای شمالی استان سین کیانگ در چین را پوشش میدهد. رشته کوههای تیان شان به عنوان مرز میان حوضهٔ جونغاریا و بیابان تکلهمکان در غرب عمل میکند. تلکهمکان به علت دارا بودن حوضهٔ شنی و احاطه شدن توسط رشتهکوههای بلند به صورت جدا از گبی بهشمار میآید.
بسیاری از حوادث تاریخی مهم در گبی رخ دادهاست. این بیابان خانهٔ سنگوارههای بسیاری از دایناسورهای قدیمی است که تاکنون کشف شدهاست. همانند سایر کشفیات مهم فسیلی، گبی بخش اعظمی از امپراتوری مغول، یکی از بزرگترین امپراتوریهای جهان در طول قرن ۱۳ و ۱۴ را تشکیل داد بود. گبی همچنین شهرهای مهمی برای توقف و استراحت بازرگانانی که از اروپا به چین سفر میکنند در خود داشتهاست. مارکو پولو، کاشف مشهور ایتالیایی، با شهرهای افسانهای گبی در حماسهٔ ۲۴ سال سفر خود در آسیا در راه بازگشت به ونیز برخورد کرده و آن را در کتاب سفرهای مارکو پلو ذکر کردهاست.
بیابان گبی همچنین به رشد و توسعهٔ خود ادامه داده، که توسعهٔ سریع آن برای همسایگانش هشدار دهندهاست. کشور چین با تبدیل شدن مراتع خود به بیابان بیشترین ضربه را میبیند. حتی این توسعه سکونت انسانها را نیز با خطر مواجه میکند.