گلگت-بلتستان

گلگت-بلتستان (اردو: گلگت بلتستان, بلتی: གིལྒིཏ་བལྟིསྟན) که پیشتر با نام مناطق شمالی شناخته می‌شد، از شمالی‌ترین تقسیمات سیاسی تحت کنترل پاکستان است. این منطقه از غرب با استان پاکستانی خیبر پختونخوا، در شمال با دالان واخان افغانستان، در شرق و شمال شرق با ناحیه سینکیانگ چین، در جنوب غرب با ناحیه کشمیر آزاد تحت کنترل پاکستان، در جنوب شرق هم با ایالت هندی جامو و کشمیر هم‌مرز است. این ناحیه به همراه دو ناحیه دیگر، منطقه مورد مناقشه کشمیر را تشکیل می‌دادند که سبب درگیری‌هایی میان هند و پاکستان از زمان استقلال این دو کشور و چندپارگی هند در ۱۹۴۷ است.

Provincial symbols of the Gilgit-Baltistan

Animal	Wild yak[4][5]
Bird	Shaheen falcon[4][5]
Tree	Himalayan oak[4][5]
Flower	Granny's bonnet
Sport	Yak polo

گلگت-بلتستان گلگت بلتستان گِلِیٓت پَلَوٓلْ
از بالا در جهت عقربه‌های ساعت: کی۲ - دره استور - نانگا پاربات - Shangrila Resort, Skardu - Deosai Plateau
گلگت-بلتستان نشان داده شده با رنگ سرخ در منطقه سیاچن گلیشیر
مختصات: ۳۵٫۳۵°شمالی ۷۵٫۹°شرقی مختصات: ۳۵٫۳۵°شمالی ۷۵٫۹°شرقی
تأسیس	۱ ژولای ۱۹۷۰
پایتخت	گلگت
بزرگترین شهر	گلگت
مدیریت
• نوع	سرزمین خودمختار تحت کنترل پاکستان
• هیئت حاکمه	مجلس قانون‌گذاری
• فرماندار	مير گذنفر علي[1]
• سروزیر	حافظ حفيظ الرحمٰن[2]
مساحت
• کل	۷۲۴۹۶ کیلومتر مربع (۲۸۰۰۰ مایل مربع)
جمعیت  (2008; est.)
• کل	۱٬۸۰۰٬۰۰۰
منطقه زمانی	یوتی‌سی +۵ (PKT)
کد ایزو ۳۱۶۶	PK-NA
زبان‌های اصلی	اردو (ملی و رسمی) شینا بوروشاسکی بلتی تبتی واخی خوار
کرسی‌های مجلس	۳۳[3]
نواحی	۷
وبگاه	gilgitbaltistan.gov.pk

تاریخ

تا پیش از فتح این منطقه توسط گورکانیان در قرن ۱۶ میلادی این منطقه تحت سیطره سلطنت دهلی بود. در ۱۷۵۷ گورکانیان سلطه بر این سرزمین را بنا به قراردادی به احمدشاه درانی واگذار کردند. تا ۱۸۱۹ یعنی زمانی که رانجیت سینگ به آنجا یورش برد این سرزمین بخشی از افغانستان (یا امپراطوری درانی) بود و تحت سیطره افغان‌ها قرار داشت. تا ۱۸۴۷ نام شاهزاده نشین جامو و کشمیر برخود داشت. پس از چندپارگی هند در ۱۹۴۷ جامو و کشمیر در آغاز ایالتی خودمختار باقی‌ماند. پس از جنگ هند و پاکستان در ۱۹۷۴ سیطره پاکستان بر مناطقی در شمال و غرب خط آتش بست تثبیت شد. در ۱۹۷۰ میلادی نام مناطق شمالی برای مناطقی که قبل تر با عنوان آژانس گلگت و بلتستان شناخته می‌شدند در نظر گرفته شد. این نام نخستین بار توسط سازمان ملل متحد برای اشاره به مناطق شمالی و کشمیر استفاده شده بود. بخش کوچکی از مناطق شمالی به نام شاخسگام در ۱۹۶۳ به‌طور موقت از طرف پاکستان به چین واگذار شده بود.

جغرافیا

دشت هنزه، در منطقه گلگت-بلتستان در شمالی‌ترین بخش پاکستان واقع شده‌است. قلعهٔ بلتیت بر روی ارتفاعات دشت هنزه بنا شده‌است.

گلگت-بلتستان خانه پنج قله از هشت هزار متری‌ها و و بیش از پنجاه قله با ارتفاع بیش از ۷٬۰۰۰ متر است. گلگت و سکردو دو مکان اصلی اعزام کوهنوردان به این کوه‌ها هستند. چندتا از بلندترین رشته کوه‌های دنیا در این منطقه قرار دارند. مهم‌ترین رشته کوه‌ها قراقروم و همالیای غربی هستند. کوه‌های پامیر در شمال قرار دارند و هندوکش در غرب قرار گرفته‌است. در این میان بلندرین قله‌ها کی۲ و نانگا پاربات هستند که دومی از دهلره آورترین کوه‌های دنیا است.

سه تا از بلندترین یخچال‌های دنیا در خارج از قطب در گلگت-بلتسان قرار دارند: یخچال بیافو، یخچال بالترو و یخچال باتورا. همچنین چندین دریاچه در ارتفاع بالا در این منطقه یافت می‌شود.

جمعیت‌شناسی

جمعیت گلگت-بلتستان در ۲۰۱۳ حدود ۲ میلیون نفر برآورد شده‌است. جمعیت گلگت-بلتستان از گروه‌های گوناگون زبانی، قومی و مذهبی تشکیل یافته‌است، دلیل آن وجود دره‌های جدا افتاده بسیار است که توسط بلندترین کوه‌های دنیا از یکدیگر جدا شده‌اند. گروه‌های قومی شامل شین‌ها، هندوکشی‌ها، کشمیری‌ها، کاشغری‌ها، پتان‌ها و کوهستانی‌ها است. اسماعیلیه برخلاف باقی پاکستان هنوز در این منطقه رواج دارد.

زبان

اردو زبان میانجی این سرزمین است و بیشتر بومی‌ها آن را می‌فهمند. زبان شینا با گویش‌های گوناگون اش زبان حدود ۶۰٪ از مردم منطقه است و عمدتاً در گلگت، آستور، دره دیامیر و بخش‌هایی از غذر رایج است. گویش‌های بلتی که زیرمجموعه‌ای از لداخی و بخشی از گروه زبان‌های تبتی هستند در میان تمامی مردم بلتستان رایج است. دیگر زبان‌ها عبارت است از واخی، که در هونزای شمالی و برخی روستاهای غذر رایج است، خوار که در غذر رایج است، بروشسکی که زبانی ایزوله است و در هونزا، نگر و یاسین، برخی بخش‌های گلگت و روستای پونیال رایج است. زبان جالب توجه دیگر دوماکی است که میان طایفه‌های موسیقی‌دان منطقه رایج است. اقلیت کوچکی از مردم نیز به پشتو صحبت می‌کنند.

گلگت-بلتستان گویشوران کشمیری بسیار کمی دارد. در حالی که زبان‌های داردی مانند شینا و خوار در حال حاضر در منطقه رایج است. در آخرین سرشماری در ۱۹۹۸ جعمیت گلگت بلتسان ۸۷۰٬۳۴۷ نفر بود که حدود ۱۴٪ آن شهرنشین بودند.

دین

مردم گلگت بلتسان مسلمان هستند. عمده جمعیت را شیعیان تشکیل می‌دهند و اقلیت قابل توجهی از اهل سنت نیز در منطقه حضور دارند. گلگت بلتسان تنها منطقه با اکثریت شیعه در پاکستان عمدتاً سنی است. در دوره ضیاء الحق دولت مهاجرت سنی‌ها را به این منطقه تشویق کرد. اسماعیلیه و صوفیان نوربخشیه همچنان در گلگت-بلستان حضور دارند.

جستارهای وابسته

• فهرست کوه‌های آسیا
• هشت هزار متری‌ها

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی

1. "Pir Karam Ali Shah appointed GB Governor". The News. 2011-01-26. Retrieved ۲۰۱۱-۰۱-۲۸.
2. "Associated Press Of Pakistan (Pakistan's Premier NEWS Agency) - Public service policy to be pursued in Gilgit–Baltistan: PM". Ftp.app.com.pk. Archived from the original on 16 August 2011. Retrieved 2010-06-05.
3. Legislative Assembly will have directly elected 24 members, besides six women and three technocrats. "Gilgit Baltistan: New Pakistani Package or Governor Rule" 3 September 2009, The Unrepresented Nations and Peoples Organization (UNPO)
4. "Symbols of Gilgit-Baltistan". knowpakistan.gov.in. Retrieved 14 August 2013.
5. "Gilgit-Baltistan Key Indicators" (PDF). Retrieved 14 August 2013.