ایالت بلوچستان
ایالت بَلوچستان بزرگترین ایالت کشور پاکستان است و حدود ۴۴ درصد از خاک پاکستان را دربرمی‌گیرد. مرکز این ایالت، شهر کویته می‌باشد. این ایالت با وجود گستردگی، کم‌جمعیت‌ترین ایالت پاکستان است. آمار دقیقی از جمعیت این ایالت با توجه به سیاست‌های ضد قومی دولت مرکزی پاکستان علیه قوم بلوچ در دست نیست ولی با توجه به جمعیت نقاط مختلف این ایالت می‌توان جمعیت این ایالت را بین ۵ تا ۷ میلیون نفر در نظر گرفت.
ایالت بلوچستان بلوچستان | |
|---|---|
 پرچم  مهر | |
| مختصات: ۳۰٫۱۲°شمالی ۶۷٫۰۱°شرقی | |
| کشور |  پاکستان |
| نواحی | ۳۰ |
| شهرها | - |
| بزرگترین شهر | کویته |
| بنیانگذاری | ۱ ژوئیه ۱۹۷۰ |
| مدیریت | |
| • فرماندار | امان‌الله خان یاسینزئی |
| مساحت | |
| • کل | ۳۴۷۱۹۰ کیلومتر مربع (۱۳۰۰۰۰ مایل مربع) |
| جمعیت (۲۰۱۷)[1] | |
| • کل | ۱۲٬۳۴۴٬۴۰۸ |
| منطقه زمانی | یوتی‌سی ۵+ (PST) |
| زبانهای رسمی | زبان بلوچی، زبان اردو |
| وبگاه | |
| پرچم ایالتی | | |
|---|---|---|
| مهر ایالتی | | |
| حیوان ایالتی |  | |
| پرنده ایالتی |  | |
| درخت ایالتی |  | |
| گل ایالتی | .JPG.webp) |
این ایالت تا سال ۱۸۷۱میلادی بخشی از ایران بود که در آن بر اساس قرارداد گلدسمید در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار از ایران جدا گردیده و تا پیش از استقلال پاکستان به بلوچستان انگلیس نامور بود.
مرکز ایالت بلوچستان پاکستان شهر کویته است که ۸۹۶ هزار نفر جمعیت دارد. بلوچستان پاکستان از سوی جنوب به دریای مکران محدود می‌شود و بندر مهم این ایالت در کنار این دریا بندر گوادر است.
اقوام اصلی و بومی ساکن بلوچستان پاکستان عبارتند از بلوچ‌ها و دیگر اقوام شامل پشتون‌ها، هزاره‌ها می‌باشند.
نام مناطق جنوبی بلوچستان مکران نامیده می‌شود و مناطق مرکزی بلوچستان پاکستان را امروزه سنتاً کلات می‌نامند.
با وجود برخورداری از منابع طبیعی زیاد، بلوچستان فقیرترین منطقه پاکستان است.[2] منابع گازی ونفتی در ایالت بلوچستان نردیک به مرز ایران کشف شده‌است که به گفته محققان می‌تواند چندین برابر منبع نفتی کویت باشد.
در این ایالت طوایف زیادی زندگی می‌کنند ولی بعضی از این طوایف بسیار مهم هستند زیرا در تمامی فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی بلوچستان نقش دارند که از جمله مهم‌ترین این طوایف می‌توان به طایفه‌های نوتی زهی و بوگتی اشاره داشت طایفه نوتی زهی نقش بسزایی در سیاست بلوچستان دارد و از نظر مالی و نفوذ در تمامی دستگاه‌های دولتی می‌توان این طایفه را پر قدرت‌ترین طایفه در این ایالت دانست.
جغرافیا
این ایالت از سوی غرب با ایران، از سوی شمال با افغانستان و مناطق ایلی پاکستان، از سوی شرق با پنجاب و سند و از سوی جنوب با دریای مکران هم‌مرز است. مرکز این ایالت شهر کویته است.
بلوچستان پاکستان در جنوب شرق فلات ایران قرار گرفته‌است و جزئی از این فلات است. این ایالت با چند منطقه مهم ژئوپلیتیکی یعنی خاورمیانه، جنوب غرب آسیا، آسیای میانه، و جنوب آسیا هم‌مرز است.
بلوچستان در جنوب غرب پاکستان واقع شده و مساحت آن ۳۴۷ هزار و ۱۹۰ مترمربع است. بلوچستان بزرگترین ایالت پاکستان است و ۴۴ درصد از خاک این کشور را در بر می‌گیرد. منطقه بلوچستان پاکستان به همراه بلوچستان ایران از تنگه هرمز تا شبه قاره هند ادامه دارد و بدین طریق کوتاه‌ترین مسیر برای آسیای مرکزی به دریاهای آزاد است.
با وجود دورافتادگی و خشکی بلوچستان این موقعیت جغرافیایی باعث رقابت‌های جهانی برای عبور دادن مسیرهای مهم راه‌گذر شمال-جنوب از طریق این منطقه شده‌است.
مرکز ایالت بلوچستان پاکستان یعنی شهر کویته در پرجمعیت‌ترین بخش کوه‌های سلیمان در شمال شرقی ایالت قرار گرفته‌است. کویته در دره رودخانه‌ای نزدیک به تنگه بولان جای گرفته‌است. این مسیر یکی از مسیرهای آسیای میانه به ساحل دریاست که از قندهار در افغانستان به اینجا می‌رسد. امپراتوری‌های قدیم و جدیدتر مانند امپراتوری بریتانیا از این مسیر برای تهاجم به افغانستان استفاده می‌کردند.[3] بلوچستان منابع زیرزمینی و تجدیدپذیر مختلفی دارد و دومین تأمین‌کننده مهم گاز طبیعی در پاکستان است. به خاطر مسائل سیاسی و فعالیت گروه‌های جدایی‌طلب در منطقه، منابع طبیعی آن هنوز به‌طور کافی شناسایی و بهره‌برداری نشده‌است.
تاریخ
در سده شانزدهم میلادی، براهویی‌ها، حکومتی را در کلات تشکیل داده و میر احمد خان را حکمفرمای آزاد آن سامان تلقی کردند. او با گشودن نواحی مستونگ، سبی، کچی، شلکوت (کویته کنونی) و کرخ، حکمرانی خود را گسترش داده بود. جانشین وی میر عبداللّه خان هانات کلات را گسترش بیشتری داد.[4] او حکام کلهاری سند را شکست داده و مکران و شوروک را تحت سلطهٔ خود آورد. در نتیجه حمله نادرشاه افشار پادشاه ایران (م: ۱۷۴۸ م) به شبه‌قاره این ناحیه نیز به ایران ملحق ماند و سپس بدست احمد شاه بابا ابدالی افتاد. حکمران محلی میرناصرخان با بیست هزار سپاه جنگجو احمد شاه ابدالی را علیه تیموریان کمک کرده بود و ابدالی در جنگ پانی پت موفق گردیده‌است.[5]
پیش از تأسیس کشور پاکستان، بلوچستان کنونی این کشور دو قسمت داشت. واحدی را ریاست‌های کلات (قلات)، خاران، لسبیله و مکران شامل بود و قسمت کویته و نواحی آن بلوچستان انگلیسی نامیده می‌شد. بلوچستان انگلیسی تحت نظارت انگلیس‌ها بود و ریاست‌های مزبور بوسیله رؤسای محلی اداره می‌شد. از سال ۱۹۵۴ میلادی هردو قسمت یادشده به صورت یک واحد تقسیمات کشوری درآمده است.[5]
یکی از دلایل تلاش مضاعف اسلام‌آباد برای برقراری امنیت در بلوچستان در سال‌های ۲۰۱۶ میلادی به بعد، هشدار چین به این کشور به دلیل سرمایه‌گذاری گسترده‌ای است که پکن در زمینه جاده‌سازی و راه‌آهن مابین دو کشور کرده که از منطقه بلوچستان می‌گذرد. از رهگذر این تلاش‌ها، در آذرماه ۱۳۹۶ خورشیدی ۳۱۳ شبه‌نظامی از سه گروه جدایی‌طلب مختلف، در مراسمی در فرمانداری ایالت بلوچستان در شهر کویته، سلاح‌های خود را به نواب ثناءالله زهری، سروزیر این ایالت تحویل دادند.[6]
لازم است ذکر شود که مردم بلوچ در تاریخ همواره حضور داشته‌اند و در جنگ‌های مهمی مانند فتح اصفهان توسط افغان های غلزائی، نبرد کرنال (فتح هندوستان)، فتح مومباسا توسط سپاه عمان و … حضور زیادی داشته‌اند.
زبانهای گفتاری
زبانهای رایج در این ایالت به ترتیب زبان بلوچی، براهوئی، پشتو، اردو و فارسی هزارگی است.
زبان فارسی‌زبان مادری قوم دهوار است که بیشتر ساکن قلعه لادگشت هستند.
همچنین جمعیت زیادی از قوم هزاره در کویته زندگی می‌کنند که فارسی زبانند.
در مورد زبان بلوچی تلاش‌های زیادی صورت گرفته‌است چندین کتاب زبان بلوچی از جمله مانند؛ کتاب بلوچی لبزبلد تألیف آقای اسحاق خاموش، کتاب بلوچی لبزبلد تألیف آقای جان محمد دشتی، کتاب فرهنگ بلوچی _ فارسی تألیف آقای عبدالغفور جهاندیده، کتاب زبان بلوچی تألیف آقای ظهورشاه هاشمی و … به چاپ درآمده اند.
جمعیت‌شناسی
| جمعیت‌ها طی سال‌ها | ||
|---|---|---|
| سال سرشماری | جمعیت | درصد شهرنشین |
| ۱۹۵۱ | ۱٬۱۶۷٬۱۶۷ | ۱۲٫۳۸٪ |
| ۱۹۶۱ | ۱٬۳۵۳٬۴۸۴ | ۱۶٫۸۷٪ |
| ۱۹۷۲ | ۲٬۴۲۸٬۶۷۸ | ۱۶٫۴۵٪ |
| ۱۹۸۱ | ۴٬۳۳۲٬۳۷۶ | ۱۵٫۶۲٪ |
| ۱۹۹۸ | ۶٬۵۶۵٬۸۸۵ | ۲۳٫۸۹٪ |
| ۲۰۰۵ | ۱۲٬۳۴۴٬۴۰۸ | ۲۳٫۸۹٪ |
تراکم جمعیت جمعیت بلوچستان به علت کوهستانی بودن و کمبود آب، کم است. ارقام اولیه سرشماری مارس ۲۰۱۲ نشان داد که حمعیت بلوچستان بدون نظر گرفتن ناحیه‌های خضدار، کچهی و پنجگور ۱۳٬۱۶۲٬۲۲۲ نفر است. این رقم یک افزایش ۱۳۹٫۳ درصدی از ۵،۵۰۱،۱۶۴ سال ۱۹۹۸ را نشان می‌دهد و ۶٫۸۵ درصد از کل جمعیت پاکستان را تشکیل می‌دهد.[7][8] در این بازه زمانی این افزایش بزرگترین افزایش در میان همه استان‌های پاکستان است. برآورد رسمی جمعیت بلوچستان نشان داده که جمعیت آن از حدود ۷٫۴۵ میلیون در سال ۲۰۰۳ به ۷٫۸ میلیون در سال ۲۰۰۵ رسیده‌است.[9]
زبان
در سرشماری ۱۹۹۸ بلوچی با ۵۴٫۸٪ زبان اصلی بلوچستان بود و بعد از آن پشتو با ۲۹٫۶٪، سندی با ۵٫۶٪، پنجابی با ۲٫۵٪، سرائیکی با ۲٫۴٪، اردو با ۱٪ و زبانهای دیگر با ۴٫۱٪ کل گویشوران را تشکیل می‌دادند.[11]
بر طبق اتنولوگ، گویش‌های بلوچی مکرانی ۱۳٪، رخشانی ۱۰٪، سلیمانی ۷٪ و خترانی ۳٪ از کل جمعیت ایالت بلوچستان را تشکیل می‌دهند. زبانهای دیگر شامل براهویی، لَسی، اردو، پنجابی، فارسی (هزارگی، تاجیکی و دهواری)، سندی، سرائیکی، هندکو، هندکی می‌شوند. در ناحیه لس بیله اکثریت مردم به لَسی که یکی از گویش‌های سندی است تکلم می‌کنند.[12][13]
بلوچی زبان اکثریت ۲۱ ناحیه و پشتو زبان اکثریت ۹ ناحیه را تشکیل می‌دهد.[14]
ناحیه‌ها
 |
شهرهای بلوچستان پاکستان
فرهنگ
بلوچستان از دو منطقه وسیع تشکیل شده‌است. این دو منطقه با وجود داشتن مشترکات زیاد در برخی موارد تفاوت‌هایی در فرهنگ عامه، زبان و گویش محلی، آداب و رسوم، موسیقی و حتی مسکن عشایری، آب و هوا و پوشش گیاهی دارند.
این منطقه یعنی بلوچستان در ایران و پاکستان متناسب با محیط طبیعی و جغرافیایی از تنوع فراوان آب و هوا برخوردارند. منطقه بلوچستان ایران شامل شهرستان‌های سراوان، سیب و سوران، مهرستان، ایرانشهر، دلگان، نیکشهر، سرباز، چابهار، کنارک و فنوج و خاش و زاهدان و زابل می‌باشند. وجود آثار تاریخی و باستانی همچون کوه مهرگان در سراوان، قلعه سب در سب و سوران و نیز آثار بجا مانده از تمدن‌های باستانی دامن و اسپیدژ ایرانشهر و سایر کاوشها و تحقیقات باستان‌شناسی و نظریه بسیاری از مورخین حکایت از آن دارد که قوم بلوچ یکی از اقوام اصیل آریایی و ایرانی است هر چند در بین طوایف بلوچ بعضی از آنها در ادوار مختلف از مناطقی به بلوچستان مهاجرت کرده‌اند و شاید آریایی نباشند اما پس از سکونت در بلوچستان و خویشاوندی و آمیختگی با قوم بلوچ آنچنان در فرهنگ اصیل آریایی و فرهنگ بلوچ تنیده شده‌اند که جدا نمودن آنها امکان‌پذیر نمی‌باشد و امروز نیز همچون بلوچ‌های اصیل در آداب و رسوم، پوشش، زبان، و سایر اجزای فرهنگی مشترک هستند. یکی از آئین‌ها و مراسم بجا مانده از ایران باستان مراسم جشن بهارگاه و عید نوروز است که در بین همه اقوام ایرانی به عنوان آئین کهن ملی و باستانی با اندک تفاوت‌هایی رواج دارد. بلوچ‌ها نیز همچون سایر اقوام ایرانی بهار طبیعت و شکوفایی غنچه‌های بهاری را گرامی می‌دارند و دراین ایام علاوه بر جشن و سرور و شادی و برپایی مراسم عید نوروز و عید طبیعت، آداب و رسوم ویژه و خاصی را در این ایام خجسته برگزار می‌کنند مهری آباد+هزاره تاون+علی‌آباد اسم محله‌های شهر کویته می‌باشد.
روز فرهنگ بلوچ
روز فرهنگ بلوچ (بلوچ دودءربیدگی روچ): روز دوم ماه مارچ هرسال بلوچ‌ها در گوشه وکنار نقاط مختلف بلوچستان روز فرهنگ قوم خود را جشن می گرند. در این روز خاص برای قوم بلوچ، مردم بلوچ به اجرای رقص‌های محلی نظیر رقص بلوچانه، اتن بلوچی و … پرداخته و جوانان کلاه بلوچی (با پوست گوسفند) به سر می‌بندند.
کتابخانههای مهم
کتابخانههای مهم بلوچستان:[15]
|
|
|
افزون بر این در دانشکده‌های شهرهای مستونگ، ژوب، بهاگ، چمن، قلات، لورالایی، پشین، سبّی، هرنایی، تربت، پنجگور، دیره‌بگتی، کوهلو، گوادر، نوشکی، خضدار و لسبیله و بیشتر مدارس بلوچستان نیز کتابخانه‌هایی وجود دارند.
منابع
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ایالت بلوچستان موجود است. |
- "DISTRICT WISE CENSUS RESULTS CENSUS 2017" (PDF). pbscensus.gov.pk. Archived from the original (PDF) on 29 August 2017.
- Kemp, Geoffrey (2010). The East Moves West: India, China, and Asia's Growing Presence in the Middle East (1st ed.). Brookings Institution. p. 116. ISBN 978-0-8157-0388-4.
- Bolan Pass – Encyclopædia Britannica Eleventh Edition
- یوسف عطا، م. بلوچ‌های غیور و بلوچستان. مترجم: ملک، اشرف. در نشریه: «هلال» آذر ۱۳۴۸ - شماره ۹۵. (در مالکیت عمومی به خاطر قدمت).
- یوسف عطا، م. بلوچ‌های غیور و بلوچستان.
- "تسلیم ۳۰۰ شبه‌نظامی جدایی‌طلب بلوچ در پاکستان". 2017. رادیو فردا. Accessed December 16 2017. .
- "Population, Area and Density by Region/Province" (PDF). Federal Bureau of Statistics, Government of Pakistan. 1998. Archived from the original (PDF) on 18 November 2008. Retrieved 20 July 2009.
- "Population shoots up by 47 percent since 1998". Thenews.com.pk. 29 March 2012. Archived from the original on 1 July 2012. Retrieved 14 August 2012.
- Pakistan Balochistan Economic Report: From Periphery to Core (In Two Volumes) – Volume II: Full Report. بایگانی‌شده در ۱ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine The World Bank. May 2008. "The Balochistan population totalled 4.5 million in 1981/82 and 7.8 million in 2004/05..." "NIPS estimates that Balochistan's population growth will slow down to 1.3 percent by 2025..."
- "CCI defers approval of census results until elections". Retrieved 2 April 2020.
- "Percentage Distribution of Households by Language Usually Spoken and Region/Province, 1998 Census" (PDF). Pakistan Statistical Year Book 2008. Federal Bureau of Statistics – Government of Pakistan. Archived from the original (PDF) on 2 April 2020. Retrieved 2 April 2020.
- "Balochistān". Encyclopædia Britannica. 2009. Archived from the original on 25 December 2009. Retrieved 15 December 2009.
- Cf. Grierson (1919, p. 158) and Scholz (2002, p. 29)
- "Number of Balochi-speaking people in Balochistan falls". Retrieved 17 April 2020.
- رایزنی فرهنگی ایران، کویته، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
| تحصیلهای ایالت بلوچستان | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش قلات (پاکستان) |
| ||||||||||||||
| بخش مکران |
| ||||||||||||||
| بخش نصیرآباد |
| ||||||||||||||
| بخش کوئته |
| ||||||||||||||
| بخش سبی |
| ||||||||||||||
| بخش ژوب |
| ||||||||||||||
زیرتحصیلها به صورت مورب آمدهاند | |||||||||||||||
مناطق بلوچ زبان | ||
|---|---|---|
 | ||
کشورها و مناطق ایرانی زبان | |
|---|---|
(۱) بخش خودگردان تاجیک تاشکورگان، در جمهوری خلق چین به رسمیت شناخته شده است.
|
| فدرال/ملی | | |
|---|---|---|
| فدرال/ملی سابق | ||
| استانی | ||
| منطقه‌ای | ||