گویش هزارگی

هزارگی (به گویش هزارگی: آزرگی "āzargi") گویشی از زبان فارسی است که در افغانستان بیشتر مردمان هزاره به این گویش صحبت می‌کنند.[5][6]

هزارگی
زبان بومی درهزاره‌جات[1]
 افغانستان
 ایران
 پاکستان
 تاجیکستان
قومیتمردمان هزاره
شمار گویشوران
١٢ میلیون (نامعین)  (بدون تاریخ)۲۰۱۵
الفبای , الفبای لاتین[2][3]
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹haz
گلاتولوگhaza1239[4]
بخشی از مجموعه مباحث درباره
مردمان هزاره

درباره · افراد · سرزمین · زبان · فرهنگ · پراکندگی · آزار و اذیت · تبارها · آشپزی

سیاست · نویسندگان · شاعران · نظامیان · ادیان · ورزشکاران · جنگ‌ها

درگاه ویکی‌پروژه
رده انبار

تعدادی واژه‌های ترکی، مغولی و اوستایی در این گویش موجود است. به عقیده برخی، واژه‌های ترکی و مغولی حدود ۲۰ درصد از واژگان این گویش را تشکیل می‌دهد.[7]گویش هزارگی برخی از ویژگی‌های دستوری سدهٔ چهارم و پنجم هجری، را در خود حفظ کرده‌است.[8]

منطقه گویش هزارگی با رنگ نارنجی در میان مناطق دری زبانان

گویش هزارگی از گونهٔ زبان فارسی غزنه و خراسان خاوری ریشه گرفته‌است.[9] در گویش هزارگی دو حرف «د» و «ت» غلیظ نیز وجود دارد که تلفظ‌شان نزدیک به تلفظ آن حروف در زبان‌های اردو و پشتو است.[10]

پیشینه

پروفسور بیکن اظهار داشته است که:

جغتایی ها، نیکان هزاره‌ها، قبل از آن که به سمت هزاره جات سرازیر شوند، به زبان ترکی تکلم نموده و آنرا بکار می گرفتند چون لغات ترکی خیلی بیشتر از لغات مغولی در این زبان (هزارگی) به چشم می خورد.[11]

واژگان

لغات هزارگی به هفت گروه زیر تقسیم میشود:[11]

  1. لغات بازمانده از ترکی[11][12]
  2. لغات بازمانده از مغولی[11][12]
  3. لغات بازمانده از پشتو
  4. لغات بازمانده از هندی و اردو
  5. لغات بازمانده از انگلیسی
  6. لغات بازمانده از عربی
  7. لغات بازمانده از روسی

واژگان با ریشه ترکی[12]
  • اصطلاحات خویشاوندی:
ترکی/هزارگی آبه یا آپهآته
معادل فارسی مادرپدر
  • اسامی اعضاء بدن:
ترکی/هزارگی قاشکیرپکقولقی
معادل فارسی ابرومژه چشمبازوپای
  • اسامی حیوانات:
ترکی/هزارگی تکهقره قوشقوشقوچ
معادل فارسی بُز نرپرستو، غُچیپرنده شکاری، شاهینآهو یا گوسفند نر

واژگان با ریشه مغولی[11]
  • اصطلاحات خویشاوندی:
مغولی/هزارگی اَبَغَهباجه
معادل فارسی عموباجناق
  • اسامی اعضاء بدن:
مغولی/هزارگی چِجینشیغَیوُقرهقَبَرغه
معادل فارسی سینهقوزکچشمدنده
  • اسامی حیوانات:
مغولی/هزارگی جَریَهچن قیشخُروتَبرغو
معادل فارسی خارپشتخرچنگماکیاندنده


جستارهای وابسته

منابع
  1. Emadi, Hafizullah (2005). Culture and Customs of Afghanistan. ISBN 9780313330896.
  2. https://www.omniglot.com/writing/hazaragi.htm
  3. https://glottolog.org/resource/reference/id/58210
  4. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Hazaragi". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  5. A. Pisowicz, Origins of the New and Middle Persian phonological systems (Cracow 1985), p. 112-114, 117.
  6. Elphinstone, Mountstuart (Kingdom of Caubul) with a new introduction by Sir Olaf Caroe, London and New York, Oxford University press, 1972.
  7. خاوری، محمد جواد، امثال و حِکم مردم هزاره، مشهد: نشر عرفان، ۱۳۸۰، ص۱۶.
  8. همان. ص ۱۷.
  9. ابوبکر گروس، نسرین، قدم‌های آشتی و مسئولیت ما افغان‌ها، [بدون محل انتشار و ناشر]: سال ۲۰۰۰. ص۴۹.
  10. همان، ص۲۰.
  11. پولادی، حسن، هزاره‌ها؛ تاریخ. فرهنگ. سیاست. اقتصاد، تهران:انتشا ات عرفان، ١٣٨٧، ص ١٥٧.
  12. دلجو، عباس. تاریخ باستانی هزاره‌ها. موسسه انتشارات مقصوی، کابل. ص. ۲۸۴. شابک ۹۷۸-۹۹۳۶-۶۲۴-۰۰-۹.
پروژهٔ ویکی‌پدیا گویش هزارگی آزمایشی در ویکی‌مدیا انکوباتور موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.