زبان مجاری

زبان مَجاری (به مجاری: magyar، ماجار) زبانی است از خانواده زبان‌های فین‌واوگری و شاخه زبان‌های اوگری و بی‌پیوند با دیگر زبان‌های مرکز اروپا.[2][3] به این زبان در مجارستان و -از سوی اقلیت‌های مجاری-در هفت‌کشور همسایه مجارستان سخن گفته‌می‌شود.

مجاری
مجاری: magyar‎
بیانmɒɟɒr
زبان بومی در مجارستان و مناطقی از:

 رومانی
 صربستان
 اسلواکی
 اسلوونی
 اوکراین
 کرواسی
 اتریش
 اسرائیل
 ایالات متحده آمریکا

 استرالیا
شمار گویشوران
۱۵–۱۴ میلیون  (۲۰۰۵)[1]
اورالیک
  • اوگریک
    • مجاری
لاتین (الفبای مجاری)
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
مجارستان، اتحادیه اروپا، اسلواکی (زبان محلی), اسلونی (زبان محلی), صربستان (زبان محلی), اتریش (زبان محلی), برخی از حقوق رسمی در رومانی، اوکراین و کرواسی
تنظیم‌شده توسطپژوهشکده زبانشناسی دانشکده علوم مجارستان
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹hu
ایزو ۲–۶۳۹hun
ایزو ۳–۶۳۹hun
پراکندگی مجاری‌زبانان در اروپا

زبان مجاری در جایگاه هموندی در میان دسته کوچک زبان‌های اروپا که از خانواده زبان‌های هند و اروپایی نیستند همواره مورد توجه زبانشناسان بوده‌است.

این زبان ۱۳میلیون گویشور دارد که ۹٫۵ تا ۱۰میلیون‌تن از آنان در مجارستان کنونی می‌زیند. نزدیک به دو میلیون تن در سرزمین‌هایی می‌زیند که تا پیش از جنگ جهانی یکم در پادشاهی مجارستان جای می‌گرفتند. بزرگ‌ترین بخش از این گروه با ۱٫۴میلیون‌تن جمعیت در رومانی کنونی می‌زیند. همچنین در کشورهای اسلواکی، کرواسی، صربستان، اوکراین، اتریش و اسلوونی نیز مجاری‌زبانان می‌زیند. از این گذشته نزدیک به یک‌میلیون مجاری‌زبان هم در سراسر جهان پراکنده‌اند.

دسته‌بندی و تاریخچه

زبان مجاری آغازین را از ۱۰۰۰ (پیش از میلاد) می‌دانند. در آن هنگام مجاری از زبان‌های اوب-اوگری جداگردید.

مجاری زبانی‌است اوگری که در زیرگروه زبان‌های فین‌واوگری جای‌می‌گیرد و آن هم شاخه‌ای از خانواده زبان‌های اورالی است. در دهه ۱۶۷۰ بود که پیوند میان زبان‌های اوگری و فینی مورد توجه قرارگرفت. در سده‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی دسته‌بندی زبان مجاری از نظر سیاسی بسیار بحث‌انگیز بود. اما امروزه خانواده زبان‌های اورالی مانند خانواده‌های زبان‌های هند و اروپایی و زبان‌های استرانزیایی یک دسته زبانی شناخته‌شده و تثبیت‌شده‌است.

پیوند آوایی
مجاری فنلاندی استونیایی معنا
fa puu puu درخت
fél pelätä pelgama ترسیدن
fészek pesä pesa آشیانه
  • [k] در مجاری منطبق با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکه‌های جلویی‌است:
مجاری فنلاندی استونیایی معنا
könny kyynel küünistama اشک
kéz käsi käsi دست، بازو
kő kivi kivi سنگ
  • [h] مجاری برابر با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکه‌های پشتی‌است:
مجاری فنلاندی استونیایی معنا
hal kala kala ماهی
ház kota koda خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی و استونیایی)
húgy kusi kusi پیشاب
  • [t] در مجاری منطبق است با [t] در آغاز واژه در فنلاندی و استونیایی:
مجاری فنلاندی استونیایی معنا
tél talvi talv زمستان
tud tuntea teadma, tundma دانستن
tavasz touko teki (گرفته‌شده از 'tekkima') بهار
  • در میان واژه‌ها [z]ی مجاری به [t] در فنلاندی و [d] یا [t] در استونیایی تطبیق می‌خورد:
مجاری فنلاندی استونیایی معنا
ház kota koda خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی)
kéz käsi: käte- käsi: käte- دست، بازو
fazék pata pada دیگ

الفبا
صفحه‌کلید مجاری دارای کلیدهای ő ű و cs dz dzs gy ly ny sz ty zs
A Á B C Cs D Dz Dzs E É F
G Gy H I Í J K L Ly M N
Ny O Ó Ö Ő P (Q) R S Sz T
Ty U Ú Ü Ű V (W) (X) (Y) Z Zs

حرف‌های درون دوکمان تنها برای واژگان بیگانه کاربرد دارند.

نمونه‌های زبانی
کتابی مجاری از سده‌های میانه
  • Jó napot (:یو ناپُت) :روزخوش
  • Viszlát (ویسلات):بدرود (نیمه‌رسمی)
  • Elnézést! (النیزیشت) :ببخشید!
  • Köszönöm (کؤسؤنؤم) :سپاسگزارم
  • Mennyi? (مِن‌نی) :چه اندازه؟
  • Igen :آره
  • Nem :نه
  • Nem értem (نِم ایرتِم) :نمی‌دانم
  • víz (ویز):آب
  • bor :باده
  • sör (شؤر): آبجو
  • tea (ته‌آ):چای
  • tej (تِی):شیر (نوشیدنی)
  • Szeretlek (سِرِتلِک): دوستت دارم.

جستارهای وابسته

منابع
  1. Anna Fenyvesi: Hungarian Language Contact Outside Hungary, John Benjamins Publishing, Amsterdam, 2005, pp. 11
  2. Salminen, Tapani (2002): Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies
  3. Michalove, Peter A. (2002) The Classification of the Uralic Languages: Lexical Evidence from Finno-Ugric. In: Finnisch-Ugrische Forschungen, vol. 57
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.