زبان بوسنیایی

زبان بوسنیایی (به بوسنیایی: bosanski jezik) یک زبان هندواروپایی و هموند شاخه جنوبی زبان‌های اسلاوی است. این زبان توسط بوسنیایی‌ها (مسلمانان بوسنی و بوسنیایی‌نژادها) به‌کار می‌رود و بیشتر در بوسنی و هرزگوین و منطقه مسلمان‌نشین سانجاک (در صربستان و مونته‌نگرو) رواج دارد. بوسنیایی یکی از گونه‌های معیار گروه صربی-کرواتی (اسلاوی جنوب مرکزی) است و گویشوران زبان‌های این گروه، یعنی صربی، کرواتی، مونته‌نگرویی و بوسنیایی به‌طور چهارجانبه زبان هم را می‌فهمند.

بوسنیایی
bosanski / босански
بیان	[bɔ̌sanski:]
زبان بومی در	بوسنی
قومیت	مردم بوسنیایی مردم بوسنی
شمار گویشوران	۲٫۵–۳ میلیون  (۲۰۰۸)[1]
تبار	هندواروپایی بالتواسلاوی اسلاوی اسلاوی جنوبی جنوب غربی صربی‌کرواتی بوسنیایی
سامانه نوشتاری	خط لاتین (الفبای گاج) الفبای سیریلیک (الفبای ووک) بریل یوگوسلاو در گذشته: خط عربی (عربیکا) سیریلیک بوسنیایی (بوسانچیکا)
وضعیت رسمی
زبان رسمی در	بوسنی و هرزگوین  مونته‌نگرو
زبان اقلیت شناخته‌شده در	صربستان  کرواسی  جمهوری مقدونیه شمالی  اسلوونی  کوزوو^[a]
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹	bs
ایزو ۲–۶۳۹	bos
ایزو ۳–۶۳۹	bos
گلاتولوگ	bosn1245[2]
زبان‌شناسی	بخشی از زبان صربی‌کرواتی

زبان‌ها و گویش‌های اسلاوی جنوبی
اسلاوی جنوب شرقی زبان اسلونیایی Dialects (Prekmurje Slovene Resian) زبان صربی‌کرواتی زبان‌های معیار صربی کرواتی زبان بوسنیایی زبان کرواتی زبان مونته‌نگروئی زبان صربی (Slavonic-Serbian) گویش‌های صربی کرواتی گویش اشتوکاوی (Bunjevac Dubrovnik Eastern Herzegovinian Zeta-Raška Smederevo–Vršac Šumadija–Vojvodina Užican) Chakavian (Burgenland Molise) Kajkavian Torlakian لهجه‌های صربی کرواتی گویش اشتوکاوی گویش اشتوکاوی گویش اشتوکاوی Comparison of standard Bosnian, Croatian and Serbian
اسلاوی جنوب شرقی اسلاوی کلیسایی (زبان اسلاوی کلیسایی باستان) زبان بلغاری گویش‌ها بانات Torlakian Meshterski زبان مقدونی گویش‌ها (غربی جنوب شرقی شمالی تورلاکی) Spoken Macedonian Standard Macedonian
گویش‌های انتقالی صربی-بلغاری-مقدونی Transitional Bulgarian dialects Torlakian Gora dialect کروات-اسلوونیایی Kajkavian بلغاری-مقدونی Slavic dialects of Greece
الفبا امروزی Gaj's Latin^a Serbian Cyrillic زبان بلغاری Macedonian Cyrillic Montenegrin Slavica Slovene تاریخی Bohoričica Dajnčica Metelčica Arebica Bosnian Cyrillic الفبای گلاگولیتی Early Cyrillic ^a شامل الفبای بانات بلغاری.

دبیرهٔ بوسنیایی مبنی بر الفبای لاتین است. الفبای سیریلیک نیز پذیرفته شده‌است که بیشتر در گذشته کاربرد داشته و امروزه به ندرت به‌کار می‌رود. وام‌واژه‌های فراوانی از زبان‌های عربی، فارسی و ترکی عثمانی به دلیل تعاملات فرهنگی و تاریخی در طول زمان به این زبان راه یافته‌است.[3][4][5]

زبان بوسنیایی و دو زبان کشورهای همسایه آن یعنی صربستان و کرواسی و مونته‌نگرو یعنی زبان‌های صربی و کرواتی دارای اشتراک‌ها و تفاوت‌هایی در بیان و نوشتار هستند، اما اشتراک این سه زبان به حدی است که با دانستن یکی از آن‌ها می‌توان به راحتی با مردمان سه کشور دیگر نیز سخن و ارتباط برقرار کرد.

گویش‌ها

زبان بوسنیایی شامل ۵ گویش است که عبارت‌اند از بوسنیایی شرقی، بوسنیایی غربی، هرزگوینی شرقی، هرزگوینی غربی و سنجاکی که درمیان بوسنیایی‌های سنجاک متداول است.[6]

نوشتار

در طول تاریخ چهار خط برای نوشتار بوسنیایی کاربرد داشته‌است. در قرون وسطی بوسنیایی به سیریلیک بوسنیایی (یا بوسانچیکا) نوشته می‌شد که به‌طور گسترده‌ای در بوسنی و هرزگوین امروزی و مناطق هم‌مرز در کرواسی امروزی (دالماسی جنوبی و مرکزی و دوبروونیک) استفاده می‌شد. با ورود اسلام به ایالت بوسنی، بوسانچیکا ابتدا در میان نخبگان بوسنیایی و سپس در میان عموم مردم با خط عربی موسوم به عربیکا جایگزین شد و امروزه کاملاً منسوخ شده‌است.

عربیکا بین قرون ۱۵ و ۱۹ مورد استفاده قرار می‌گرفت. پیش از جنگ جهانی اول مسلمانان بوسنیایی تلاش‌های برای اتخاذ عربیکا به عنوان الفبای سوم رسمی بوسنیایی در کنار لاتین و سیریلیک انجام شد که به نتیجه نرسید. از عربیکا به غیر از ادبیات، در مدارس دینی و امور حکومتی نیز استفاده می‌شد.

امروزه بوسنیایی به دو الفبای سیریلیک و لاتین نوشته می‌شود. در بوسنی و هرزگوین هر دو الفبا برای نوشتار بوسنیایی به رسمیت شناخته شده‌اند، اما در عمل از سیریلیک بیشتر در جمهوری صرب بوسنی و از لاتین بیشتر در فدراسیون بوسنی و هرزگوین استفاده می‌شود.[7]

الفباهای بوسنیایی به شرح زیرند:

لاتین	A	B	C	Č	Ć	D	Dž	Đ	E	F	G	H	I	J	K	L	Lj	M	N	Nj	O	P	R	S	Š	T	U	V	Z	Ž
سیریلیک	A	Б	Ц	Ч	Ћ	Д	Џ	Ђ	Е	Ф	Г	Х	И	Ј	К	Л	Љ	М	Н	Њ	О	П	Р	С	Ш	Т	У	В	З	Ж
عربی	آ	ب	ڄ	چ	ڃ	د	ج		ه	ف	غ	ح	اٖی	ی	ق	ل	ڵ	م	ن	ںٛ	ۉ	پ	ر	س	ش	ت	ۆ	و	ز	ژ

جستارهای وابسته

• مردم بوسنیایی

پیوند به بیرون

• واژگان فارسی در زبانهای سوئدی، اویغوری چینی و بوسنیایی

منابع

1. "Accredited Language Services: An Outline of Bosnian Language History". Accredited Language Services. Archived from the original on 1 August 2016. Retrieved 12 August 2012.
2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "بوسنیایی معیار". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
3. Algar, Hamid (2 July 1994). Persian Literature in Bosnia-Herzegovina. Journal of Islamic Studies. Oxford. pp. 254–68. |access-date= requires |url= (help)
4. Balić, Smail (1978). Die Kultur der Bosniaken, Supplement I: Inventar des bosnischen literarischen Erbes in orientalischen Sprachen. Vienna: Adolf Holzhausens, Vienna. p. 111. |access-date= requires |url= (help)
5. Balić, Smail (1992). Das unbekannte Bosnien: Europas Brücke zur islamischen Welt. Cologne, Weimar and Vienna: Bohlau. p. 526. |access-date= requires |url= (help)
6. «بوسنیایی». دانشنامه بزرگ اسلامی.
7. Ronelle Alexander (15 August 2006). Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press. pp. 1–2. ISBN 978-0-299-21193-6.

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Bosnian language»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ۲۸ مارس ۲۰۰۸