هزاره‌جات

هزارستان منطقه وسیع کوهستانی هزاره‌نشین در ارتفاعات مرکزی افغانستان است[2] که سکونت‌گاه تاریخی قوم هزاره می‌باشد. مرزهای آن، به‌طور تقریب، از حوزه بامیان به شمال، از سرچشمه رودخانه هلمند به جنوب، از فیروزکوه به غرب، و از گذرگاه سالنگ به شرق محصور می‌شود. در طول تاریخ مرزهای آن همواره در حال تغییر بوده و به‌طور تقریبی تعیین شده‌است.[3]

هزارستان
منطقه
محدوده تقریبی و حدودی هزاره جات
مختصات:
کشورهاافغانستان
جمعیت
 • کلبیشتر از ۸ میلیون نفر
جمعیت‌شناسی
 • قومیتمردمان هزاره
مناطقبامیان، دایکندی و بخش‌هایی از غور، غزنی، اروزگان، پروان، میدان وردک، سرپل[1]
بخشی از مجموعه مباحث درباره
مردمان هزاره

درباره · افراد · سرزمین · زبان · فرهنگ · پراکندگی · آزار و اذیت · تبارها · آشپزی

سیاست · نویسندگان · شاعران · نظامیان · ادیان · ورزشکاران · جنگ‌ها

درگاه ویکی‌پروژه
رده انبار

بر اساس تقسیمات کشوری کنونی افغانستان، هزارستان بر ولایت‌های مرکزی بامیان، دایکندی و بخش‌هایی از غور، غزنی، اروزگان، پروان، میدان، بلخ، بغلان ، سمنگان و سرپل منطبق است.[4][5][6]

نام‌های گذشته

در منابع تاریخی از هزارستان به نام‌های مختلفی یاد شده است. بلیومی می‌نویسد که در کتاب مقدس کشوری به نام عرساث نام برده شده‌است که با موطن هزارهای امروزی مطابقت دارد.[7] این سرزمین از کابل و غزنه تا هرات و قندهار وسعت داشته است.[7] ستاگیدا یکی از نام‌های تاریخی هزارستان است که حدود ۲٬۵۰۰ سال پیش یاد می‌شده‌است.[8] بطلمیوس هزارستان را با نام پاروپامیزوس یاد کرده است.[9] قسمت‌های جنوبی هزارستان پیش از اسلام اراکوزیا نام برده می‌شد و پایتخت آن هزاله نام داشت.[10] این سرزمین از حدود ارغنداب تا مالستان و جاغوری و تام دای پولاد وسعت داشت.[10] زاول (زابل)، زاولستان (زابلستان) منطقهٔ وسیعی بود که از تخارستان تا جنوب غزنی و تمام هزارستان را تحت پوشش داشت. این نام جامع‌ترین نام برای هزارستان بود و تا زمان تیمور گورکانی به این مناطق هزارستان اطلاق می‌شد.[10] هیوان تسانگ در سفرنامهٔ خود اطراف و نواحی غزنی را به نام «تاوکپستوتو» یاد کرده است.[10] غرب هزارستان پیش‌تر به زمین داور یا بلد داور یاد می‌شد.[10] در دوران اسلامی از شمال غرب هزارستان از حدود دایزنگی تا ولایت بادغیس و تمامی ولایت غور به غرجستان که به معنی کوهستان در فارسی قدیم است یاد می‌شد. گاهی این نام را به سراسر هزارستان اطلاق می‌کردند.[10][11][12] مشهورترین نام هزارستان در دوران اسلامی غور و غورستان بود که بعداً به سراسر هزارستان گفته شد اما اکنون محدود به ولایت غور کنونی شده‌است. غور در لهجهٔ هزارگی به معنی گودال، شکاف یا دره است. پیش از حملهٔ عبدالرحمن‌خان به آنجا، این سرزمین به نام هزارستان یاد می‌شد. کلنل چارلز ادوارد ییت، محمد حیات‌خان افغان و محمد عظیم بیک‌هزاره از هزارستان یاد کرده‌اند.[10]

تاریخ

هزارستان سکونت‌گاه و سرزمین تاریخی هزاره‌ها به‌شمار می‌رود. این منطقه پیش از اسلام منطقه بودایی بوده[13] که امپراطوری‌های متفاوت نظیر یونانیان، ایرانیان، هندیان، کوشانی‌ها - یفتلی‌ها، غوریان، غزنویان، ایلخانان، تیموریان و گورکانیان در این منطقه حکمرانی کرده‌اند ویرانه‌های پایتخت باستانی پادشاهی بابر هنوز هم در یکاولنگ، ولایت بامیان موجود است. باستان‌شناسان مدارکی از امپراتوری یونانِ باختر و بوداییان در این منطقه کشف کرده‌اند.[14] مایکل ویتزل (Michael Witzel) باستان‌شناس آلمانی معتقد است که هزارستان همان ایران‌ویج در اوستا است.[15]براساس یافته‌های اخیر وی بیوار مناطق جاغوری و اروزگان که از مناطق جنوب هزارستان می‌باشند بخشی از پادشاهی زابلستان و بعد از آن قلب امپراتوری کوشانیان بوده‌اند.[16]

جغرافیا
نمایی از چراگاه‌های هزاره‌جات
هزاره‌جات. ١٩٧٦

مردم‌

نفوس هزارستان را اکثراً هزاره‌ها تشکیل می‌دهند. پشتون‌ها، تاجیک‌ها، ازبک‌ها و سایر اقوام در این منطقه در اقلیت هستند.

جستارهای وابسته

منابع
  1. "Bamyan Province". Naval Postgraduate School. 2011-11-15. Retrieved 2012-12-05.
  2. «هزارستان - ویکی اسحاق=fa.wikishia.net». دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۱۱-۱۰.
  3. Encyclopædia Iranica | Articles
  4. «afghan/maps/afghanistan_ethnolinguistic_map_1997.jpg». http://www.indiana.edu/~afghan/maps/afghanistan_ethnolinguistic_map_1997.jpg. پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  5. Afghanistan ethnolinguistic map, Indiana, 1997.
  6. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۰.
  7. مردم شناسی ایران. صص. ۸۱۱.
  8. غبار، میر غلام محمد. افغانستان در مسیر تاریخ. اول. صص. ۴۰.
  9. مردم شناسی ایران. صص. صفحه ۶۹.
  10. یزدانی، حسینعلی (۱۳۶۸). تاریخ هزاره‌ها. صص. صفحه ۱۳۸.
  11. تاریخ باستانی هزاره‌ها/ص202و206/نویسنده، عباس دلجو.
  12. Saleminejad, Hossein. "معنی غرجستان | لغت‌نامهٔ دهخدا". Retrieved 2017-04-05.
  13. Gandhara, Buddhism, About.
  14. Gandhara, Buddhism, About.
  15. Witzel, Michael, Aryan Home (PDF), Harvard.
  16. HISTORY OF THE WORLD FROM THE EARLIEST PERIOD TO THE PRESENT TIME By EVERT A. DUYCKINCK
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هزاره‌جات موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.