ولایت غزنی

ولایت غزنی به مرکزیت شهر «غزنی» یکی از سی و چهار ولایت در جنوب شرقی افغانستان موقعیت دارد.[1] غزنی با نفوس ١.٣ میلیونی اش پنجمین ولایت پرنفوس افغانستان می باشد.[2] این ولایت از لحاظ مدیریت اداری به هجده ولسوالی تقسیم شده‌است.[3]

غزنی
ولایت
دشت های ولایت غزنی
موقعیت ولایت غزنی در نقشهٔ افغانستان
مختصات: ۳۳٫۵°شمالی ۶۸°شرقی / 33.5; 68
مختصات: ۳۳٫۵°شمالی ۶۸°شرقی / 33.5; 68
کشور افغانستان
پایتختغزنی
مدیریت
 • والیعبدالکریم متین
مساحت
 • کل۲۲۹۱۵ کیلومتر مربع (۸۸۰۰ مایل مربع)
جمعیت
 (۲۰۱۳)
 • کل۱۳۸۷۱۸۵
 • تراکم۶۱/کیلومتر مربع (۱۶۰/مایل مربع)
منطقه زمانی+۴:۳۰
کد ایزو ۳۱۶۶AF-GHA
زبان‌هافارسی دری-لهجه هزارگی
پشتو

تاریخچه

غزنین ولایتی مشهور در زابلستان و پایتخت غزنویان بود که در جنوب غرب پایتخت بین شاهراه عمومی کابل قندهار در حدود ۱۴۵ کیلومتری کابل پایتخت قرار دارد.ه‌اند.

نبرد سلطان محمود غزنوی با ابوعلی سیمجور

غزنین در گذشته از نظر اقتصادیی اهمیت فراوان داشته‌است. این امر نه تنها به دلیل موقعیت استراتژیک و مهم تجاری آن که خراسان و ایران را به شبه قاره هند پیوند می‌داد و به عنوان مرکز مهم تجاری و بارانداز کالاهای شبه قاره به خراسان، شمال و ایران نقش خود را ایفا می‌کرد، بلکه خاک خوب، هوای معتدل، آب نسبتاً کافی، مردمان کوشا و زحمت‌کش و پیداوار متنوع و فراوان زراعتی و دامی، آن را به یک نقطه مهم و غنی تبدیل نموده بود.

آثار تاریخی

غزنی، تاریخ ۱۵۰۰ ساله قبل از اسلام دارد؛ مناطق تاریخی زیاد و آثارهای باستانی فراوان در غزنی موجود است؛ اما اکثر این مناطق و آثارهای تاریخی، در اثر بی‌توجهی از بین رفته یا هم در حالت نابودی قرار دارد. مهم‌ترین منطقهٔ تاریخی غزنی؛ شهر کهنهٔ غزنی یا بالاحصار است، که قبلاً مقر سلطنت سلطان محمود غزنوی بود. این قلعه، حدود ۴۰ برج دارد و گفته می‌شود که صدها سال قبل، یک سرپوش بازار طلا نیز در اینجا وجود داشت، که به اثر جنگ‌ها تخریب و آثار تاریخی و طلای این بازار زیرخاک شده‌اند. در ولایت غزنی، جمعاً حدود ۳۰۰ آثار و مقبرهٔ تاریخی موجود است.

جغرافیا
زمستان غزنی

ولایت غزنی در مرکز افغانستان بین ۳۲ درجه و چهار دقیقه و ۹ثانیه تا ۳۴ درجه و ۱۳ دقیقه و ۵۱ ثانیه عرض شمالی و ۶۶ درجه و ۴۹ دقیقه و ۱۶ ثانیه تا ۶۸ درجه و ۴۹ دقیقه " ۵۶ ثانیه عرض شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته‌است. طول متوسط این ولایت به خط مستقیم در جهت شمال به جنوب ۲۴۰ کیلومتر و عرض متوسط ان در جهت شرقی -غربی حدود ۱۸۱ کیلومتر است.[4] ولایت غزنی از سمت شمال با ولایت بامیان و میدان وردک، از جنوب و جنوب غربی با ولایت زابل، از مشرق با ولایت لوگر و پکتیا و از جنوب شرقی به ولایت پکتیکا از مغرب نیز به ولایت ارزگان و دایکندی محدود است. شهر غزنی مرکز ولایت غزنی است و از کابل ۱۳۵ کیلومتر فاصله دارد.[5] ارتفاع این شهر از سطح دریا ۲۱۸۳ متر است.[6] مساحت ولایت غزنی در حدود ۲۳۳۷۸ کیلومتر مربع است و تقریباً یک بیست و هشتم یا سه و نیم درصد مساحت کل افغانستان را شامل می‌شود. ولسوالی‌ ناور بزرگترین و ولسوالی رشیدان کوچکترین ولسوالی‌های غزنی هستند.[7]

اقتصاد

کشاورزی

به دلیل هوای مناسب و بارندگی نسبتاً خوب که اغلب در زمستان و اوایل بهار به صورت برف و باران می‌بارد، انواع میوه‌ها و محصولات زراعتی خاص این مناطق در غزنین به عمل می‌آید. نیز به دلیل رونق پرورش دام و دامداری، انواع حیوانات اهلی پرورشی در آن تربیت و نگهداری می‌شود. پوشاک و لباس‌هایی که از مو و پوست حیوانات اهلی به عمل می‌آید، در این سرزمین، بخصوص در قسمت‌های شمالی غزنین از اهمیت بالایی برخوردار است.

صنایع دستی

در کنار این، صنایع ظریفه چون مسگری، زرگری و سایر صنایع دستی از رونق خوبی در این دیار برخوردار بوده و در بازارهای غزنین انواع صنایع مستظرفه دستی دستیاب می‌گردیده‌است؛ چنان‌که یکی از اقلام مهم صادرات این منطقه را همین مصنوعات تشکیل می‌داده‌است. در نتیجه بازارهای پررونق، کالاهای متنوع، غزنین را به یک نقطه مهم و پررونق تبدیل نموده بود.

مردم شناسی

بر پایه سرشماری سال ۲۰۱۳ ، کل جمعیت استان در حدود ۱٬۳۶۸٬۸۰۰ نفر است ، [2] که چند قومی و عمدتا یک جامعه قبیله ای است. طبق انستیتوی مطالعه جنگ ، "غزنی نوزده ولسوالی دارد و یکی از گوناگون‌ترین ولایات در افغانستان از دید قومیتی است. اکثریت جمعیت این ولایت را هزاره ها و پشتون ها و پس از این دو قوم تاجیک ها تشکیل می دهند (کمتر از ۱٪ هندو) [8] کشاورزی و دامداری شغل اصلی شهروندان غزنی است. گندم ، یونجه ، خربزه و بادام از بزرگترین محصولات تولید شده است .

دختران دانش آموز در عزنی
ولسوالی مرکز اطلاعات قومی(٪)[9] جمعیت ولسوالی[10] مساحت km۲[11] درصد مساحت

به کل ولایت[11]

 رتبه ولسوالی در مساحت نسبت به کل غزنی[11]
آب‌بند حاجی‌خیل ۱۰۰٪ پشتون ۲۶٬۰۰۰ ۱۰۰۸ ۴/۳ ۸
اجرستان سنگر ۹۰٪ پشتون و ۱۰٪ هزاره ۳۰٬۰۰۰ ۱۶۲۰ ۶/۹ ۵
اندر میرای ۱۰۰٪ پشتون ۱۲۰٬۰۰۰ ۷۱۶ ۳/۰۶ ۱۱
گیلان جندا ۱۰۰٪ پشتون ۵۲٬۰۰۰ ۱۱۱۳ ۴/۸ ۷
گیرو پانا ۱۰۰٪ پشتون ۳۸٬۰۰۰ ۸۶۷ ۳/۷ ۱۰
خوگیانی خوجیانی ۱۰۰٪ پشتون ۱۶٬۰۰۰ ۱۸۳ ۰/۸ ۱۹
ناوه ناوه ۱۰۰٪ پشتون ۵٬۰۰۰ ۱۶۶۰ ۷/۱ ۴
واغز واغز ۱۰۰٪ پشتون ۳۶٬۰۰۰ ۴۱۷ ۱/۸ ۱۴
زنه‌خان دادو ۱۰۰٪ پشتون ۱۷٬۰۰۰ ۲۹۷ ۱/۳ ۱۷
رشیدان رشیدان ۹۰٪ پشتون و ۱۰٪ هزاره ۱۲٬۰۰۰ ۳۹۴ ۱/۷ ۱۵
مقر مقر ۱۰۰٪ پشتون ۴۸٬۰۰۰ ۸۸۵ ۳/۸ ۹
ده‌یک رامک ۱۵٪ تاجیک و ۸۵٪ پشتون ۴۴٬۰۰۰ ۷۱۵ ۳/۰۱ ۱۲
قره‌باغ قره‌باغ ۶۰٪ پشتون و ۴۰٪ هزاره ۱۳۲٬۰۰۰ ۱۵۷۰ ۶/۷ ۶
غزنی غزنی ٪ ۲۰ پشتون، ۵۰٪ تاجیک، ٪ ۲۰ هزاره و ۱۰ ٪ هندو ۱۵۰٬۰۰۰ ۳۷۶ ۱/۶ ۱۶
جغتو گولبوری ۵۰٪ هزاره و ۵۰٪ پشتون ۳۰٬۰۰۰ ۵۸۹ ۲/۵ ۱۳
خواجه عمری خواجه عمری اکثریت هزاره ، و پس از آن اقلیت های تاجیک و پشتون [12][13] ۲۰٬۰۰۰ ۲۰۸ ۰/۹ ۱۸
جاغوری سنگ ماشه ۱۰۰٪ هزاره ۳۵۰٬۰۰۰ ۲۱۳۷ ۹/۱ ۲
مالستان میرآدینه ۱۰۰٪ هزاره ۱۰۰٬۰۰۰ ۱۷۶۴ ۷/۵ ۳
ناور دوآبی ۱۰۰٪ هزاره ۸۰٬۰۰۰ ۵۲۳۴ ۲۲/۴ ۱

زمین‌شناسی
تصویر ماهواره ای غزنی

در امتداد کابل - قندهار رسوبات دریایی کواترنری ناحیهٔ حاصلخیز زراعتی را تشکیل داده‌است. این ناحیه دارای خاک‌های رسوبی در غزنی از سطح دریا ۲٬۰۸۰ متر، در مقر ۲٬۰۰۳ متر و در قلات ۱٬۵۷۲ متر ارتفاع دارد که شامل سطح مرتفع فلات مرکزی افغانستان می‌باشند. به همین دلیل در این منطقه جربان آب‌های جاری از شمال شرق به طرف جنوب غرب است.

آثار عوارض طبیعی مانند آتش‌فشان‌ها در عهد دوم و سوم زمین‌شناسی در کوه‌های هندوکش و سلیمان مشاهده شده‌است؛ در منطقهٔ کوهستانی گل کوه و سطح مرتفع ناوُر نشان از وجود آتش فشان می‌دهد.[14]

منابع طبیعی

بر طبق آخرین برآوردهای زمین‌شناسان اهل افغانستان و خارجی، غزنی یکی از ثروتمندترین مناطق معادن لیتیوم در جهان است. طلا و مس نیز پیش‌تر در زرکشان غزنی یافت شده بود. ارزش این معادن به مقداری ۳۰ میلیارد دلار تخمین زده شده‌است. معادن کشف شده در غزنی تقریباً ۳۰ درصد از کل معادن‌های لیتیوم، طلا، مس است و نیز درصدی از معادن نقره ،سرب، روی وسنگ‌های قیمتی افغانستان را تشکیل می‌دهد.[15]

تقسیمات ولایتی
ولسوالی‌های غزنی

ولایت غزنی دارای ١٩ ولسوالی می باشد[16]:

  1. ولسوالی جغتو
  2. ولسوالی ناوُر
  3. ولسوالی اَجرِستان
  4. ولسوالی مالستان
  5. ولسوالی جاغوری
  6. ولسوالی مُقُر
  7. ولسوالی غزنی
  8. ولسوالی ناوه
  9. ولسوالی آب‌بند
  10. ولسوالی گیرو
  11. ولسوالی قره‌باغ
  12. ولسوالی اَندَر
  13. ولسوالی رشیدان
  14. ولسوالی ده‌یک
  15. ولسوالی زَنه‌خان
  16. ولسوالی گیلان
  17. ولسوالی خواجه عمری
  18. ولسوالی ولی محمد شهید

جستارهای وابسته

پانویس
  1. "ḠAZNĪ – Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. Retrieved 2021-02-22.
  2. [http: //cso.gov.af/Content/files/Ghazni (1) .pdf "جمعیت اسکان یافته استان غزنی توسط بخش های مدنی ، شهری ، روستایی و جنسیت -2011- 2012"] Check |url= value (help) (PDF). جمهوری اسلامی افغانستان ، سازمان آمار مرکزی. Retrieved 2013-06-16.
  3. «ولایت غزنی». اداره مستقل ارگان های محلی. دریافت‌شده در ٢۶ آوریل ٢۰٢١.
  4. نرم‌افزار GIS.
  5. دولت‌آبادی، بصیر احمد (۱۳۸۷). شناسنامه افغانستان. شناسنامه افغانستان. صص. صفحه ۲۰۱۴.
  6. Watershed ATLAS OF Afghanistan. ژانویه ۲۰۰۴. صص. page ۲۱۹.
  7. جیلانی، عارض (۱۳۷۹). جغرافیای ولایات افغانستان. پیشاور: اریک. صص. صفحه ۱۱۲.
  8. [http: //www.nps.edu/programs/ccs/Docs/External٪20Summaries/Ghazni_Exec_Summ.pdf "استان غزنی"] Check |url= value (help) (PDF). برنامه مطالعات فرهنگ و تعارضات. مدرسه عالی نیروی دریایی. Retrieved 2013-06-16.
  9. Ethnic demographic statistics taken from http://www.aims.org.af
  10. نمایه ولایت غزنی بایگانی‌شده در ۲۹ فوریه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine، سایت WFP.
  11. نرم‌افزار GIS و محاسبات عظیم عظیمی جعرافیدان و مؤلف کتاب درسی جغرافیای افغانستان
  12. «معمای انتخابات افغانستان (۹) : شبح سال ۱۳۸۹ غزنی دوباره سر می کشد». Afghanistan Analysts Network - Dari Pashto (به پشتو). ۲۰۱۸-۰۸-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۷.
  13. «خواجه عمری؛ ولسوالی سبز». ویب سایت خبری کلید گروپ. ۲۰۱۳-۰۶-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۷.
  14. لعلی علی‌داد سیری در هزاره‌جات ناشر احسانی چاپ اول سال ۱۳۷۲ صفحهٔ ۸۶
  15. U.S., Afghan Study Finds Mineral Deposits Worth $3 Trillion - Bloomberg
  16. «ولایت غزنی». اداره مستقل ارگان های محلی. دریافت‌شده در ٢۶ آوریل ٢۰٢١.

منابع
  • ابن بطوطه، شمس الدین ابی‌عبدالله محمد بن عبدالله اللواتی الطنجی، رحله ابن بطوطه (تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار)، اکادیمیه المملکة المغربیة، رباط، ۱۴۱۷ق.
  • ابن خرداذبه، ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله، المسالک والممالک، دار صادر افست لیدن، بیروت، ۱۸۸۹م.
  • ابن‌اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۷۱.
  • ابن‌حوقل، ابوالقاسم محمد بن حوقل النصیبی، صورة الارض، بیروت، دار صادر (افست لیدن)، ۱۹۳۸م.
  • احسن التقاسیم، ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسی، ترجمه منزوی، تهران، شرکت مؤلفان، اول، ۱۳۶۱.
  • جزنه، لغتنامهٔ دهخدا

پیوند به بیرون
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای ولایت غزنی دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ولایت غزنی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.