ولایت سمنگان

سَمَنگان یکی از ۳۴ ولایت (استان) افغانستان است که در شمال کوه‌های هندوکش و در قسمت شمالی کشور واقع شده است. این ولایت به ٧ ولسوالی تقسیم شده و شامل ٦٧٤ روستا می‌باشد. جمعیت آن در حدود ٤٣٠،٤٨٩ نفر است.[2] و ١١ هزار و ٢١٨ کیلومترمربع مساحت‌ دارد و توسط ولایت سرپل در غرب، بلخ در شمال، بغلان در شرق و بامیان در جنوب احاطه شده است.

سمنگان
ولایت
نمای کلی از ولایت سرسبز سمنگان
ولایت سمنگان بارنگ سرخ روی نقشه افغانستان
مختصات:
کشور افغانستان
مرکزایبک
مدیریت
 • والیمحمد داود کلکانی
مساحت
 • کل۱۱۲۶۲ کیلومتر مربع (۴۳۰۰ مایل مربع)
جمعیت
 (٢٠٢٠)[1]
 • کل٤٣٠٬٤٨٩
منطقه زمانییوتی‌سی ۴:۳۰+ (وقت افغانستان)
کد ایزو ۳۱۶۶AF-SAM
زبان‌های اصلیدری، اوزبیکی و ترکمنی

نام

نام سمنگان ریشه تورکی دارد و مرکب از دو کلمه سمن+گان یا غان می‌باشد. که ریشه آن از سریغ (سرغیشین) به‌‌‌معنی زردگونه گرفته شده است. کلمه سمن به صورت سمند وارد زبان دری شده است. در زبان تورکی سمن بدو معنی میباشد: یکی زردگونه، حنایی یا قهویی و دیگر به‌معنی مملو از گل‌ها یعنی گلزار یا منطقه‌‌‌ی با اسب های زرد‌گونه. غان یا گان هم از پسوند‌های مکانی تورکی است که به کلمات و نام‌های مناطق جغرافیایی می‌پیوندد، مانند سمنگان، نمنگان، چمگان، بارغان، کیل‌غان وغیره.

پس سمن همان گل‌های زردگونه مایل به قهوه‌ای خوشبو و معطر می‌باشد که آهو آنرا زیاد دوست دارد، این گل در دشت‌ها و مراتع سمنگان زیاد می‌روید. پس معنی سمنگان منطقه گلزار و دارای اسب سمن یا اسب های زرد گونه می باشد.[3]

پیشینه
اطلاعات بیشتر: تاریخ افغانستان

قدامت ولایت سمنگان و شناسایی تاریخ آن به دوره آروس بطلیموس مرتبط است. او که یکی از فرماندهان اسکندر بود، مقر فرمانروایی‌اش در شهر سمنگان قرار داشت. سمنگان در ساحل رودخانه خلم، که جنوب شرقی زری‌اسپه می‌شود، موقعیت داشت. پسانتر این دژ توسط ایوکراتید، پادشاه یونانی بلخ وسعت یافت. ویرانه‌های یافت شده در اینجا از تاریخ کهن ولایت سمنگان خبر می‌دهد. پس از بنیانگذاری، این شهر به‌‌‌‌‌نام ادریسی معروف گردید و وسعت آن به بزرگی شهر خلم بود.[4][5]

در این دالان استوپای بودایی، پنج غار مشاهده می‌شوند که سلول‌های راهبان بودا برای مراقبه بودند.

تاریخچه شهر سمنگان به زمان امپراتوری کوشانی‌ها در قرون ٤ و ٥ میلادی برمی‌گردد در آن‌زمان این شهر یک مرکز بودایی معروف بود. بقایای این دوره اکنون به‌صورت ویرانه در مکانی به‌نام تخت رستم دیده می‌شود که در بالای تپه‌‌‌‌ای در ٣ کیلومتری شهر ایبک واقع شده است. در زمان حمله اعراب سمنگان مرکز مهم مذهب بودایی بود و در دوره اسلامی توقفگاه کاروان‌ها در مسیر جاده ابریشم بود.[5]

افغانستان دارای مکان‌های مختلف باستانی است که در آن از صخره‌ها غارها را تراشیده اند و بودایی ها در آنها ساکن شده‌اند. "یکی از دیدنی‌ترین مکان‌ها، سایت باستانی تخت رستم، در نزدیکی شهر ایبک، مرکز ولایت سمنگان، در شمال گذرگاه‌های هندوکش است. این سایت شامل یک مجموعه استوپا با صومعه است که از آهک تراشیده شده است. غارهای دیگری نیز در نزدیکی جلال‌آباد و غزنی کشف شده‌اند.[6] تخت رستم که در بالای تپه‌‌‌ای واقع شده‌است، اولین تحول معماری بودایی در افغانستان را نشان می‌دهد.[5]

ولایت سمنگان در کنترل بازماندگان هفتالی‌ها که تگین شاهان یاد می‌شدند بود، تااینکه صفاریان موفق شدند در قرن دوم قمری بعد از شکست دادن تگین شاه ولایت سمنگان را تصرف کند. بعد از صفاریان به‌ترتیب در قرن سوم سامانیان، در قرن چهارم فریغونیان، در قرن پنجم غزنویان، در قرن ششم غوریان، در قرن هفتم مغولان و در قرن هشتم تیموریان بر سمنگان حکومت کردند.

بین اوایل قرن نهم و اواسط قرن یازدهم، این ولایت توسط خانات بخارا اداره می‌شد. پس از اینکه مراد بیگ بخارا از احمدشاه درانی شکست خورد طی معاهده صلحی در حدود ١١٢٩ یا ١٧٥٠ مناطق جنوب دریای آمو را به احمدشاه درانی واگذار کرد، به‌ این‌ ترتیب در قرن دوازدهم ولایت سمنگان بخشی از امپراتوری درانی شد. متعاقب آن سلسله بارکزی اداره سمنگان را بدست گرفتند. طی سه جنگ افغان و انگلیس نیز به ولایت سمنگان آسیبی نرسید چون مبارزه از شرق و جنوب افغانستان آغاز شده‌بود. سمنگان همین‌طور در آرامش به‌سر می‌برد تا اینکه جنگ اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان شروع گردید و چون جنگ از شمال افغانستان آغاز شده‌‌‌‌‌بود ولایت سمنگان دامنگیر ناآرامی‌های بسیار گردید.

جغرافیا
اطلاعات بیشتر: جغرافیای طبیعی افغانستان
نقشه دهانه رود خلم

سمنگان در شمال افغانستان واقع شده و توسط ولایت بغلان در شرق، بامیان در جنوب، سرپل در جنوب غربی و بلخ در شمال غربی محدود شده است. سمنگان منطقه‌ای با مساحت ١١٢١٨ کیلومتر مربع را شامل می‌شود که ٪٥٩ آنرا زمین کوهستانی، ٪٢١ زمین نیمه کوهستانی، ٪١٢ زمین مسطح، ٪٤.٨ زمین نیمه‌مسطح و ٪٢.٢ آن زمین طبقه‌بندی نشده تشکیل می‌دهد.

در بعضی ولسوالی‌های این ولایت تپه‌ها و کوه‌های متمایز و دره‌های سرسبز مشخص می‌شود. حوزه قضایی ولایت در هفت ولسوالی گسترش یافته است که پایتخت آن شهر ایبک است. این شهر در حاشیه رودخانه خلم، در دره‌‌‌ای که محل اتصال کوه‌ هندوکش و استپ آسیای میانه می‌باشد، واقع شده است. این دره دارای زمین‌های کشاورزی بسیار حاصلخیز است. بنابراین فقط ٪١٢ مساحت ولایت را زمین‌های هموار تشکیل داده‌است.[5] شهر ایبک در دره رود خلم و شمال غربی شهر پلخمری واقع شده‌است. که در ١٩٠ کیلومتری شمال غربی کابل و بهمین فاصله در جنوب شرقی شهر مزارشریف قرار گرفته‌است.[7]

ولایت سمنگان دارای سابقه طولانی زلزله است که منجر به از دست دادن و بی‌خانمان شدن هزاران نفر گردیدع است. در سال ١٩٩٨، دو زمین لرزه به بزرگی ٥.٩ و ٦.٦ مقیاس ریشتر رخ‌‌داد و ٦٠٠٠ نفر در مرز با تاجیکستان جان خود را از دست دادند.[7] یک سری زمین لرزه در ٣ مارس ٢٠٠٢ در حوالی ولایت بغلان رخ داد که منجر به کشته شدن هزار نفر شد. در آوریل ٢٠١٠ نیز در اثر وقوع زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ٥.٧ ریشتر در عمق ١٠ کیلومتری سمنگان، حداقل ١١ نفر کشته و بیش از ٧٠ نفر زخمی شدند. این زلزه به ٣٠٠ خانه آسیب رساند و صدها راس دام را از بین برد و باعث رانش زمین شد که برخی از جاده های اصلی را مسدود کرد.[7]

مردم

بیشتر مردمان این منطقه را تاجیک‌ها، ازبک‌ها و هزاره‌هاو اقلیتی از پشتونها تشکیل می‌دهند.به گونه ای که ۷۲٫۵٪ گویشوران این ناحیه را پارسی گویان تشکیل میدهند.که تاجیکها با ۶۵٪ جمعیت اکثریت این ولایت را تشکیل میدهند.[8] مذهب مردمان سمنگان اسلام با هر دو گرایش تشیع و تسنن است.[9]

بر اساس آمار سال ۲۰۱۰ تنها ۶٪ مردم به برق و ۱۲ درصد به آب سالم دسترسی دارند و دو بیمارستان و ۱۸۲ مدرسه در این ولایت دایر است.

اقتصاد

کشاورزی و برخی معادن در مقیاس کوچک صنایع اصلی استان هستند. وضعیت اقتصادی مردم بسیار دشوار است و تقریباً ٪١٢ خانوارها تأمین نیازهای غذایی برای حفظ آنها را دشوار می دانند. این امر منجر به تخصیص کمک های غذایی به این استان شده است.

کشاورزی
زمین‌های کشاورزی ولایت سمنگان

اقتصاد سمنگان حول كشاورزی می‌چرخد​​، كشاورزان در ولایت سمنگان در دشت‌های حاصلخیز رود‌های منطقه غلات، میوه‌جات و مغزها را كشت می‌كنند.[10] ولایت سمنگان از نظر تولید پسته پس از ولایت بادغیس در شمال غربی کشور مقام دوم تولیدی پسته افغانستان را داراست است. از سال ٢٠٠٥، ١٠ شرکت کشاورزی در این ولایت فعالیت می‌کردند که ٦٦٥ کشاورز در آن مشغول به کار بودند و ٥٥٣٢ هکتار باغ پسته را کنترل می‌کردند. محصولات اصلی تولید شده پس از پسته، در این ولایت گندم، جو کچالو و کتان است.

کشاورزان پسته ولایت سمنگان

محصولات میوه‌ای این ولایت انگور، انار و سایر درختان آجیل است. همچنان کنجد، پنبه و توتون هم در چند روستای سمنگان کشت می‌شود مخصوصا در ولسوالی‌های دره‌صوفی پایین و ایبک. پنبه محصول عمده ولسوالی حضرت سلطان می‌باشد در حالیکه توتون و تنباکو در سطح وسیعی در ولسوالی روی دو آب تحت کشت می‌‌‌باشد. استفاده از کود نیز در بین ٪٦٠ از محصولات زراعی و باغی معمول است.

دامداری

پرورش اسب همچنین تأمین اقتصادی مردم این ولایت می‌‌‌‌‌باشد زیرا برای ورزش محبوب بزكشی استفاده می‌شود.[11] بزكشی ورزش سنتی تیمی آسیای.میانه است كه با اسب در افغانستان، ازبكستان، تاجیكستان، قرقیزستان، شمال پاكستان و قزاقستان بازی می شود.[12]

آبیاری

تأسیسات آبیاری سمنگان قادر به پوشش ٢١،٢٤٢ هكتار زمین‌ کشاورزی، می‌باشد. این تأسیسات، تحت یک پروژه مشترک، توسط سازمان جهانی غذا، برنامه توسعه سازمان‌ملل و دفتر مرکزی نقشه برداری افغانستان، راه‌اندازی شده‌است.[13]

سمنگان از جمله ولایاتی است که بیشترین تولیدی هینگ را دارد. بر اساس آمار وزارت زراعت در این ولایت ۱۹هزار و ۷۰۲ هکتار گیاه هینگ به صورت للمی کشت شده است که ۸۹ هکتار زمین دیگر نیز به صورت آبی میباشد.[14]

صنعت

صنایع تقریباً در این ولایت وجود ندارد، بجز صنایع کوچک چرم که پوست قره‌قل تولید می کند و چند کارگاه مقیاس کوچک که تولیدی فرش، شال و جواهرات دارند.

در اکتبر ٢٠١٠، اولین کارخانه ظروف سازی که توسط زنان اداره می‌شد، فعالیت خود را در سمنگان آغاز کرد. این زنان چندین ماه آموزش دیدند و اکنون در دو شیفت کار می کنند. طی چند سال گذشته، هزاران زن دیگر در پروژه‌های مختلف مانند خیاطی و قالی‌بافی ولایت سمنگان کار کرده اند.[15]

منابع معدنی

صادرات سنگ مرمر اقتصاد افغانستان و همین‌طور سمنگان را حفظ کرده‌است. سنگ مرمر در ٢١ کارخانه کشور از جمله سنگ مرمر قهوه‌ای معروف از ولایت سمنگان استخراج و فرآوری می شود.[16]

انرژی

تأمین برق حداقل است و فقط در حدود ٪٥ از جمعیت با ٪٨٠ برق منابع دولتی تأمین می‌شوند. بخش حمل و نقل هنوز توسعه نیافته است. فقط ٪٢٨ از جاده‌ها برای استفاده در ترافیک در طول سال مناسب هستند که این درصد در بعضی از فصول به ٪٤١ افزایش می‌یابد. با این وجود جاده ها در ٪٢٨ ولایت وجود ندارند.

آموزش
دانش‌آموزان در مکاتب ولایت سمنگان

تحصیلات هنوز در مرحله رشد نوپا است و از سال ٢٠٠٥ فقط ٪١٩ جمعیت سمنگان باسواد هستند، سواد در مردان ٪٢٨ و در زنان فقط ٪١٠ است. در این ولایت ٥٩ مدرسه ابتدایی و متوسطه وجود دارد كه ٥٩،٩١٥ دانش آموز در آن ثبت نام می‌كنند. با این حال، مسافت طی‌شده تا مدارس متفاوت است.

بهداشت

از سال ٢٠٠٥، خدمات بهداشتی اساسی که توسط وزارت بهداشت نگهداری می شد با ٦ مرکز بهداشتی و ٣ بیمارستان با ٦٠ تخت کاملاً توسعه یافته بود. مراکز بهداشتی دارای ٢١ پزشک و ٣٣ پرستار بودند.

از سال ٢٠٠٥، دسترسی به آب آشامیدنی سالم برای ٪٧ از خانوارها در دسترس است. با این‌حال، برخی از تأسیسات آب آشامیدنی در دسترس ٪٧١ از خانوارها است. هنوز هم بسیاری از خانوارها مجبورند ساعت‌های طولانی به نزدیکترین منبع آب سفر کنند.

تقسیمات اداری
ولسوالی‌های سمنگان
ولسوالی مرکز نفوس مساحت تعداد قریه‌ها و فیصدی قومیت‌ها
آیبک سمنگان ۸۵٬۴۲۷ ۱٬۵۵۳ کلیومترمربع ۹۶ قریه.

۴۵٪تاجک

۴۰٪ازبک

۵٪پشتون

۱۰٪دیگر اقوام

دره صوف بالا بازار سوخته ۱۰۷٬۰۰۰ ۲٬۹۱۱ کلیومترمربع ۱۴۶ قریه

۱۰۰٪ هزاره

دره صوف پایین دهی ۵۵٬۸۵۸ ۱٬۷۰۷٫۹۸ کلیومترمربع ۲۰۸ قریه

۷۰٪ تاجک

۳۰٪ ازبک

فیروزنَخچیر فیروزنخچیر ۱۱٬۷۰۱ ۱٬۲۱۱ کلیومترمربع قریه۲۲, تاجک، ازبک، پشتون
حضرتِ سلطان حضرت سلطان ۳۶٬۶۹۰ ۹۵۸ کلیومترمربع قریه۶۶, تاجک، ازبک، پشتون
خُرم و سارباغ خُرم و سارباغ ۳۰۷۰۴ ۲٬۱۲۲ کلیومترمربع ۱۰۰٪ قریه۵۲, تاجک
روی دوآب روی دوآب ۴۰۳۵۸ ۲٬۴۱۴٫۴ کلیومترمربع قریه۸۳, تاتار ، هزاره های اهل سنت و هزاره های اهل تشیع در غرب روی دو آب

دره صوف بالا یکی از ولسوالی‌های مهم ولایت سمنگان بوده که دارای معادن زغال سنگ و میوه‌جات انگور انار سیب الوبالی توت سنجد چهارمغز بادام پسته جنگلی بوده مردم آن بسیار مهمان نواز و صلح دوست و مذهبی می‌باشند و در طول دورهای جنگ متجاوزان در این ولسوالی ناکام مانده‌اند.

روستاها

چهار اولیا، سرولنگ، زیرکی، حسنی، کمج، تور، رشک، نوالی، شیخه، شب باشک، دروازه، جرس، خواجه گنج، خواجه بلند، گرگ کشته، نوروزا، پای کوتل. پسقل، جهارده، کوته، نوامد، سرخشهرتیوه تاش، تیرگ، خمی حوض،

جستارهای وابسته

منابع
  2. «برآورد نفوس کشور:١٣٩٩» (PDF). اداراه احصائیه مرکزی افغانستان. ٢٨ می ٢٠٢٠. دریافت‌شده در ٢٨ می ٢٠٢١.
  3. سمنگان چی‌معنی دارد؟ فرهنگ شارق اوزبیکی به فارسی. ٢٧ سپتامبر ٢٠٢٠، دریافت شده در ٤ جون ٢٠٢١.
  4. Royal Numismatic Society (Great Britain) (1846). The Numismatic chronicle, Volume 8. Royal Numismatic Society. pp. 107–108.
  5. Clammer, Paul (2007). Afghanistan. Lonely Planet. p. 158. ISBN 978-1-74059-642-8. Retrieved 2010-10-15.
  6. The Afghans By Willem Vogelsang Edition: illustrated Published by Wiley-Blackwell, 2002 Page 157 شابک ‎۰−۶۳۱−۱۹۸۴۱−۵
  7. "'Seven dead' as earthquake rocks Afghanistan". BBC News. 2010-04-19. Retrieved 2010-10-28.
  8. https://www.nps.edu/web/ccs/Samangan
  9. http://www.nps.edu/programs/ccs/Samangan/Samangan_Executive_Summary1.pdf
  11. "Samangan Provincial Government" (PDF). Visiting Arts: Samangan Provincial Department of Information and Culture. Retrieved 2010-10-28.
  12. "The traditional Oglak Tartis among the Kirghiz of the Pamirs". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland. 1985. Retrieved 2010-10-28.
  13. "Global Map of Irrigation Areas". FAO. Archived from the original on 2010-07-27. Retrieved 2010-10-28.
  14. صدیقی، تمیم (١٥ فوریه ٢۰٢١). «هینگ افغانستان؛ بی‌نظیر، ارگانیک و پردرآمد». هفته نامه دهقان. دریافت‌شده در ٢٥ آوریل ٢۰٢١.
  15. "Women Creates Dish Making Factory in Samangan". Bakhtarnews. Bakhtar News Agency. October 23, 2010. Archived from the original on 4 September 2011. Retrieved 29 October 2010.
  16. "Marbles of Afghanistan" (PDF). Afghan Minserals. Retrieved 2010-10-28.
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای ولایت سمنگان دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ولایت سمنگان موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.