ولایت سرپل

ولایت سرپُل یا استان سرپل یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. مرکز این ولایت شهر سرپل می‌باشد. سرپل در شمال افغانستان واقع شده و از غرب و شمال با ولایت‌های فاریاب، جوزجان و بلخ، از جنوب با غور و بامیان و از شرق با ولایت سمنگان همسایه است.

سرپل
ولایت
ولسوالی بلخاب
موقعیت ولایت سرپل در نقشه
ولسوالی‌‌‌‌‌های ولایت سرپل
مختصات (مرکز): ۳۵٫۶°شمالی ۶۶٫۳°شرقی مختصات: ۳۵٫۶°شمالی ۶۶٫۳°شرقی
کشور	افغانستان
ولسوالی	سرپل
مرکز	سرپل
مدیریت
• والی	قربان مراد مراد
مساحت
• کل	۱۶٫۳۶۰ کیلومتر مربع (۶٫۳ مایل مربع)
جمعیت  (٢٠٢٠)[1]
• کل	٦٢١٬٠٠٢
• تراکم	۳۷٫۹/کیلومتر مربع (۹۸/مایل مربع)
منطقه زمانی	UTC+4:30
کد پستی	2101-2156
پیش‌شماره(های) تلفن	افغان بیسیم ٠٧٠ و ٠٧١ روشن ٠٧٣ و ٠٧٠ اتصالات ٠٧٦ و ٠٧٨
کد ایزو ۳۱۶۶	AF-SAR
زبان‌های مروج	اکثریت فارسی دری ازبیکی ترکمنی پشتو
وبگاه	مقام ولایت سرپل

مساحت این ولایت ١٦٫٣٦٠ کیلومتر مربع و جمعیت آن ٦٢١٬٠٠٢ نفر است. (برآورد ٢٠٢٠)[2] فاصلۀ ولایت سرپل از شهر کابل ۶۰۳ کیلومتر می‌باشد. این ولایت تا سال ۱۳۶۷ (۱۹۸۸) جزئی از ولایت جوزجان محسوب می‌شد. اما در این سال براساس تقسیماتی که صورت گرفت، ولایت سرپل از جوزجان جدا شد و به صورت یک ولایت مستقل درآمد. این منطقه در قرون گذشته انبار یا انبیر خوانده می‌شده‌است.

جغرافیا

مجموع مساحت این ولایت در حدود ۱۶۳٬۸۵۶ کیلومتر مربع از مساحت افغانستان را احتوا نموده‌است. این ولایت در دامنه شمال تیر بند ترکستان موقعیت داشته و بین ۳۵ درجه و ۳۰ دقیقه شرقی تا ۳۶ درجه و ۱۳ دقیقه شمالی و ۶۶ درجه و ۳۰ دقیقه جنوبی و ۶۵ درجه و ۲۹ دقیقه شرقی واقع است و ارتفاع ان از سطح دریا در مناطق هموار از ۶۴ متر تا ۱۷۵۰ متر در مناطق کوهستانی می‌رسد.

سر درب ورودی استانداری ولایت سرپل سال ۱۳۹۹

همچنین ۷۵٪ اراضی خاک ولایت سرپل کوهستانی یا نیمه کوهستانی و صرف ۱۴٪ دیگر آن اراضی هموار می‌باشد و مطباقی ان یعنی ۱۱٪ باقی‌مانده ساحات جنگلی، نیمه هموار و… می‌باشد.

تاریخچه

سرپل یکی مناطق باستانی شمال هندوکش که در تاریخ بنام‌های انبار، جوزجانان، گوزگانان، جوزجان، گوزگان و غیره یاد گردیده‌است (جوزجان و جوزجانان معرب کلمات گوزگانان و گوزگان است که اعراب بنابه نداشتن حرف: «گ» در آلفای خود، اکثراً گاف را با «جیم» تعویض می‌نمایند).[3]

گوزگانان یا گوزگان، از ولایت‌های قدیم و مهم خراسان به‌شمار می‌آمده‌است. این ولایت، امروزه در شمال افغانستان واقع شده‌است و با اندکی تفاوت، سه ولایت کنونی جوزجان، فاریاب و سرپل را دربر می‌گیرد. از نوشتۀ ابن خردادبه (حدود ۲۵۰ هجری) برمی‌آید که در سدۀ سوم هجری، منطقۀ جوزجان نسبت به سده‌های بعد کوچکتر بوده و شهرهای فاریاب و طالقان، شامل آن نبوده‌است.

هیوان تسنگ جهان‌بین معروف چینی (حدود ۶۳۰ میلادی) مساحت جوزجان را از شرق تا غرب ۵۰۰ لی، معادل ۲۸۸ کیلومتر و از شمال تا جنوب ۱۰۰۰ لی، معادل ۵۷۶ کیلومتر دانسته‌است، وی جوزجان را به زبان چینی «هوشی کین» ضبط نموده و گفته‌است که جوزجان دارای کوه‌ها و دریاهاست، و آبش گوارا و شیرین است.[4]

از آثار جغرافیدانان پیش از اسلام و شش سدۀ نخست اسلامی برمی‌آید که سرزمین وسیع میان بلخ و مروالرود (رود مرغاب) به نام جوزجان یاد می‌شده و شبورقان، انبار، سان و چارک، اندخوی، فاریاب (یعنی دولت‌آباد میمنه)، طالقان (چیچکتوی کنونی)، گرزوان (گرزیوان)، کلار و کندرم، یهودیه (میمنه امروزی) از شهرها و ناحیه‌های آن به‌شمار می‌رفت. منطقۀ ولایت جوزجان پس از سدۀ هشتم هجری (چهاردهم میلادی) نسبت به سده‌های گذشته خیلی محدود گردیده و در سدۀ نهم هجری فقط برای شهر سرپل اطلاق گردیده‌است.

بنابر نظر پژوهشگران و همچنین شواهد تاریخی، «انبار» یا بنابر نوشتۀ یاقوت حموی در نیمۀ نخست سدۀ هفتم هجری «انبیر»، با موقعیت سرپل کنونی مطابقت دارد.

میر غلام محمد غبار در صفحهٔ ۲۰۲ اثر معروف خود به نام تعلیقات جغرافیای تاریخی افغانستان ضمن معرفی شبرغان، سرپل را چنین تعریف می‌کند: «اشپورقان و نریان که شهری میان یهودیه و فاریاب است، بزرگترین شهر جوزجانان یا انبار می‌باشد، و آل فرغون (فریغون) در همین شهر مقیم باشند، و در زمستان به جزروان اقامت کنند.»[3]

منظور از انبار همین سرپل امروزی است که در دوره زمامداری سلاطین تیموری پس از اعمار پل تاریخی سرپل در زمان زمامداری میرزا سلطان حسین بایقرا، بنابه ابتکار وزیر دانشمند او امیرالکلام امیر علی شیر نوایی، بر فراز دریای سرپل که از یکجا شدن آب رودخانه‌های آقسو و قراسو ایجاد می‌گردد، به نام سرپل مسما می‌شود.

عبدالحی حبیبی در نخستین صفحهٔ کتاب جغرافیای تاریخی افغانستان چنین می‌نویسد: کسانی که تاریخ وطن را خوانده‌اند، شاید بارها نام جوزجان یا گوزگان را که یکی از مناطق تاریخی است دیده و شنیده باشند.

احمد بن واضح یعقوبی معروف به الیعقوبی مورخ سدۀ سوم هجری، در سال ۲۷۸ قمری گوزگان را در قسمت شمال مجرای رود شبرغان و شمال دریای میمنه می‌شمارد. یعقوبی انبار را از جمله شهرهای جوزجان و پایتخت این ولایت می‌داند. براساس نوشتۀ وی جوزجان دارای چهار شهر بوده‌است، ۱-انبار (سرپل کنونی)، ۲-اسان و صمعاکن (سانچارک کنونی)، ۳-کندرم و قرزمان (گرزوان کنونی)، ۴-شبورقان که در روزگار پیشین مرکز بوده‌است.

المقدسی این ولایت را جزو بلخ شمرده‌است. بارتولد مستشرق روسی انبار را سرپل و فاریاب را نزدیک دولت‌آباد کنونی در ولایت فاریاب می‌نویسد.

در کتاب حدود العالم من المشرق الی المغرب که در ۳۷۲ هجری نوشته شده و مؤلف نامعلوم آن هم جوزجانی بوده‌است، دربارهٔ انبار آمده‌است: «انبار یا انبیر شهری است نیکو و آبادان و جای بازرگانان و بارگه بلخ و با نعمت بسیار که بر دامن کوه آباد شده‌است.» از این عبارت مؤلف حدود العالم برمی آید که شهر انبار بر دامن کوه آباد شده بود؛ امروزه در چند کیلومتری شمال سرپل قریۀ کهنه‌بازار واقع گردیده‌است که احتمال می‌رود انبار در آنجا واقع بوده باشد.

حکیم ناصر خسرو بلخی شاعر و فلسفه‌دان معروف در سال ۴۳۷ هجری در این شهر آمده، آن را به جهت مرکز جوزجانان بودنش جوزجانان خوانده و گفته‌است که «پس از آنجا به شبورغان رفتم شب به دیه فاریاب بودم و از آنجا براه سنگلان و طالقان به مروالرود شدم».[5]

اصطخری و ابن حوقل در سدۀ چهارم هجری آن را یکی از شهرهای جوزجانان می‌دانند و اضافه می‌کند که آنجا مقام پادشاهان آل‌فریغون می‌باشد و آن شهری است بر کوه اعمار گردیده، از مروالرود (مرغاب) بزرگتر و دارای آب‌های روان، باغ‌ها و تاکستان‌ها است و بناهای آن گلی است و انبار به مسافت یکروزه راه در جنوب شبورقان واقع شده است.

عبدالحی حبیبی در صفحهٔ پنجم همان کتاب، در رابطه با آل فریغون و دیگر دودمان‌های حکمران در این حدود جغرافیایی می‌نویسد که: «یکی از این دودمان‌ها حکمرانان آل‌فریغون یا فریغونیان‌اند که در جوزجان از حدود (۲۵۰ تا۴۱۰ هجری) فرمانروایی داشتند. این دودمان در عصر سامانیان و غزنویان دارای شهرت تام بوده‌اند و روابط دوستی و خویشاوندی را با هر دو خانوادۀ سلطنتی حفظ می‌کردند و شاهان صلح دوست، علم‌پرور و دانشمند بودند؛ خود گوزگان بر حوالی سرپل کنونی اطلاق شده و این دودمان از نسل شاهان قبل از اسلام (گوزگان خدا) مردم رباط فریغون بودند که بقول مقدسی به فاصلهٔ راه یک روزه راه از اندخوی کنونی و کرکی واقع بود…»[3]

این منطقه به تصریح یاقوت حموی متوفای ۶۲۶ هجری، سرزمین پهناوری بوداز بلخ تا مرو رود که از شهرهای مهم آن انبار، فاریاب و کلار بود. یاقوت حموی انبار را قصبۀ ولایت جوزجان می‌شمارد و می‌نویسد: «از مروالرود بزرگتر است، آب جاری و باغ‌ها و تاکستان‌های فراوان دارد، عمارت‌های آن گلی است و به مسافت یکروزه راه در جنوب شبورقان وقوع دارد». وی در کتاب معجم‌البلدان شهر انبار را به صورت انبیر می‌نویسد و می‌گوید که مقتل امام یحیی بن زید بن علی بن الحسین بن علی کرم الله وجهه آنجاست.

در قرن‌های هشتم و نهم هجری که دورۀ پادشاهی تیمور و تیموریان است از سرپل نامی برده نمی‌شود و اگر اشاره‌ای به این ناحیه می‌شود به جوزجانان و رجال مربوط به آن اشاره می‌گردد و آن را جوزجانی یا جانی می‌نویسند. اگر چه عده‌ای از پژوهشگران، دربارهٔ حادثۀ فتنۀ پیر علی تاز که در ۸۱۰ هجری در شهر بلخ به وقوع پیوست، از عبارت «سرپل گرفته بنشست» شهر سرپل قیاس کرده‌اند.

شهر سرپل ظاهراً از آغاز قرن دهم هجری، یعنی حدود پنجصد سال پیش در جایگاه کنونی آن بنا شده و پلی هم در آن اعمار گردیده که شاهراه میان فاریاب و بلخ را به هم پیوند داده‌است.

محمود بن امیر ولی کاسانی بلخی در کتاب بحرالاسرار فی مناقب الاخیار که در سال ۱۰۵۰ هجری در زمان حکومت ندر محمد خان اشترخانی تألیف شده می‌نویسد: «جوزجان شهری است از شهرهای ولایت بلخ ... و او را اکنون سرپل می‌خوانند، بنابر آنکه نزدیک قنطره بزرگ افتاده و هوایش قریب به حد اعتدال است و آبش در کمال عذوبت و گوارایی و حاصل آن غله و انواع میوه و فواکه است خصوصاً خربوزه و انگور به‌غایت خوب و مرغوب است؛ و قرا و قصبات بسیار دارد و اعظم آن‌ها قصبه خانقاه است که امروز اکثر آن ملک زرخرید خلافتمکانی ندر محمد است و در بلنقور از مضافات آن سنگ فسان پیدا می‌شود… و مردمش بیشتر مایل به کسب فضایل‌اند و آنجا مدرسه ایست که یکی از علما به نصب حکام، همیشه در آن به افاده مشغول است اما اهل آن حدود، به تنزیه منازل و تنظیف مساکن کمتر پردازند. در آن ولایت دو مزار است که زیارتگاه مردم آنجاست. یکی بر شرقی رود و دیگر بر غربی آن است و در بعض کتب اخبار به نظر درآمده، مزاری که بر شرق شهر و نهرست بدن امام یحیی بن زید است و مزاری که بر غرب شهر و نهر است سر امام مذکور؛ و از علمای متبحر امام ابو سلیمان از آنجا اند و قبر آن جناب در فاریاب است؛ و ازهار و ریاحین آن ولایت خصوصاً لاله نعمان شهرت تمام دارد و در بلندی از قامت آدمی زیاده می‌شود و تا هفتاد قسم از آن یافته‌اند، چنان‌که گفته‌اند:

در فصل بهار لاله روید همه جا

اما نرسد به لاله زار سرپل

و از مساجد آنجا مسجد خضر است و آن قریۀ بغایی است، صورتش چنانکه خانۀ مربع طولانی که درازی آن قریب به شش ذراع باشد، در سنگ خاره کنده‌اند و محرابی دارد و درویشان آنجا رفته اربعین نشینند و مشهور چنان است که هر که آنجا چله بر آرد، او را با خضر ملاقات دست دهد و فیض و فتوح کلی دست یابد.

در آثار سده‌های یازدهم و دوازدهم هجری هم منطقه سرپل به نام «سرپل جوزجانان» و «جوزجانان سرپل» یاد شده‌است، چنانچه در اسناد وقفنامه‌های مقبره امام یحیی که تعدادی از آن‌ها تاریخ ۱۰۹۸ هجری را دارد و بقیه بی‌قید تاریخ است، چنان ضبط گردیده‌است که یاد شد.

در قرن سیزدهم هجری که مناطق شمالی افغانستان خان‌نشینی‌های جداگانه داشت، امارت‌نشین سرپل ذوالفقار خان یا ذوالفقار شیر و پسرش محمود خان و نوه‌اش محمد خان بود.

نجم الدین ذاکر سنگچارکی یکی از شاعران سدۀ دوازدهم هجری، سرپل را چنین توصیف می‌نماید:

سرپل لقب جوزجانان به نام		ملک پاسبان، آستان امام
اگر چند بلخ است ام‌البلاد		که گویا چنین بلده هرگز نزاد

مردم

سرپل یکی از فقیرترین ولایت‌های افغانستان و جامعه‌ای چندقومیتی دارد. نفوس ولایت سرپل براساس آمار احصائیۀ نفوس کشور در سال ۱۳۸۸ حدود ۵۰۵٬۴۰۰ تن می‌باشد.[6] اما طبق گزارش همبستگی ملی، نفوس این ولایت ۷۱۱٬۶۰۰ تخمین می‌گردد.

نژاد

قومیت‌های مختلف و گوناگونی در ولایت سرپل زندگی می‌کنند که می‌توان از تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ازبک‌ها، پشتون‌ها، و ایماق‌ها نام برد.

مابین سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ایماق‌ها، و ازبک‌ها بدست پشتون‌ها و کوچی‌های پشتون غارت و کشته شدند. پس از آن هزاران تن از پشتون‌ها از منطقه و روستاهایشان که به زور تصاحب کرده بودند و در آن با خانواده‌هایشان سکونت داشتند اخراج شدند.[7] در طول دوران اشغال افغانستان توسط شوروی بسیاری از نیروهای شبه نظامی محلی تاجیک، هزاره و ازبک برای بیرون راندن پشتون‌ها در ولایت سرپل و نورستان بکار گرفته شدند.[8]

زبان

فارسی عمده‌ترین زبان موجود در این ولایت است و توسط ۲۵۸٬۰۰۰ نفر (۶۰٪) در ۵۲۵ روستا (۶۳٪) صحبت می‌شود. زبان دوم ازبکی است که در ۱۴۹ روستا صحبت می‌شود که شامل ۲۰٪ جمعیت می‌شود. پشتو نیز سومین زبان است که در برخی روستاها سخنور دارد.

سیاست

در حال حاضر محمدظاهر وحدت به حیث والی سرپل مشغول کار می‌باشد.[9]

نمایندگان ولسی جرگه

همچنین عزیزه جلیس، سید انور سادات، سید محمد حسن شریفی بلخابی، خیر محمد ایماق و محمد حسین فهیمی نمایندگان فعلی ولایت در ولسی جرگه می‌باشند که در انتخابات پارلمانی سنبله سال ۱۳۸۸ انتخاب شدند.[10]

همچنین محمد حسین فهیمی عضو کمیسیون تفتیش مرکزی و نظارت بر تطبیق قانون، عزیزه جلیس عضو کمیسیون امور زنان، جامعه مدنی و حقوق بشر، سید انور سادات عضو کمیسیون صحت و تربیت بدنی، سید محمد حسین شریفی بلخابی عضو کمیسیون عدلی و قضایی، حاج خیر محمد ایماق عضو کمیسیون عرایض و سمع شکایات ولسی جرگه می‌باشند.

در تاریخ ۲ سرطان ۱۳۹۰ هیئت قضایی ریاست محکمه اختصاصی بررسی تقلبات انتخابات ولسی جرگه سال ۱۳۸۸ پس از بازشماری آرای صندوق‌های رأی و بررسی آرا و شکایات، اعلام کرد که ۶۲ تن از اعضای ولسی جرگه به دلیل تقلبات و تخلفات انتخاباتی عضویت خود در ولسی جرگه را از دست خواهند داد. بر اساس این رأی از ولایت سرپل محمد حسین فهیمی مجبور به ترک ولسی جرگه اعلام شد و حاجی پاینده محمد به حیث وکیل جدید ولایت سرپل شناخته شد.[11] این رأی با اعتراضات گسترده نمایندگان ولسی جرگه مواجه شد. سرانجام کمیسیون مستقل انتخابات که با دستور حامد کرزی مسئول رسیدگی و اعلام نظر نهایی دربارهٔ رأی محکمه اختصاصی انتخابات شده بود از ۶۲ عضو، تنها ۹ عضو ولسی جرگه را از نمایندگی خلع نمود که نماینده‌ای از سرپل در میان این ۹ نفر نبود.[12]

نمایندگان مشرانو جرگه

الحاج مولوی حبیب الرحمن عضو حزب جمعیت اسلامی[13] و معصومه شاداب[14] عضو سابق شورای ولایتی سرپل، نیز نمایندگان انتخابی ولایت سرپل در مشرانو جرگه (سنا) می‌باشند.

مولوی حبیب الرحمن عضو و منشی کمیسیون امور دینی، فرهنگی، معارف، تحصیلات عالی و تحقیقات علمی و معصومه شاداب عضو کمیسیون اقتصاد ملی، مالی و بودجه و محاسبات عمومی (انکشاف دهات، زراعت و مالداری، انجیوهای داخلی و خارجی، تفتیش عمومی، مبارزه علیه مواد مخدر و مسکرات) مشرانو جرگه می‌باشند.

اقتصاد

زراعت

بیش از ۸۵٪ مردم ولایت سرپل به زراعت اشتغال داشته و متباقی دیگر مردم به مالداری و سایر پیشه‌ها مصروف می‌باشند. از محصولات عمده‌ای این ولایت می‌توان به گندم، جو، جواری، نخود، لوبیا، زِغِر و کنجد اشاره کرد. همچنین خربوزه، تربوز، انگور، ناک، زردآلو، شفتالو، و سیب نیز در کنار سایر نباتات در این ولایت پرورش داده می‌شود.

همچنین ریاست زراعت ولایت سرپل نیز اعلام کرده‌است که پروژه کشت گیاه زعفران با کمک برنامه اسکان بشر ملل متحد (هبیتات UN-HABITAT) از تارخ ۲۱ ثور/اردیبهشت سال ۱۳۹۱ در این ولایت آغاز شده‌است. این برنامه شامل آموزش و همچنین تحویل پیاز گیاه زعفران به زارعین بوده‌است.[15]

• روغن کنجد

سرپل یکـی از ولایتهای زراعتـی در زون شمـال کشور بـوده کـه بیـش از ۴۴ هـزار هکتــار زمیــن زراعتــی آبــی و ۳۲ هــزار هکتــار زمیــن زراعتــی للمــی را دارا اســت. ریاســت زراعــت، آبیــاری و مالــداری ولایت سرپل، میگویــد کــه میــزان تولیــد روزانه روغــن کنجـد در ایـن ولایت، بـه ١.٣٨ تُــن و میــزان تولیــد سالانه آن، بـه ۵۰۲ تُـن میرسد. یـک سـیر کنجـد بین ۴۵۰ تـا ۶۰۰ افغانـی در بـازار محلـی بـه فـروش که قرار گزارش اداره احصاییــه و معلومـات در شـش مـاه اول ١٣٩٩، بـه ارزش ۳۱هـزار و ۶۲۹ دالـر، روغـن کنجـد بـه بیـرون از کشـور صـادر شـده اسـت.[16]

منابع معدنی

بر اساس گزارش‌های نهادهای داخلی و خارجی ولایت سرپل داری منابع نفت، گاز، مس و زغال سنگ می‌باشد.

منابع نفتی انگوت که جزئی از حوزه نفتی آمودریا - با حدود ۸۷ میلیون بشکه نفت (برآورد دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی) - در شمال افغانستان محسوب می‌شود یک از منابع نفتی این ولایت به‌شمار می‌رود. این منبع نفتی در پنج کیلومتری شرق شهر سرپل قرار دارد. طبق اعلام وزارت معادن افغانستان استخراج از این میدان نفتی از سال ۱۳۹۱ آغاز خواهد شد. وزارت معادن افغانستان در تاریخ ۷/۱۰/۱۳۹۰ طی قراردادی به ارزش ۴۰۰ میلیون دالر کار استخراج نفت از این میدان نفتی را برای مدت ۲۵ سال به شرکت ملی نفت و گاز چین (CNCP) واگذار کرد. بر اساس برآورد وزارت معادن افغانستان، عواید استخراج نفت انگوت سرپل در ۲۳ سال آینده بیشتر از هفت میلیارد دالر خواهد بود.[17][18]

همچنین بر اساس گزارش وزارت معادن در منطقه بلخاب، یک معدن مس با ساحه اکتشافی ۲۱۰ کیلومتر مربع و ۲۴۷ کیلومتر مربع وجود دارد. بر همین اساس معدن مس بلخاب از اولویت‌های وزارت معادن محسوب می‌شود.[19]

رسانه‌ها

مطبوعات

ماهنامۀ دولتی سرپل و آیینۀ سرپل از جمله مجلات دولتی این ولایت می‌باشد. همچنین ماهنامه سیمای زن، جوانان، آیینۀ معارف، آیدین و پیام هدهد بلخاب نیز از جمله نشریات غیردولتی است که در این ولایت منتشر می‌شود.[20]

رادیو

در این ولایت رادیو محلی دولتی با حدود سه ساعت پخش بامدادی و رادیو غیردولتی بانو با تقریباً ۱۲ ساعت پخش در طول شبانه روز فعال است که تنها مرکز ولایت و شماری از روستاهای اطراف را تحت پوشش قرار می‌دهند.[20]

تلویزیون

برنامه‌های تلویزیون‌های غیر محلی راه فردا، آیینه، آریانا، طلوع و ملی نیز در مرکز و حومۀ شهر سرپل قابل دریافت است.[20]

آموزش

نخستین لیسۀ خصوصی ولایت سرپل با نام لیسه عالی راه دانش در تاریخ ۲۵ سنبله ۱۳۹۰ توسط مؤسسه چراغ هدایت و با کمک مالی دفتر جی-پی یا اداره انکشافی ایالات متحده آمریکا افتتاح شد.[21]

همچنین در این ولایت حدود ۶۵ کورس سوادآموزی نیز فعالیت دارند که حدود ۱،۳۰۰ نفر را تحت پوشش قرار داده‌است.[22]

تحصیلات عالی

دانشکدۀ تعلیم و تربیه به عنوان یکمین نهاد تحصیلات عالی ولایت سرپل در تاریخ ۱ حمل/فروردین ۱۳۹۱ با پذیرش ۱۵۰ دانشجو گشایش یافت. براساس برنامۀ وزارت تحصیلات عالی دانشکدۀ تعلیم و تربیه ولایت سرپل از سال ۱۳۹۱ برای پذیرش دانشجو اقدام نمود. به گفتۀ مسئولان وزارت تحصیلات عالی اساتید این دانشکده، توسط دانشگاه‌های بلخ و جوزجان تأمین می‌شود.[23] همچنین دانشکدۀ زراعت این ولایت نیز در آینده افتتاح خواهد گردید.[24]

بهداشت

هم‌اکنون یک شفاخانه یکصد بستری با کمک کشور ترکیه و بودجۀ وزارت صحت عامه در مرکز ولایت سرپل در حال ساخت است. وزارت صحت عامه ۴،۹۸۵،۰۰۰ دالر برای ساخت این شفاخانه اختصاص داده‌است. این شفاخانه که شامل ۱۶ بلاک است، در ساحه‌ای به اندازۀ ۱۳ جریب و در دو طبقه ساخته می‌شود.[25]

اماکن تاریخی و دیدنی

سرپل منطقه‌ای تاریخی با آثار و آبدات زیادی از دوره‌های مختلف تاریخ است که، بخش اعظم داشته‌های تاریخی و فرهنگی آن طی گذشت سال‌ها با تأثیرپذیری از عوامل متعددی چون تهاجمات و لشکرکشی‌های بیگانگان از استقامت‌های مختلف، بهم خوردن نظم اجتماعی و ثبات سیاسی به اثر کشمکش‌های ملوک الطوایفی و جنگ‌های داخلی، عدم توجه زمامداران قبایلی طی سده‌های اخیر به حفظ و نگهداشت مواریث فرهنگی، برخوردهای تعصب‌آمیز مذهبی و نژادی زمامداران سده‌های اخیر افغانستان با این ثروت‌های معنوی مردم و بالاخره دشمنی‌های آشکار بعضی از رجال متعصب و غیر مسؤول یا به کلی نابود گردیده‌اند یا هم در حالت نابودی تدریجی قرار دارند.[3]

آرامگاه یحیی بن زید

یکی از این داشته‌های تاریخی مقبرهٔ امام یحیی بن زید از شاهکارهای معماری دوره سلجوقی می‌باشد، که دارای کتیبه‌های زیبا و گل‌کاری شده به خط کوفی، و گچ‌بری‌های فوق‌العاده ظریفی است که توسط یکی از مخلصان امام به نام محمد ابن شادان الفارسی اعمار گردیده‌است. این کتیبه‌های معتبر برای اولین بار توسط شاعر و دانشمند استاد قاری محمد عظیم عظیمی در سال‌های سی و چهل قرن چهاردهم خورشیدی قرائت و توضیح شد و صحت آن با اتکا به منابع تاریخی معتبر تثبیت گردید.[3]

نظر به معلومات تاریخی امام یحیی بن زید بن علی بن حسین ابن علی بن ابی طالب بعد از کشته شدن پدرش زید توسط امویان به این دیار متواری و مصروف پیکار و مبارزه علیه امویان بوده و بدست سلم بن احوز المازنی یکی از گماشتگان نصر بن سیار حاکم وقت خراسان در روستای ارغوی (قراغو) ی کنونی سرپل توسط سوره بن محمد کنزی شهید «۱۲۵ قمری» و به فاصلهٔ یک و نیم کیلومتری شهر کنونی سرپل دفن گردیده، که در بین مردم به نام امام خورد شهرت دارد، پرده برداشته شد.

مقبره امام یحیی بن زید توسط سلاطین سلجوقی اعمار گردیده، و مزین به خط گلدار و تزئینی کوفی است که در گچ بری نقش کرده‌اند. نام این محل در مروج الذهب مسعودی ارعونه، در صفحهٔ ۲۳ عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب نوشته ابن مهنا که در بمبئی چاپ گردیده ارعوی و در دائرةالمعارف اسلام ارغوه چاپ شده‌است. اکنون در این محل بنای باعظمتی که اصل ساختمان تاریخی مقبره را در داخل خود جا داده با کتابخانه و سایر تجهیزات ساخته شده و یکی از زیارتگاه‌های بزرگ عامه مسلمین به‌شمار می‌رود؛ و مسجد جامع باعظمتی هم با گنجایش صدها تن در جوار آن در حال اعمار قرار دارد.[3]

ولسوالی‌ها

ولسوالی‌های سرِ پُل

بر اساس تقسیمات سیاسی ولایت سرپل دارای ۷ ولسوالی (شهرستان) می‌باشد. این ولسوالی‌ها عبارتند از:

• ولسوالی بلخاب به مرکزیت تَرخوج
• ولسوالی سانچارک به مرکزیت تُکزار
• ولسوالی سرپل به مرکزیت سَرپل
• ولسوالی سوزمه قلعه به مرکزیت سوزمَه قلعَه
• ولسوالی صیاد به مرکزیت صیاد
• ولسوالی کوهستانات به مرکزیت پَسِ نَی
• ولسوالی گوسفندی به مرکزیت اُرتَه بوز

پی‌نوشت‌ها

2. «برآورد نفوس کشور:١٣٩٩» (PDF). اداراه احصائیه مرکزی افغانستان. ٢٨ می ٢٠٢٠. دریافت‌شده در ٢٨ می ٢٠٢١.
3. فدراسیون فرهنگی تورکان افغانستان، سرپل در کام آتش (قسمت هشتم)، توردیقل میمنهلی، ۱۵ فوریه ۲۰۱۱
4. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۳.
5. ناصرخسرو، سفرنامه، بخش ۹۹ - سرخس، مروالرود، باریاب و سنگلان، وبگاه گنجور.
7. The Middle East: Abstracts and index: Teil 4/5; Library Information and Research Service - 2005.
8. Pakistan journal of history and culture: Band 23; National Institute of Historical and Cultural Research (Pakistan) - 2002
9. http://www.payam-aftab.com/fa/doc/news/45720/
10. Independent Election Commission of Afghanistan, Afghanistan 2010 Wolesi Jirga Election Final Certified Results
11. اسامی وکلای که ولسی جرگه را ترک می‌نمایند مشخص گردید، آژانس خبری پژواک، ۳ سرطان ۱۳۹۰.
12. اسامی ۹ عضو جدید ولسی جرگه اعلام شد، پیام آفتاب، ۳۰اسد ۱۳۹۰.
13. شورای ملی جمهوری اسلامی افغانستان، مشرانو جرگه، الحاج مولوی حبیب الرحمن.
14. شورای ملی جمهوری اسلامی افغانستان، مشرانو جرگه، معصومه شاداب.
15. برای اولین بار در سرپل زعفران کشت شد، خبرگزاری پژواک، ۱۲/۰۲/۱۳۹۱.
16. صدیقی، درخشان (١٧ فوریه ٢۰٢١). «روزانه بیش از یک تُن روغن کنجد در سرپل تولید می‌شود». هفته نامه دهقان. دریافت‌شده در ٢٥ آوریل ٢۰٢١.
17. استخراج معدن نفت انگوت سرپل سال آینده آغاز می‌شود، رادیو آزادی، ۷/۱۰/۱۳۹۰.
18. قرارداد استخراج نفت آمودریا با شرکت ملی نفت چین امضا شد، پیام آفتاب، ۸/۱۰/۱۳۹۰.
19. کمیسیون وزرا در امور معادن سرمایه‌گذاری بالای سه معدن را مورد تأیید قرار داد، خبرگزاری پژواک، ۲۰/۰۹/۱۳۹۱.
20. مرکز حمایت از خبرنگاران افغانستان، آغاز فعالیت ماهنامه دولتی سرپل، سرپل، ۱۳ ثور ۱۳۹۰
21. رادیو آزادی، اولین لیسه خصوصی در ولایت سرپل افتتاح شد، ۲۶ سنبله ۱۳۹۰.
22. «به شاگردان کورسهای سواد آموزی مرکز و ولسوالی‌های ولایت سرپل کمک توزیع شد، سایت مقام ولایت سرپل، ۵ جدی ۱۳۹۰». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۲.
23. سنگ تهداب تعمیر تدریسی پوهنځی تعلیم و تربیه سرپل گذاشته شد، خبرگزاری پژواک، ۳۱/۰۶/۱۳۹۱.
24. «دانشکدهٔ تعلیم و تربیهٔ ولایت سرپل به فعالیت آغاز می‌کند، سایت مقام ولایت سرپل، ۳۰ قوس ۱۳۹۰». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۲.
25. پیشرفت شصت درصدی کار شفاخانه یک صد بستر ولایت سرپل، سایت مقام ولایت سرپل،، ۱۴ قوس ۱۳۹۰.

منابع

• غبار، میر غلام محمد (۱۳۸۴)، جغرافیای تاریخی افغانستان، حواشی و تعلیقات فرید بیژند، کابل: انتشارات و مطبه میوند، صفحهٔ ۲۰۲.
• حبیبی، عبدالحی (۱۳۸۶)، جغرافیای تاریخی افغانستان: (پنجاه مقاله)، کابل: بنگاه انتشارات میوند، صفحهٔ ۱۱۷.
• احمد بن ابی یعقوب، (۱۳۴۲)، البلدان، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، جلد اول، صفحهٔ ۶۳.
• یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب بن جعفر بن وهب ابن واضح (۱۳۸۳) تاریخ الیعقوبی، قم: مؤسسه و نشر فرهنگ اهل بیت.
• احمد بن اسحاق یعقوبی (۱۳۸۲)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
• Wikipedia contributors, "Sar-e Pol Province," Wikipedia, The Free Encyclopedia.
• بخش ولسوالی‌ها برگرفته از وبگاه AIMS project.

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی مقام ولایت سرپل
• قتل‌عام در ولایت سرپل (گزارشی درباره قتل‌عام غیرنظامیان در دوران طالبان)، کابل پرس، ۱۱ ژانویه ۲۰۱۲.
• درباره چاه‌های نفت سرپل

ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای ولایت سرپل دارد.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ولایت سرپل موجود است.