خسته قاسم
خسته قاسم شاعر، عارف و فیلسوف دوره افشاریه، (۱۷۶۰–۱۶۸۴ میلادی)، متولد و در گذشته تیکمه‌داش می‌باشد. او یکی از ستونهای استواری موسیقی عاشیقی است.[1] در آوازهای سروده شده توسط خسته قاسم حضور عنصر عرفان، در شکل شکایت از دنیا، چیرگی دارد. مثالی از ساخته‌های خسته قاسم، با ترجمه شهربانو قایاقیزی:
خسته قاسم | |
|---|---|
 تصویری خیالی از خسته قاسم | |
| زاده | ۱۰۸۱ شمسی تیکمه داش، بستان آباد |
| درگذشته | ۱۱۵۷ شمسی |
| آرامگاه | تیکمه داش، بستان آباد |
| زمینه کاری | شاعر، عارف و فیلسوف |
| ملیت | ایرانی |
گل بیر سندن خبر آلیم --- سلیماندان قالان دونیا
ازلی گول کیمی آچیب ---- آخیریندان سولان دونیا …
خسته قاسیم قالیب ناچار ---- بو سیرری بس کیملر آچار
گلن فونار قونان کؤچر ---- هئی سالیرسان تالان دونیا
(بیا از توسوال کنم ---- ای دنیائی که از سلیمان باقی‌ماندی
ای که در اول مثل گل باز شده ---- در آخر پژمرده شده …
خسته قاسم مغشوش مانده ---- این راز را چه کسی کشف می‌کند
کسی که می‌آید می‌ماندو آنکه می‌ماند کوچ می‌کند --- ای دنیائی که همیشه نابود می‌کنی)
خسته قاسم در اردبیل با طریقت شیخ صفی آشنا گشته و وارد خانقاه شیخ صفی شده و مدتی در چله نشسته‌است تا به «وحدت وجود» واصل گردد. خسته قاسم شاعری والامقام و فقیهی بزرگ بوده‌است که به نوشتهٔ خویش، باده از ساقی کوثر گرفته و مست الست گشته و به قول آشیقها از حضرت علی «بوتا» گرفته‌است. عالم بر علم جفر ـ اعداد بوده‌است و در بسیاری از اشعارش وقوف وی را بر حروف و اعداد مسلم می‌دانیم و از این هنر بارها و بارها در اشعار خود استفاده کرده‌است.[2]
خسته قاسم تسلط کامل بر ادبیات عربی و فارسی و ترکی داشته و به ویژه شاعران بزرگ آذربایجان را می‌پسندیده‌است. او در یک شعرش به نسیمی اشاره می‌کند، در چندین شعر از شاه ختایی به احترام یاد کرده و فضولی نیز شاعر مورد پسند وی بوده‌است و حتی خود را از نسل او می‌داند:
او محتشم فضولی‌نین نسلی‌یم
بحرلرده من عمانام، سن نه سن؟
یوز اون دؤرد سوره نی معنا ائیله رم
من ازبردن قرآن خوانام، سن نه سن؟[2]
آثار
اولین بار در سال ۱۳۷۳ توسط دکتر حسین سیامی گرد آوری و به چاپ رسید که دارای اطلاعات ارزشمندی در مورد زندگی و آثار خسته قاسم می باشد. همچنین آثار خسته قاسم توسط محمد علی نقابی و بعدها محمد عبادی و عاشق حسین ساعی نیز منتشر شده است. مقبره اش در سال ۱۳۸۳ توسط سازمان میراث فرهنگی با همکاری شهرداری تیکمه داش احداث شده و در یکم اسفند سال نود و هفت داستان خسته قاسم ثبت ملی شده است.
حسین ساعی دو جلد کتاب، تحت عنوان‌های عاشیق خسته قاسیم[3] و من قاسیمام سینه‌م حاقین کلامی،[4] را در مورد خسته قاسم نوشته‌است. کتاب دیگر در این زمینه عاشیق خسته قاسم.[5]
مدفن
مقبره خسته قاسم در ۷۵کیلومتری جاده تبریز به تهران در شهر تیکمه داش در آذربایجان شرقی واقع شده‌است. این مقبره شامل یک ورودی و گنبدخانه‌ای هشت ضلعی است؛ و در طول سال شاهد بازدید هنردوستان از نقاط مختلف ایران و سایر کشورهای همسایه می‌باشد.
منابع
- «خسته قاسم یکی از برجسته‌ترین افراد در حوزه موسیقی عاشیقی». اهراب نیوز. ۲۲ مرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ آوریل ۲۰۱۴.
- تاریخ ادبیات آذربایجان، م. کریمی، یکتا رصد، ۱۳۸۴
- ساعی، حسین (۱۳۸۸). من قاسیمام سینه‌م حاقین کلامی. یاران.
- ساعی، حسین (۱۳۸۰). عاشیق خسته قاسیم. زرقلم.
- نقابی، محمدعلی (۲۰۱۱). عاشیق خسته قاسم. مؤسسه انتشارات تلاش.