علی میرزا ظل‌السلطان
علی میرزا ظل‌السلطان ملقب به علیشاه و عادل شاه (زاده ۲۶ بهمن ۱۱۷۴ ه.ش– درگذشته ۱۲۳۴ ه.ش در کربلا) یکی از شاهزادگان قاجار، فرزند فتحعلی‌شاه و آسیه خانم بود.[1][2]
| علی میرزا ظل‌السلطان | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| عادل شاه، علی شاه | |||||
 عادل شاه | |||||
| سلطنت | قاجار | ||||
| زاده | ۶ شعبان ۱۲۱۰ (قمری) | ||||
| درگذشته | ۱۲۷۱ (قمری) کربلا | ||||
| همسر(ان) | حاجیه خانم | ||||
| |||||
| دودمان | قاجار | ||||
| پدر | فتحعلی‌شاه قاجار | ||||
| مادر | آسیه خانم | ||||
| دین و مذهب | اسلام شیعه | ||||
زندگی‌نامه
علی میرزا در ۶ شعبان ۱۲۱۰ از زن عقدی فتحعلی‌شاه قاجار، آسیه خانم (دختر فتحعلی خان دولو) زاده شد. وی پسر دهم فتحعلی شاه و برادر تنی عباس میرزا نایب‌السلطنه بود. [3]
در سال ۱۲۳۲ ه.ق حاکم تهران شد و اندکی بعد نیز حکومت یزد نیز به او سپرده شد. در سال ۱۲۴۹ قمری هنگامی که عباس میرزا درگذشت تلاش زیادی کرد تا فتحعلی شاه او را به عنوان ولیعهد منصوب کند، اما فتحعلی شاه به علت علاقهٔ زیادی که به عباس میرزا داشت، فرزند او محمد میرزا (محمد شاه) را به ولایت عهدی برگزید.[4]
در جمادی‌الاول ۱۲۵۰ فتحعلی شاه برای سرکشی به امور فارس راهی شیراز شد، اما در ۱۹ جمادی‌الثانی ۱۲۵۰ در سعادت‌آباد اصفهان درگذشت. علی میرزا در این موقع در تهران بود و توسط عبدالله خان امین‌الدوله صدر اعظم از مرگ پدر خویش آگاه شد. او هنگامی که خبر مرگ پدر خود را شنید درباریان و شاهزادگان قاجار را به دور خویش جمع کرد و اعلام کرد قصد تاجگذاری دارد. او در این راه با بذل و بخشش‌های زیادی که کرد توانست درباریان قاجار را با خود همراه سازد و در ۱۴ رجب ۱۲۵۰ با نام عادل شاه تاجگذاری کرد. او برادر خود رکن‌الدوله را به شریک‌السلطنه ملقب گردانید و به پاس اقدامات میرزا ابوالحسن خان شیرازی او را در مقام وزارت خارجه ابقا نمود.[5]
میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی وزیر محمد میرزا به محض شنیدن این خبر به همراه سفرای روس و انگلیس از تبریز به تهران حرکت کردند تا محمد شاه را بر تخت شاهی بنشانند، در جنگی که در نزدیکی تهران بین دو سپاه درگرفت، علی شاه شکست خورد. به دنبال این شکست، علی شاه ظل‌السلطان نزد محمد شاه آمد و از او طلب بخشش کرد، محمد شاه نیز او را بخشید و او را در قلعهٔ اردبیل زندانی کرد. میرزا ابوالحسن خان هم که در تحریک ظل‌السلطان نقش زیادی داشت به حرم حضرت عبدالعظیم پناهنده شد. حکومت علی شاه حدود ۹۰ روز بیشتر طول نکشید.[6]
فرزندان
- شجاع‌الدوله
- فاطمه سلطان خانم، همسر میرزا بزرگ متولی آستانه حضرت عبدالعظیم و مادر میرزا ابوالحسن متولی[7]
جستارهای وابسته
پانویس
- "Zelli-Qajar Genealogy". qajarpages. Retrieved ۱۱ خرداد ۱۳۹٣. Check date values in:
|تاریخ بازدید=(help) - «علیشاه میرزا ظل السلطان | بانک اطلاعات رجال». rijaldb.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
- «: حکومت 90 روزه ظل السلطان». daneshnameh.roshd.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
- قدیمی قیداری, عباس (2010-04-21). "بحران جانشینی در دولت قاجار (از تأسیس تا جلوس محمد شاه قاجار)". پژوهش های تاریخی. 2 (1): 86–106. ISSN 2008-6253.
- «تصرف دار الخلافه تهران به دست علی میرزا قاجار | پایگاه جامع تاریخ». tarikh.inoor.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
- سونیا، سالور (ظلی)؛ چلچله‌های مهاجر، ۱۳۸۴، نشر تاریخ ایران.
- هدایتی، محمدعلی. آستانه ری. بی‌نا، تهران ۱۳۴۴
منابع
- جهانگیر میرزا، تاریخ نو، به کوشش عباس اقبال، تهران نشر علم ۱۳۸۴. صص۲۴۵–۲۲۰
- هدایت، رضاقلی خان، روضةالصفای ناصری، ج ۱۰، تهران ۱۳۳۸. صص۱۴۱–۱۲۹
- سپهر، محمدتقی، ناسخ‌التواریخ قاجاریه، ج ۲، ۱۳۵۳. صص ۱۳۲–۱۴۰
- گلی‌پور، مهدی، بررسی حیات سیاسی میرزا ابوالحسن خان شیرازی، پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد رشتهٔ تاریخ ایران در دورهٔ اسلامی، دانشگاه نجف‌آباد اصفهان، صص ۸۱–۷۸