ای رقیب

ای رقیب (به کردی: ئەی ڕەقیب، Ey Reqîb) که آن را در زبان فارسی «ای دشمن» ترجمه می‌کنند، یک سرود ملی‌گرایانۀ قومی کردی و در حال حاضر سرود رسمی حکومت اقلیم کردستان عراق است.

ای رقیب

نشان طایفه ایرانی نژاد کورد
سرود اقلیم کردستان عراق سرود ملی پیشین جمهوری مهاباد
اشعار	دلدار، ۱۹۳۸
تاریخ رسمیت	۱۹۴۶ (جمهوری مهاباد) ۱۹۹۱ (اقلیم کردستان عراق)
بی‌استفاده شده	۱۹۴۷ (جمهوری مهاباد)
نمونهٔ صوتی
پرونده راهنما

این سرود در سال ۱۹۳۸ توسط شاعر کرد یونس رئوف دلدار (۱۹۱۸–۱۹۴۸) در زندان حکومت وقت عراق سروده شده‌است. اصل این سرود به گویش سورانی سروده شده، ولی بعدها به دیگر گویش‌های زبان کردی نیز درآمده‌است. سرود ای رقیب نخستین بار به صورت رسمی در جمهوری مهاباد به عنوان سرود ملی مورد استفاده قرار گرفت.

اهمیت این سرود به حدی است که طی چند دهه گذشته اکثر احزاب کردی در هر دو بخش کردستان کردستان شرقی (ایران) و کردستان غربی (ترکیه و عراق عربی و سوریه عربی) آن را به عنوان سرود ملی پذیرفته‌اند. در این میان تنها احزاب کردی مدافع حقوق دینی (احزاب اسلامی) که همه تحت حمایت ایران اند هنوز در برابر آن مقاومت می‌کنند.[1]

تاریخچه

این سرود را شاعر و فعال سیاسی کرد، یونس رئوف دلدار (۱۹۱۸–۱۹۴۸) در سال ۱۹۳۸، در حالی که در زندان بود، نوشت. "ای رقیب" به معنای "ای دشمن!" (در زبان فارسی)، با اشاره به نگهبانان زندان در زندانی که دلدار در آن زندانی و شکنجه شده بود و همچنین نماد کشورهای اشغالگر ترکیه، عراق و سوریه بود. این ترانه در ابتدا به زبان کردی سورانی نوشته شده‌ بود اما امروزه به همه گویش های کردی از جمله لکی،جنوبی (کرماشاهیانی یا خاوری)، سورانی، زازاکی، هورامی و کرمانجی (شمالی) خوانده می‌شود. در سال ۱۹۴۶، این سرود به عنوان سرود ملی جمهوری مهاباد، یک جمهوری کوتاه‌مدت در قرن بیستم در ایران که به مدت یک سال عمر داشت، تصویب شد.[2]

"ای رقیب" توسط دولت اقلیم کردستان عراق به‌‌عنوان سرود اقلیم کردستان عراق تصویب شده‌است[3]

متن سرود

ای رقیب

ای رقیب، قوم کُرد همچنان با نشاط و سرزنده است

گردش چرخ زمانه نمی‌تواند او را به تسلیم وادارد.

چه کسی می‌گوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.

زنده‌ایم و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد.

جوانان کُرد دلیرانه بپاخاسته‌اند

تا با خون خود تاج زندگی را رنگین نمایند

چه کسی می‌گوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.

زنده‌ایم و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد.

ما فرزندان ماد و کیخسرو ایم

کُرد و کُردستان، دین و آیین ما است

چه کسی می‌گوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.

زنده‌ایم و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد

ما فرزندان رنگ سرخ انقلابیم

بنگر گذشته‌مان را که چقدر خونین است.

چه کسی می‌گوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.

زنده‌ایم، و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد

فرزندان کُرد حاضر و آماده‌اند

جان فدایند و جان فدا باقی خواهند ماند

چه کسی می‌گوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.

زنده‌ایم و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد.

به کردی سورانی	به کردی سورانی و الفبای لاتین	به کردی شمالی	به کردی شمالی و الفبای لاتین
ئهٔ ڕه‌قیب! ئه‌ی ڕه‌قیب هه‌ر ماوه قه‌ومی کورد زمان نایشکێنێ دانه‌یی تۆپی زه‌مان که‌س نه‌ڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه زیندووه قه‌ت نانه‌وێ ئاڵاکه‌مان ئێمه ڕۆڵه‌ی ڕه‌نگی سوور و شۆڕشین سه‌یری که خوێناوییه ڕابردوومان که‌س نه‌ڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه زیندووه قه‌ت نانه‌وێ ئاڵاکه‌مان لاوی کورد هه‌ستایه سه‌ر پێ وه‌ک دلێر تا به خوێن نه‌خشی بکا تاجی ژیان که‌س نه‌ڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه زیندووه قه‌ت نانه‌وێ ئاڵاکه‌مان ئێمه رۆڵه‌ی میدیا و که‌یخوسره‌وین دینمان، ئایینمان هه‌ر نیشتمان که‌س نه‌ڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه زیندووه قه‌ت نانه‌وێ ئاڵاکه‌مان لاوی کورد هه‌ر حازر و ئاماده‌یه گیان فیدایه، گیان فیدا، هه‌ر گیان فیدا که‌س نه‌ڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه زیندووه قه‌ت نانه‌وێ ئاڵاکه‌مان	Ey reqîb! Ey reqîb her mawe qewmî kurd ziman Nayşikênê daneî topî zeman Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe Zînduwe qet nanewê allakeman Ême rolley rengî sûr u şorrişîn Seyrî ke xwênawiye rabirdûman Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe Zînduwe qet nanewê allakeman Lawî Kurd hestaye ser pê wek dilêr Ta be xwên nexşî deka tacî jiyan Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe Zînduwe qet nanewê allakeman Ême rolley Mîdya u Keyxusrewîn Dînman, ayînman her niştiman Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe Zînduwe qet nanewê allakeman Lawî Kurdî her hazir u amadeye Gyan fîdaye, gyan fîda, her gyan fîda Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe Zînduwe qet nanewê allakeman	ئهٔ ره‌قیب! ئهٔ ره‌قیب هه‌ر، مایه قه‌ومێ کورد زمان ناشکێ و دانایێ ب تۆپێ زه‌مان که‌س نه‌بێ کورد دمرن، کورد ژین دبن ژین دبن قه‌ت ناکه‌ڤێ ئالا کوردان ئه‌م خۆرتێن ره‌نگێ سۆر و شۆره‌شن سه‌یر بکه خوینا تیا مه دا رژاند که‌س نه‌بێ کورد دمرن، کورد ژین دبن ژین دبن قه‌ت ناکه‌ڤێ ئالا کوردان لاوێ کورد رابوویه سه‌ر پێ وه‌ک شێران تا ب خوین نه‌خشین بکه تاجێ ژیان که‌س نه‌بێ کورد دمرن، کورد ژین دبن ژین دبن قه‌ت ناکه‌ڤێ ئالا کوردان ئه‌م خۆرتێن میدیا و که‌یخوسره‌ون دینێ مه و ئایینێ مه، هه‌ر نشتیمان که‌س نه‌بێ کورد دمرن، کورد ژین دبن ژین دبن قه‌ت ناکه‌ڤێ ئالا کوردان خۆرتێ کورد ته‌ڤ حازر و ئاماده‌نه جانفیدانه، جانفیدانه، هه‌ر جانفیدا که‌س نه‌بێ کورد دمرن، کورد ژین دبن ژین دبن قه‌ت ناکه‌ڤێ ئالا کوردان	Ey reqîb! Ey reqîb her, maye qewmê Kurd ziman Naşikê û danayê bi topê zeman Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan Em xortên rengê sor û şoreşin Seyr bike xwîna tiya me da rijand Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan Lawê Kurd rabûye ser pê wek şêran Ta bi xwîn nexshîn bike tacê jiyan Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan Em xortên Mîdya û Keyxusrewin Dînê me u ayînê me, her nishtîman Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan Xortê Kurd tev hazir û amadene Canfîdane, canfîdan her canfîda Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan

به کوردیی زازاکی	به کردی زازاکی و الفبای لاتین	به کردی هورامی	به کردی هورامی و الفبای لاتین
ئهٔ ڕه‌قیب! ئه‌ی ڕه‌قیب هه‌ر مه‌ندۆ قه‌ومێ کوردزوانی نێشکینۆ، نێکوونۆ ب تۆپا زه‌مانی که‌س مه‌ڤاژۆ کورد مره‌نۆ، کورد جویینۆ جویینۆ، قه‌ت نێنا وار به‌یراقا ما ما دۆمانێ ره‌نگێ سوور و شۆره‌ش ئیمه ته‌ماشه‌که، گۆنن ئۆ راڤێرده‌یێ ما که‌س مه‌ڤاژۆ کورد مره‌نۆ، کورد جویینۆ جویینۆ، قه‌ت نێنا وار به‌یراقا ما لاژێ کوردی ڤاشتۆ را پایان فێندا چێران تا ب گۆنی بنه‌قشنه تاجێ جویانه که‌س مه‌ڤاژۆ کورد مره‌نۆ، کورد جویینۆ جویینۆ، قه‌ت نێنا وار به‌یراقا ما ما دۆمانێ مه‌دیا و که‌یخوسره‌و ئیمه دین ئیمان، ئایینێ ما هه‌ر وه‌لات ئۆ که‌س مه‌ڤاژۆ کورد مره‌نۆ، کورد جویینۆ جویینۆ، قه‌ت نێنا وار به‌یراقا ما لاژێ کوردی هه‌ر هازر و ئاماده یۆ جانفه‌دا یۆ جانفه‌دا، هه‌ر جانفه‌دا که‌س مه‌ڤاژۆ کورد مره‌نۆ، کورد جویینۆ جویینۆ، قه‌ت نێنا وار به‌یراقا ما	Ey reqîb! Ey reqîb her mendo qewmê kurdziwanî Nêşikîno, nêkuwno bi topa zemanî Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma Ma domanê rengê sûr û şoreş îme Temaşeke, gonin o ravêrdeyê ma Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma Lajê kurdî vaşto ra payan fênda çêran Ta bi gonî bineqişne tacê cuyane Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma Ma domanê Medya û Keyxusrew îme Dîn îman, ayînê ma her welat o Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma Lajê kurdî her hazir û amade yo Canfeda yo canfeda, her canfeda Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma	ئهٔ ڕه‌قیب! ئه‌ی ڕه‌قیب هه‌ر، مه‌نه‌ن میلله‌تی کورد زوان نمه‌ماڕۆیچش، جمنه‌ری، چه‌رخی زه‌مان که‌س نه‌واچۆ کورد مه‌رده‌ن، کورد هه‌ر زیننه‌ن زیننێنه‌و قه‌ت مه‌نامیۆره ئاڵاکێمان ئێمه ڕۆڵێ ڕه‌نگێ سوورێ و شۆڕشی بدیه چن وناڵینه‌ن، ویه‌رده‌مان که‌س نه‌واچۆ کورد مه‌رده‌ن، کورد هه‌ر زیننه‌ن زیننێنه‌و قه‌ت مه‌نامیۆره ئاڵاکێمان میلله‌تو کوردی هورزاوه سه‌رو، پای به ونێش نه‌خشین که‌رۆ تاجه‌و ژیوای که‌س نه‌واچۆ کورد مه‌رده‌ن، کورد هه‌ر زیننه‌ن زیننێنه‌و قه‌ت مه‌نامیۆره ئاڵاکێمان ئێمه ڕۆڵێ، میدیاو که‌یخوسره‌وی دین و ئایینچ، پارێزناش، نیشتمان که‌س نه‌واچۆ کورد مه‌رده‌ن، کورد هه‌ر زیننه‌ن زیننێنه‌و قه‌ت مه‌نامیۆره ئاڵاکێمان میلله‌تو کوردی، ئاماده‌و حازره‌ن گیان فیدان و گیان فیدا، هه‌ر گیان فیدا که‌س نه‌واچۆ کورد مه‌رده‌ن، کورد هه‌ر زیننه‌ن زیننێنه‌و قه‌ت مه‌نامیۆره ئاڵاکێمان	Ey reqîb! Ey reqîb her, menen mîlletî kurd ziwan Nimemarroyçiş, cimnerî, çerxî zeman Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen Zînnênew qet menamyore allakêman Ême rollê rengê sûrê û şorrişî Bidye çin winallînen, wiyerdeman Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen Zînnênew qet menamyore allakêman Mîlletu kurdî hurzawe seru, pay Be winêş nexşîn kero tacew jîway Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen Zînnênew qet menamyore allakêman Ême rollê, mîdyaw keyxusrewî Dîn û ayînç, parêznaş, nîştiman Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen Zînnênew qet menamyore allakêman Mîlletu kurdî, amadew haziren Gyan fîdan û gyan fîda, her gyan fîda Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen Zînnênew qet menamyore allakêman

به کردی جنوبی	به کردی جنوبی و الفبای لاتین	به کردی لکی	به کردی لکی و الفبای لاتین
ئهێ ڕه‌قیب! ئه‌ێ ڕه‌قیب هه‌ر مه‌نێه قه‌وم کورد زوان نیه‌شکنێده‌ی گه‌ردش توپ زه‌مان که‌س نه‌ۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه زنیه هه‌ر ئه‌و شه‌کێ ئاڵاگه‌مان ئیمه ڕووڵه‌ێ ڕه‌نگ سوور و شووڕشیم سه‌یرێ که خۊناویه وێه‌رده‌مان که‌س نه‌ۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه زنیه هه‌ر ئه‌و شه‌کێ ئاڵاگه‌مان ڕووڵه‌ی کورد هه‌ڵساسه پا وێنه‌ێ دلێر تا وه خۊن ڕه‌نگین بکه‌ێ تاج ژیان که‌س نه‌ۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه زنیه هه‌ر ئه‌و شه‌کێ ئاڵاگه‌مان ئیمه ڕووڵه‌ێ میدیا و که‌یخه‌سره‌ویم دینمان ئایینمان هه‌ر نیشتمان که‌س نه‌ۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه زنیه هه‌ر ئه‌و شه‌کێ ئاڵاگه‌مان ڕووڵه‌ی کورد هه‌ر حارز و ئاماده‌ێه گیان فه‌داێه، گیان فه‌داێه، گیان فه‌دا که‌س نه‌ۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه زنیه هه‌ر ئه‌و شه‌کێ ئاڵاگه‌مان	Ey reqîb! Ey reqîb her menêye qewmi kurd ziwan Niyeşkinêdey gerdişi topi zeman Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye Ziniye her ewşekê allageman Îme rûlley rengi sûr u şûrişîm Seyrî ke xünawîye wiyerdeman Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye Ziniye her ewşekê allageman Rûlley kurd hellsase pa wêney dilêr Ta we xün rengîn bikey taci jiyan Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye Zineye her ewşekê allageman Îme rûlley mîdiya u keyxesrewîm Dîniman ayîniman her nîştiman Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye Ziniye her ewşekê allageman Rûlley kurd her hazir u amadeye Giyan fedaye, giyan fedaye, giyan feda Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye Ziniye her ewşekê allageman	ێه هۆمال ![4] ئه‌ی هۆمال(ره‌قیب) هه‌ر مه‌مینێ قه‌وم کورد زۆن نمه‌ڕمنتێ و نمه‌چه‌منتێ چه‌رخ ڕووژگارۆن که‌س نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه زنێه، هه‌ریژ نمه‌که‌وێ په‌رچه‌مه‌مۆن ئێمه ڕووڵه‌ێ ڕه‌نگ سۆر و شۆرشیم سه‌ێرکه (سیل که) خووێناوویه ژه ئه‌سگه‌ته‌مۆن که‌س نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه زنێه، هه‌ریژ نمه‌که‌وێ په‌رچه‌مه‌مۆن ڕووڵه‌ی کورد هیزگرتێه سه‌ر پا چۆی شێر تا ڤه خووێن ڕه‌نگ که‌ن پووپ ژیان که‌س نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه زنێه، هه‌ریژ نمه‌که‌وێ په‌رچه‌مه‌مۆن ئێمه ڕووڵه‌ی ماد و که‌یخسڕویم دینمۆن، ئاێینمۆن هه‌ر نیشتمون که‌س نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه زنێه، هه‌ریژ نمه‌که‌وێ په‌رچه‌مه‌مۆن ڕووڵه‌ێ کورد هه‌ر گورج و ئامادێه گیۆن فه‌دائه، گیۆن فه‌دا، هه‌ر گیۆن فه‌دا که‌س نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه زنێه، هه‌ریژ نمه‌که‌وێ په‌رچه‌مه‌مۆن	Ey reqîb! Ey reqîb(homał) her memînê qeom kurd zûn nimermintê o nimeçemintê çerx rûjgarûn kes nimwşê kurd mirdêe, kurd zinêe zinêeo herîj nimekiuê perçememûn ême řûłeê řeňg sor o şûřişîm seêr ke xwênawe je esgetemûn kes nimûşê kurd mirdêe, kurd zinêe zinêeû herîj nimekiuê perçememûn řûłeê kurd hêzgirtêe ser pa çûî(çü) şêr ta ve xwên reňg ken pûp jîan kes nimûşê kurd mirdêe, kurd zinêe zinêeû herîj nimekiuê perçememûn ême řûłeê mad o keyxusruîm dînmûn, aêynmûn her nîştimun kes nimûşê kurd mirdêe, kurd zinêe zinêeû herîj nimekioê perçememûn Řûłeê kurd her gurc o amadêe gîûn fedaye, gîûn feda, her gîûn feda kes nimuşê kurd mirdêe, kurd zinêe zinêeû herîj nimekioê perçememûn

منابع

1. «واکنش وزارت اوقاف اقلیم کردستان به مناقشه بر سر سرود ای رقیب». کردپرس. ۱۷ آبان ۱۳۹۲.
2. http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=16&smap=03010100&rnr=200&anr=16878
3. Flag and national anthem بایگانی‌شده در ۲۰۱۲-۱۰-۲۵ توسط Wayback Machine, KRG's Official Website.
4. وه‌رگیرانی بوو زمان له‌کی: ڕه‌قیب=هؤماڵ ..... زۆن=زمان(lang) .... کورد=کورد نمهڕمنتێ=تسلیم و شکست نمی‌خورد … نمه‌چه‌منتێ=کمرش را خم نمی‌کند و شکست نمی‌خورد … خڕ ڕووژگارۆن=چرخ روزگار (خڕ له زمان له‌کی یانی چه‌رخ و دور و دوره و دایره)...... هه‌ریژ =همیشه هم، هرگز… ئه‌سگه‌ته‌مۆن=ڕابرده‌مان، گذشتمان، پیشینه‌مان… هێزگرتێه= هه‌ستایه، بپاخواسته

• Kurdistan Regional Government Kurdistan Regional Government, KRG بایگانی‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine
• عصرنو- «ای رقیب»

جستارهای وابسته

• ماد
• کردها
• کیخسرو
• فهرست سرودهای ملی کشورها

پیوند به بیرون

سرود ای رقیب را بشنویم.

سرود زیبای «ای رقیب» که‌س نهڵێ کورد مردوه، کورد زیندوه / همراه با ترجمه انگلیسی، آلمانی و عربی

یونس رئوف

یونس رئوف

پرونده صوتی ای رقیب با صدای حماسه‌سرای کرد، «شوان پرور» به کرمانجی و نیز به صورت جمعی