سرود ملی ایران

سرود ملی ایران، سرود حکومت جمهوری اسلامی است که در مراسم رسمی، یادبودهای جمهوری اسلامی، مسابقات ورزشی و دیگر مناسبت‌های جمهوری اسلامی اجرا یا پخش می‌شود. سرود جمهوری اسلامی دارای دو بخش دکلمه و موسیقی است. این سرود در اصل، چهارمین سرود ملی رسمی ایران است.

سرود ملی جمهوری اسلامی ایران
به انگلیسی: National Anthem of the Islamic Republic of Iran
نت موسیقی مهر خاوران
سرود مهر خاوران  ایران
اشعارساعد باقری، ۱۹۸۹
موسیقیحسن ریاحی، ۱۹۸۸
تاریخ رسمیت۱۹۹۰
سرود پیشینپاینده بادا ایران
نمونهٔ صوتی
سرود مهر خاوران
  • پرونده
  • راهنما

پیشینه

ناصرالدین شاه در سال ۱۸۷۳ م. (برابر ۱۲۵۲ ه‍. خ؛ و ۱۲۹۰ ه‍.ق) دستور ساخت مارشی را به آلفرد لومر استاد فرانسوی موسیقی دارالفنون می‌دهد که در دیدارهای رسمی شاه در کنار سرودهای ملی دیگر کشورها نواخته شود. این مارش بی‌کلام، سلام شاه نامیده شد و در مراسم‌های رسمی به جای سرود ملی ایران به کار رفت و به همین دلیل اروپاییان از آن به عنوان سرود ملی ایران یاد کرده‌اند.[1][2]

همچنین یوهان اشتراوس در سال ۱۸۶۴ میلادی یعنی ۴ سال پیش از آمدن آلفرد لومر به ایران، مارشی به نام مارش ایرانی (آلمانی:Persischer Marsch) ساخت که سال‌ها بعد در هنگام استقبال از ناصرالدین شاه در وین به جای سرود ملی ایران نواخته شد. عباس امانت در کتاب قبلهٔ عالم آورده‌است: «آهنگ موسیقی نظامی که به مناسبت دیدار ناصرالدین‌شاه از وین در سال ۱۸۷۳ میلادی به آهنگ‌سازی به شهرت یوهان اشتراوس سفارش داده شد، تا به جای سرود ملی ایران نواخته شود، مظهر تلاشی بود تا گونه‌ای توشهٔ نغمه‌سرایی «متمدن» برای شاهنشاهی ایران تعبیه شود.»[3] با این حال در برخی منابع زمان نواخته شدن این مارش در وین را مربوط به سفر دوم (۱۸۷۸ میلادی برابر ۱۲۵۷ ه‍. خ؛ و ۱۲۹۵ ه‍.ق)[4] و برخی نیز مربوط به سفر سوم ناصرالدین شاه (۱۸۸۹ میلادی برابر ۱۲۶۸ ه‍. خ؛ و ۱۳۰۶ ه‍.ق)[5] می‌دانند. این آهنگ، شعری به زبان فرانسوی داشته‌است که سرودهٔ میرزا رضاخان دانش معروف به «پرنس ارفع» می‌باشد. یوهان دِکِر-شِنک ‏(de)‏ (آلمانی:Johann Decker-Schenk) نوازندهٔ اتریشی مقیم سن‌پترزبورگ سرود و آهنگ آن را تنظیم کرده‌است.[5][6]

ترانهٔ تاجگذاری احمدشاه قاجار مورد توجه او قرار گرفت و مقرر شد آهنگ آن به عنوان «مارش ملی ایران» شناخته شود. این مارش با نام سلامتی دولت عِلیّهٔ ایران ساختهٔ غلامرضاخان امیرپنجهٔ سالار معزز رئیس کل موزیک بود. برای این مارش شعری نیز سروده شد.[7] ظاهراً نت این سرود، نخستین بار تحت نام «مارش ملی ایران» (فرانسوی:Marche Nationale Persane) در غُرّهٔ (روز نخست) رجب ۱۳۲۷ ه‍.ق برابر با ۹ ژوئیهٔ ۱۹۰۹ میلادی (۲۸ تیر ۱۲۸۸ ه‍.خ) یعنی چند روز پس از فتح تهران به‌دست مشروطه‌خواهان و شکست محمدعلی شاه قاجار در «مطبعهٔ فاروس» در تهران به چاپ رسیده‌است.[8] این سرود توسط سالار معزز برای کلیهٔ سازهای نظامی تنظیم شد و برای دولت‌هایی که انقلاب مشروطیت ایران را پذیرا شدند، ارسال گردید.[9] نت پیانوی سرود ملی در سال ۱۳۰۱ش/۱۳۴۱ق/۱۹۲۲م، در ژنو با عنوان «سلامتی دولت عِلّیهٔ ایران» چاپ شد.[10]

به‌دلیل نبود رادیو و تلویزیون در آن زمان، این سرودها چندان شناخته نگردیدند. ماجرای منقول از جلال گنجی دربارهٔ دانشجویان ایرانی مقیم آلمان در زمان احمد شاه قاجار و ناآگاهی آنان از سرود ملی کشورشان و اجرای ترانهٔ «عمو سبزی‌فروش» به جای سرود ملی ایران در برابر امپراتور آلمان نیز نشان از همین امر دارد.[11]

مجموعهٔ سه‌گانهٔ سرود شاهنشاهی، سرود پرچم و سرود ملی ایران در دورهٔ رضاشاه و پیش از سفر او به ترکیه تهیه گردید. این سه سرود دارای وزن و آهنگ یکسانی هستند. شاعر «سرود شاهنشاهی» و «سرود ملی» محمدهاشم افسر (شیخ‌الرئیس افسر) و شاعر «سرود پرچم» پارسا تویسرکانی می‌باشد. آهنگساز این مجموعه داوود نجمی مقدم است.[12]

در دوران پس از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷، ابتدا سرود پاینده بادا ایران و سپس در شب سوم خردادماه ۱۳۷۱[13] سرود جمهوری اسلامی ایران (مهر خاوران) به عنوان سرود ملّی به کار رفته‌اند.

دوران جمهوری اسلامی

سرود جمهوری اسلامی ایران (مهر خاوران)
سرود جمهوری اسلامی ایران
در پخش این پرونده مشکل دارید؟ ویکی‌پدیا:راهنمای رسانه را ببینید.
نواختن سرود ملی ایران در مراسم تحلیف حسن روحانی

شعر سرود جمهوری اسلامی ایران که مدت زمان اجرای آن ۵۹ ثانیه است:

سَر زَد از اُفُق مِهرِ خاورانفروغِ دیدهٔ حق باوران
بهمن فَرِّ ایمانِ ماستپیامت ای امام «استقلال، آزادی» نقشِ جانِ ماست
شهیدان پیچیده در گوش زمانْ، فریادتانپاینده مانی و جاودان «جمهوری اسلامی ایران»

سراینده این سرود، ساعد باقری است آهنگ آن نیز توسط حسن ریاحی ساخته شده‌است.[14][15]

به دلیل برخی شباهت‌های موسیقایی شائبه‌هایی مبنی بر اینکه این سرود از روی سرود ملی کره جنوبی کپی شده‌است در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت اما آهنگساز اثر در مصاحبه‌ای با سایت موسیقی ما این ادعا را رد کرد.[16][17][18][19] در اردیبهشت ۱۴۰۰ علی رهبری در نامه‌ای سرگشاده به وزیر فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی، مجدداً بحث کُپی بودن این قطعه را پیش کشید و خواستار ساخت سرودی جدید با استفاده از بُن‌مایهٔ موسیقی ایرانی شد.[20]

نت سرود ملی

سرود پاینده بادا ایران
در پخش این پرونده مشکل دارید؟ ویکی‌پدیا:راهنمای رسانه را ببینید.

پس از انقلاب و پیش از سال ۱۳۷۱، سرود جمهوری اسلامی ایران براساس شعری از ابوالقاسم حالت و موسیقی محمد بیگلری‌پور ساخته شد. این سرود «پاینده بادا ایران» نام دارد و برخی معتقدند که آهنگ ساخته شده برای آن به سرود شاهنشاهی شباهت داشت. در ۳ خرداد سال ۱۳۷۱ سرود جمهوری اسلامی ایران (مهر خاوران) به عنوان سرود ملی جدید ایران جایگزین این سرود گردید.[21][22][23]

شُد جمهوری اسلامی به پاکه هم دین دهد هم دنیا به ما
از انقلاب ایران دِگرکاخ ستم گشته زیر و زِبَر
تصویر آیندهٔ ما،نقش مراد ماست
نیروی پایندهٔ ما،ایمان و اتحاد ماست
یاریگر ما دست خداستما را در این نبرد او رهنماست
         در سایهٔ قرآن جاودان         
     پاینده بادا ایران     
....
آزادی چو گل‌ها در خاک ماشکفته شد از خون پاک ما
ایران فرستد با این سرودرزمندگان وطن را درود
آیین جمهوری ماپشت و پناه ماست
سود سلحشوری ماآزادی و رفاه ماست
شام سیاه سختی گذشتخورشید بخت ما تابنده گشت
         در سایهٔ قرآن جاودان         
     پاینده بادا ایران     

دوران پهلوی

مجموعهٔ سه‌گانهٔ «سرود شاهنشاهی»، «سرود پرچم» و «سرود ملی» در دورهٔ رضاشاه تهیه گردید. این مجموعه دارای وزن و آهنگ یکسانی است. آهنگساز این مجموعه داوود نجمی مقدم و شاعر سرود شاهنشاهی و ملی محمدهاشم افسر و شاعر سرود پرچم عبدالرحمان پارسای تویسرکانی است. لحن دو بیت نخست این سرود کاملاً در درآمد دستگاه ماهور است، بیت سوم در گوشهٔ فِیْلی است و مصراع آخر فرود به درآمد ماهور می‌باشد.[12]

سرود شاهنشاهی

شاهنشه ما زنده بادا پاید کشور به فَرَّش جاودان
کز پهلوی شد مُلک ایران صد ره بهتر ز عهد باستان
از دشمنان بودی پریشان در سایه‌اش آسوده ایران
ایرانیان پیوسته شادان همواره یزدان بوَد او را نگهبان

سرود پرچم

ای پرچم خورشید ایران پرتو افکن به روی این جهان
یاد آور از آن روزگاری کآسود از برقِ تیغت هر کران
در سایه‌ات جان می‌فشانیم از دشمنان جان می‌ستانیم
ما وارث مُلک کیانیم همیشه خواهیم وطن را از دل و جان

سرود ملی

بودیم و هستیم پیرو حق جز حق هرگز نخواهیم از جهان
با شه‌پرستی مملکت را داریم از دست دشمن در امان
ما پیرو کردار نیکیم روشندل از پندار نیکیم
رخشنده از گفتار نیکیم شد زین فضایل بلندآوازه ایران

دوران قاجار

دوران قاجار
سلامتی دولت عِلّیهٔ ایران
در پخش این پرونده مشکل دارید؟ ویکی‌پدیا:راهنمای رسانه را ببینید.

شعر و نت این سرود در نشریهٔ «عصر جدید» در تاریخ شنبه ۲۱ ذیقعدهٔ ۱۳۳۳ (۹ مهر ۱۲۹۴) منتشر گردید.[7]

قسمت اول

تا خدایْ این کشورِ ایران نمودبس درِ عزت به رویش برگشود
خسروانش را کُلَه خورشید بودرایتش را فرق بر خورشید بود
تا که خود چترِ عدالت گسترَدخود چترِ عدالت گسترد
مُلکِ ایران را نشانِ خیر و خوبی بُد لِوااین لِوا فرخنده بادا باز با دورِ بقا
راست اندرین جهانافتخارِ ما، شرحِ مامَضیٰ
شرحِ مامَضیٰ تا کی‌ام راستباز کوششی جوششی یاران

قسمت دوم

چون به فرخ‌رسمِ دورانِ کیانمُلکِ ملت را یکی یابی روان
بی‌تأمل باز باید داد جانتا به‌جز نیکی نبیند زین نشان
هر که در تقدیرِ ایران بنگرددر تقدیرِ ایران بنگرد
بود در مُلکِ کیان آیتِ قدرت عیانباد با تاجِ کیانی رایتِ عزت به پا
هان ای برادرانموطنِ عزیز بهترین سراست
حفظِ خاکِ آن آبرویِ ماستباز غیرتی همتی مردان

مارش ایرانی

این اثر توسط یوهان اشتراوس (پسر) در پاییز ۱۸۶۴ ساخته شده‌است. در سال ۱۸۷۳ زمانی که ناصرالدین شاه برای بازدید از نمایشگاه جهان به وین رفته بوده یک گروه موسیقی نظامی که نتوانسته بودند سرود ملی ایران را پیدا کنند، به جای آن این مارش را برای ورود شاه اجرا کردند. همچنین میرزا رضاخان دانش برای این مارش شعری به زبان فرانسوی سروده بوده‌است و در آلبوم‌های نت به‌دست‌آمده از کاخ گلستان که متعلق به دوران قاجار می‌باشند عنوان این مارش، «سرود ملی ایران» ذکر شده‌است.[5]

سلام شاه
نوشتارهای اصلی: سرود ایران جوان
سلام شاه
نخستین سرود ملی ایران که در ۱۲۸۴ ه‍.خ در تهران اجرا و ضبط شده‌است.
در پخش این پرونده مشکل دارید؟ ویکی‌پدیا:راهنمای رسانه را ببینید.
سلام شاه
نخستین سرود ملی ایران که پیرامون ۱۲۸۹ ه‍.خ در استانبول اجرا و ضبط شده‌است.
در پخش این پرونده مشکل دارید؟ ویکی‌پدیا:راهنمای رسانه را ببینید.

برخی از موسیقی این سرود به عنوان نخستین سرود ملی ایران یاد می‌کنند. این آهنگ در اصل قطعه‌ای موسیقی بی‌کلام با نام سلام شاه با سلامتی بوده‌است که توسط موسیو لومر فرانسوی (موسیقیدان نظامی اعزامی به ایران در دورهٔ قاجار) و به دستور ناصرالدین شاه در سال ۱۲۵۲ ه‍.خ ساخته شده‌است. این آهنگ برای پیانو نوشته شده و بعدها در دورهٔ مظفرالدین شاه بر روی صفحه هم ضبط شده‌است. وقتی شاه برای سلام رسمی به تخت مرمر می‌آمد و بر صندلی مخصوص می‌نشست دستهٔ موزیک این آهنگ را اجرا می‌کرد و این کار تا دورهٔ محمدعلی‌شاه معمول بود. بر روی برچسب صفحهٔ این سرود عنوان سلام شاه با سلامتی، ارکس شاهی به فرمان مسیو لومر ژنرال حک شده‌است که نت این سرود در آرشیو ملی فرانسه موجود بوده‌است.[24][25]

در سال ۱۳۸۳ ه‍.خ بیژن ترقی بر روی اجرای جدید این قطعه که توسط سیاوش بیضایی تنظیم شده بود شعری سرود و این کار برای نخستین بار توسط ارکستر ملل به رهبری پیمان سلطانی در تالار وحدت اجرا شد که خوانندهٔ آن سالار عقیلی بود.[26]

نام جاوید وطن صبح امید وطن
جلوه کن در آسمانهمچو مهر جاودان
وطن ای هستی منشور و سرمستی من
جلوه کن در آسمانهمچو مهر جاودان
بشنو سوز سخنمکه هم‌آواز تو منم
همهٔ جان و تنموطنم وطنم وطنم وطنم
همه با یک نام و نشانبه تفاوت هر رنگ و زبان
همه شاد و خوش و نغمه‌زنانز صلابت ایران جوان

سرود ای ایران

سرود «ای ایران» سرود ملی غیررسمی ایران است[27] اما هرگز سرود هیچ‌یک از دولت‌های ایران نبوده‌است، می‌توان آن را سرودی میهنی صرف نظر از نوع حکومت در ایران دانست؛ از این سرود در نخستین سال‌های پس از انقلاب ۵۷ و تا پیش از گردآوری سرود پاینده بادا ایران، به‌عنوان سرود ملی استفاده می‌شده‌است.

در سال‌های اخیر استفاده از این سرود به جای سرود رسمی جمهوری اسلامی، واکنش منفی برخی دولتمردان را برانگیخت.[28] همچنین در برخی میدان‌ها ورزشی نیز از این سرود به جای سرود جمهوری اسلامی استفاده شده‌است.

ترانهٔ این سرود از حسین گل گلاب و آهنگساز آن روح‌الله خالقی است.

متن سرود ای ایران
ای ایران ای مرز پرگُهر ای خاکت سرچشمهٔ هنر
دور از تو اندیشهٔ بَدان پاینده مانی و جاودان
ای دشمن ار تو سنگ خاره‌ای من آهنم جان من فدای خاک پاک میهنم
مهر تو چون، شد پیشه‌ام دور از تو نیست اندیشه‌ام
         در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما         
پاینده باد خاک ایران ما
     ****     
سنگ کوهت درّ و گوهر است خاک دشتت بهتر از زر است
مهرت از دل کِی برون کنم بَرگو بی مهرِ تو چون کنم
تا گردش جهان و دور آسمان به‌پاست نورِ ایزدی همیشه رهنمای ماست
مهر تو چون، شد پیشه‌ام دور از تو نیست اندیشه‌ام
         در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما         
پاینده باد خاک ایران ما
     ****     
ایران ای خرّم بهشت من روشن از تو سرنوشت من
گر آتش بارد به پیکرم جز مهرت در دل نپرورم
از آب و خاک و مهرِ تو سرشته شد گِلم مهر اگر برون رود تهی شود دلم
مهر تو چون، شد پیشه‌ام دور از تو نیست اندیشه‌ام
         در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما         
پاینده باد خاک ایران ما

وابسته

پانویس
  3. امانت، عباس، قبلهٔ عالم ناصرالدین‌شاه قاجار و پادشاهی ایران، ترجمهٔ حسن کامشاد، نشر کارنامه، چاپ چهارم، ۱۳۹۱، صفحهٔ ۵۵۶
  5. بدیع کتیرایی، محمد (۲۹ تیر ۱۳۹۱). «تفکری نو با شناسای نت‌های قاجار به وجود آمد». خبرگزاری آرتنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  7. نشریهٔ عصر جدید، شمارهٔ ۸ (سال دوم)، طهران، شنبه ۲۱ ذیقعده ۱۳۳۳، صفحه‌های ۵ و ۶
  8. تصویر صفحهٔ نخست «مارش ملی ایران» به تاریخ ۱ رجب ۱۳۲۷ ه‍.ق
  9. ملاح، حسینعلی، تاریخ موسیقی نظامی ایران، صفحه‌های ۱۳۵ و ۱۳۶
  10. درویشی، محمدرضا، «نگاه به غرب، بحثی در تأثیر موسیقی غرب بر موسیقی ایران» ، انتشارات ماهور، ۱۳۷۳، صفحهٔ ۳۴
  11. رضایی، بابک (بهار ۱۹۹۴ میلادی (۱۳۷۳ ه‍.خ)). فصلنامهٔ ره‌آورد. لس‌آنجلس (۳۴): ۲۴۰–۲۴۱. کاراکتر zero width joiner character در |سال= در موقعیت 25 (کمک); تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  12. ملاح، حسینعلی، سرود ملی و چگونگی ابداع آن، ماهنامهٔ هنر و مردم، فروردین ۱۳۵۳، شمارهٔ ۱۳۸
  13. http://farsi.khamenei.ir/others-report?id=22964
  14. «شاعر سرود جمهوری اسلامی کیست؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳.
  15. «زندگینامه: حسن ریاحی». همشهری آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳.
  16. سرود ملی جمهوری اسلامی ایران کپی سرود ملی کره است!؟، موسیقی ایرانیان.
  17. حسن ریاحی: اینکه می‌گویند سرود ملی ما شبیه سرود ملی کره‌جنوبی است را درک نمی‌کنم، موسیقی ما.
  18. ، شبکه العربیه.
  19. یادداشت بی‌بی‌سی در مورد شباهت سرودهای ملی.، بنگاه خبررسانی بی‌بی‌سی.
  20. «نامه علی رهبری به وزیر ارشاد: سرود ملی ایران کپی سرود کره جنوبی است، آن را عوض کنید». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰.
  21. شورای گسترش زبان فارسی: درباره ابوالقاسم حالت
  22. «۲۲ بهمن سال ۵۷ و لزوم تولید سرود ملی». خبر فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳.
  23. «سیر تاریخی سرود ملی جمهوری اسلامی ایران + متن سرودهای پیشین». عصر امروز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳.
  24. سپنتا، ساسان، تاریخ ضبط موسیقی در ایران، فصل ضبط صفحه‌های ایران، انتشارات ماهور، تهران، ۱۳۷۷
  25. خالقی، روح‌الله، سرگذشت موسیقی ایران، انتشارات صفی‌علی‌شاه، ۱۳۸۰
  26. «ساخت اولین سرود ملی ایران توسط بیگانگان». روزنامه شرق. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳.
  27. Jonathan David Kolm (۲۰۰۷)، Prophecies، ProQuest، بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳
  28. «خروج مقامات جمهوری اسلامی به خاطر پخش سرود ای ایران». صدای آمریکا به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سرود ملی ایران موجود است.

پاینده باشی ای سرزمین من

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.