تکلف‌گرایی

تَکَلُّف‌گرایی[1] (یا شیوه‌گرایی یا مَنِریسم) (به ایتالیایی: Manierismo) سبکی است که از سده هفدهم در هنر و ادبیات اروپا رایج شد و به تدریج، به کاربستِ تصنعی، افراطی و تظاهرآمیز شگردهای هر سبک هنری گفته می‌شد.
شگردهای نقاشان تکلف‌گرا چون درازنمایی پیکرها، حرکتهای پر پیچ‌وتاب، اختلاف تناسب‌ها و مقیاس‌ها، رنگ‌های ناملایم، شلوغی وعدم تقارن ترکیب‌بندی با منطق زیبایی‌شناسی رنسانس تعارض داشته و به همین سبب هنرمندان سده هفدهم به دستاوردهای تکلف‌گرایان با تحقیر نگریستند و آن را مردود دانستند. اما سده بیستم نه فقط این قضاوت را نپذیرفت بلکه دوران تکلف‌گرایی را سرآغاز آگاهی هنرمند غربی از شخصیت، قدرت، تخیل و مهارت فنی خویش دانست.

خاکسپاری، اثر جاکوپو پونتورمو، ۱۵۲۸، سانتا فلیچیتا، فلورانس.

البته دلالت خاص تکلف‌گرایی، به نقاشی، پیکرسازی و معماری ایتالیایی در فاصله زمانی میان اوج دوره رنسانس و باروک محدود می‌شود. همچنین این اصطلاح را برای توصیف برخی گرایش‌های مهم هنری اروپایی پس از مرگ رافائل (۱۵۲۰) تا پایان سده شانزدهم به کار می‌برند.

نقاشی تکلف‌گرایی از آثار متأخر میکل‌آنژ سرچشمه گرفت. بسیاری از هنرمندان نسل بعد از او در ترکیب بندیِ نااستوار، کژنمایی‌های بیانگر و حالت‌های عاطفی پیکرهای دیوارنگاره داوری واپسین، سرمشقی برای تفسیری جدید و شخصی از اصول طبیعت‌گرایی یافتند.

تینتورتو، ال گرکو، پارمیجانینو، رُسو فیورنتینو، پونتورمو، وازاری، برونتسینو، چلینی، بُلونیا، وُلترا و براداران تسوکاری از نقاشان وابسته به این جنبش هستند.[2]

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 

منابع

1. برابرنهاده فرهنگستان زبان فارسی.
2. پاکباز، رویین، دائرةالمعارف هنر، انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ دوم، تهران ۱۳۷۹، ص ۵۴۳، شابک ‎۹۶۴−۵۵۴۵−۴۱−۲

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تکلف‌گرایی موجود است.