مائو تسه‌تونگ

مائو زِدونگ (به چینی: 毛泽东، MAO ZEDONG) (همچنین مائو تسه تونگ، یا مائو تسه دون نیز در فارسی نوشته شده‌است)، (زاده ۲۶ دسامبر ۱۸۹۳ – درگذشته ۹ سپتامبر ۱۹۷۶) تئوریسین مارکسیسم لنینیسم و سیاست‌مدار انقلابی کمونیست بود. وی، جمهوری خلق چین را در سال ۱۹۴۹ با شکست دادن نیروهای چیانگ کای شک، رئیس‌جمهور وقت چین بنیان گذاشت. او تا پایانِ عمر، در راس حکومت جمهوری خلق چین قرار داشت. روش‌هایی که وی در عرصهٔ سیاست و اقتصاد در پیش گرفت، مورد انتقاد برخی است. برداشت مائو از مارکسیسم که به نقش برجستهٔ دهقانان و روستاییان در انقلاب کارگری ایمان داشت و بر اهمیت فرهنگ به عنوان عنصری که می‌تواند بر اقتصاد سوسیالیستی تأثیر گذارد، تأکید می‌کرد که به مائوئیسم[1] معروف است. اندیشه مائو تحت عنوان مائویسم، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، از ایران تا فرانسه و از نپال تا پرو را به خود جذب کرد.[1] از او به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین و مهم‌ترین شخصیت‌های سیاسی دنیا در قرن بیستم، نام برده می‌شود.[2]

مائو تسه تونگ
اولین رئیس کمیته مرکزی حزب کمونیست چین
مشغول به کار ۱۹ ژوئن ۱۹۴۶ – ۹ سپتامبر ۱۹۷۶
اولین معاون رئیس	لیو شائوچی لین بیائو چو ان‌لای هوآ گوئوفنگ
پس از	خودش (به عنوان رئیس پلیتبوروی مرکزی)
پیش از	هوآ گوئوفنگ
اولین رئیس پلیتبوروی حزب کمونیست چین
مشغول به کار ۲۰ مارس ۱۹۴۳ – ۲۴ آوریل ۱۹۶۹
پس از	ژانگ ونتیان (به عنوان دبیرکل حزب کمونیست چین)
پیش از	خودش (به عنوان رئیس کمیته مرکزی)
رئیس کمیسیون مرکزی نظامی حزب کمونیست چین
مشغول به کار ۲۳ اوت ۱۹۴۵ – ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۹ ۸ سپتامبر ۱۹۵۴ – ۹ سپتامبر ۱۹۷۶
پس از	سمت ایجاد شد
پیش از	هوآ گوئوفنگ
اولین رئیس کمیته ملی کنفرانس مشورتی سیاسی خلق چین
مشغول به کار ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۹ – ۲۵ دسامبر ۱۹۵۴ رئیس افتخاری ۲۵ دسامبر ۱۹۵۴ – ۹ سپتامبر ۱۹۷۶
پس از	سمت ایجاد شد
پیش از	چو ان‌لای
اولین رئیس‌جمهور جمهوری خلق چین
مشغول به کار ۲۷ سپتامبر ۱۹۵۴ – ۲۷ آوریل ۱۹۵۹
اصلی	چو ان‌لای
قائم‌مقام	چو ته
پس از	سمت ایجاد شد
پیش از	لیو شائوچی
نماینده کنگره ملی خلق
مشغول به کار ۱۵ سپتامبر ۱۹۵۴ – ۱۸ آوریل ۱۹۵۹ ۲۱ دسامبر ۱۹۶۴ – ۹ سپتامبر ۱۹۷۶
حوزه انتخاباتی	پکن
اطلاعات شخصی
زاده	۲۶ دسامبر ۱۸۹۳ شاوشان، ایالت هونان
درگذشته	۹ سپتامبر ۱۹۷۶ (۸۲ سال) پکن
آرامگاه	تالار یادبود صدر مائو، پکن، چین
ملیت	چین
حزب سیاسی	حزب کمونیست چین
دیگر عضویت‌های سیاسی	کومینتانگ (۱۹۲۵–۱۹۲۶)
همسر(ان)	لو ایژیو (۱۹۱۰–۱۹۰۷) یانگ کای-هوی (۱۹۳۰–۱۹۲۰) هوتزوچن (۱۹۳۷–۱۹۳۰) جیانگ چینگ (۱۹۷۶–۱۹۳۹)
فرزندان	۱۰
محل تحصیل	دانشگاه اول عادی هونان
پیشه	سیاستمدار
دین	خداناباور
امضا

بخشی از مجموعه مباحث درباره
مائوئیسم
مفاهیم مارکسیسم-لنینیسم مارکسیسم-لنینیسم-مائوئیسم مشی توده ای نبرد خلقی دموکراسی نوین انقلاب فرهنگی چین آنتی ریویزیونیسم
مائوئیست های برجسته مائو تسه‌تونگ · اکرم یاری · چن بودا · آبیمائل گوسمان · ابراهیم کایپاک کایا · لین بیائو · چارو ماجومدار · سراج سکدر · پیر موله له · هوی نیوتون · موهان بایدیا · جیانگ چینگ · خوزه ماریا سیسون · یائو ونیوان · ژانگ چونکیائو · سمیر امین · لی مینکی · شارل بتلهایم · افضل بنگش · باب آواکیان · سیامک زعیم
بین‌الملل‌ها همایش بین‌المللی احزاب و سازمان‌های مارکسیست لنینیست · جنبش انقلابی انترناسیونالیستی
احزاب مائوئیست بر پایۀ کشور افغانستان · آرژانتین · بنگلادش · بولیوی · بوتان · کانادا · چین · کلمبیا · اکوادور  · هند · ایران · ایتالیا · ژاپن · نپال · نروژ · پرو · فیلیپین · پرتغال · سریلانکا · ترکیه · ایالات متحدۀ آمریکا
کتاب های کلیدی کتاب سرخ دربارۀ تضاد دربارۀ عمل دربارۀ جنگ گریلایی دربارۀ جنگ درازمدت نقدی بر اقتصاد شوروی
موضوعات مرتبط کمونیسم · مائوئیسم (سه جهان گرایی) حزب کمونیست چین اصلاحات فکری در جمهوری خلق چین ناکزال شورش ناکزالی-مائوییستی شورش های کمونیستی در فیلیپین جنگ داخلی نپال گوارائیسم رژیم‌های کمونیستی درگیری داخلی در پرو شورش مائوئیستی در ترکیه

دوران کودکی

۱۹۱۳

مائو در ۲۶ دسامبر ۱۸۹۳ در شاوشان از استان هونان به دنیا آمد. خانواده‌اش از طبقهٔ کشاورز بودند، اما نسبت به دیگر هم محلی‌هایشان، وضع مالی خوب و مناسبی داشتند. مائو از همان دوران کودکی در مزرعه کار می‌کرد. خانواده‌اش او را در مدرسه‌ای نزدیک خانه‌شان ثبت نام کردند. در آن مدرسه که یک مدرسه معمولی و محلی بود، علوم و عقاید کنفسیوس، فیلسوف چینی را آموزش می‌دادند. پدرش، مردی سختگیر و دقیق بود. او می‌خواست پسرش نیز فردی منظم و با انضباط باشد. مائو نیز، در مدرسه موفق بود، زیرا در خانه تحت تعلیم چنین پدر موشکافی، بزرگ می‌شد. همچنین، مادرش زنی بسیار مذهبی، پارسا و آرام بود، او به‌طور دقیق آداب و احکام دین بودا را اجرا می‌کرد. در ضمن، از همان دوران کودکی پسرش را به دینداری و اجرای احکام دینی تشویق می‌نمود.

دوران جوانی

در اوایل سال ۱۹۱۱ هنگامی که مائو ۱۸ ساله شده بود، نیروهای انقلابی حزب ملی جین به رهبری سون یات سن، بر امپراتوری منچو پیروز شدند. مائو به مدت ۱۰ سال به چانگنشا پایتخت ایالت یون نان رفت. او در این مدت، تلاش‌های زیادی برای تغییرات سیاسی در جامعه و ایجاد یک فرهنگ جدید کرد. مائو مدت کوتاهی وارد ارتش جمهوری‌خواهان شد و سپس، به مدت شش ماه بدون وقفه به مطالعه در کتابخانه بزرگ شهر، پرداخت.

دوران دانشجویی

در سال ۱۹۱۸ مائو از مدرسه حقوق و اقتصاد چانگشا فارغ‌التحصیل شد و برای ادامه تحصیل به پکن سفر کرد. او توانست وارد دانشگاه پکن شود. به‌طور نیمه وقت در کتابخانه دانشگاه، یک کار دانشجویی گرفت تا بتواند خرج و هزینهٔ دانشگاه و زندگی در شهر بزرگ پکن را فراهم سازد. مائو به دلیل اختلاف سطح شدید مالی با دیگر همکلاسی‌ها، از رفاقت با آنان پرهیز می‌کرد و حتی از زندگی‌اش برای آنان چیزی نمی‌گفت. او در این زمان با تعدادی از روشنفکران و جوانان هم‌کیش خود، گروهی تشکیل داد که بعدها به بنیان‌گذاری حزب کمونیست چین توسط آنان منجر شد.

دوران کار در مدرسه و ازدواج

۱۹۲۷

در سال ۱۹۱۹ مائو به هونان بازگشت. در آن‌جا فعالیّت‌های سیاسی‌اش را گسترش داده، تشکیلات سازمان یافته‌ای ایجاد کرد و به انتشار کتب و مقالات سیاسی پرداخت. او همچنین، مدیر مدرسه ابتدایی در هونان شد و تنها سرمایه مالی‌اش، همین حقوق ناچیز بود.

مائو در سال ۱۹۲۰ برای بار دوم با یانگ کای‌های، دختر یکی از معلمان مدرسه ازدواج کرد. یانگ کای‌های در سال ۱۹۳۰ در سازمان ملی‌گرایان چین استخدام شد. او با عقاید مائو کاملاً مخالف بود، لذا مائو تصمیم به ازدواج مجدد گرفت و از یانگ کای‌های به‌طور رسمی جدا شد و با هوتزوچن پیمان زناشویی بست. همسر سوم مائو، وی را در رسیدن به اهدافش حمایت نمود؛ با این وجود وی زندگی مشترک با او را هم ادامه نداد و در سال ۱۹۳۷ از یکدیگر جدا شدند. مائو بار دیگر در سال ۱۹۳۹ تصمیم به ازدواج گرفت و این بار جیانگ چینگ را به عنوان همسر انتخاب کرد.

پایه‌ریزی حزب کمونیست چین

۱۹۳۰

در سال ۱۹۲۱ حزب کمونیست چین در شانگ‌های سازمان‌دهی شد، مائو عضو اصلی آن حزب شد و در هونان رهبری طرفداران این حزب را به عهده گرفت. حزب جدید در یک بخش پیشرو، شکل گرفت. مائو در بخش پیشرو در شانگهای، هونان و کانتون و سازمان‌های کارگری و رعیتی فعالیت‌های زیادی انجام داد و یک مؤسسه آموزشی برای کارگران و کشاورزان تأسیس کرد.

در همان سال چیانگ کای شک بعد از مرگ سون یات سن سیاست‌مدار و رهبر انقلابی حکومت چین، کنترل حکومت را به دست گرفت. عقاید چیانگ کای شک با خط مشی سون یات سن مغایرت کامل داشت و سال بعد کنترل ارتش ناسیونالیستی را به عهده گرفت. در سال ۱۹۲۷، چیانگ کای شک حکومت و عوامل آن را از کمونیست‌ها پاک کرد و افرادی که جزء حزب کمونیست بودند اخراج و زندانی شدند.

او مائو را نیز، به کوه‌های جنوب چین تبعید کرد، حزب کمونیست چین دست از فعالیت نکشید و یک ارتش پارتیزانی را تشکیل داد. سال ۱۹۲۷ مائو حرکت و جنبش کشاورزان را که خودش باعث آن بود، در هونان رهبری کرده و عقاید بالقوه‌اش را به بالفعل تبدیل کرد.

جنگ داخلی چین

جنگ داخلی چین تخاصمی نظامی در کشور چین بین کومینتانگ (حزب ناسیونالیست چین) و حزب کمونیست چین بود. این جنگ در ۱۹۲۷ با تصفیهٔ کومینتانگ از اعضای چپ و کمونیست توسط رهبر وقت آن، چیانگ کای شک، آغاز شد، کشاورزان و کارگران حزب کمونیست چین را حمایت می‌کردند و به این ترتیب، کم‌کم حزب کمونیست چین به رهبری کشاورزان و کارگران رسید. حزب کمونیست چین در سال ۱۹۳۰ نیروی تقریباً عظیمی را فراهم کرد و به سوی شهرهای بزرگ پیش رفت و توانست چند شهر را به تسلط خود درآورد.

در پی تلاش های حزب کمونیست چین، ایالت کیانگسی نیز تحت کنترل مائو قرار گرفت و کم‌کم نیروهای حزب کمونیست چین قدرتمندتر شدند.

در اکتبر ۱۹۳۵ مائو دستور راهپیمایی طولانی داد و پیرو دستور مائو، پارتیزان‌ها مسافت هزاران کیلومتر را پیاده‌روی کردند.[3] به این وسیله مائو توانست تا حدی به منظورش برسد و یک حزب جدید در «ین‌آن» برقرار کند.

حمله ژاپن به چین

در سال ۱۹۳۷ ژاپن به چین حمله کرد ولی نیروهای کمونیست در برابر ژاپن، ایستادگی کردند.

مائو در مدتی که به مبارزه مشغول بود، دست به نگارش برد و چندین مقاله و کتاب به رشته تحریر درآورد. در سال ۱۹۳۷ مقاله‌ای با نام «تناقض و تمرین» را نوشت. این مقاله براساس نظریات مارکس بود. در سال ۱۹۴۰ مقالهٔ دیگری با نام «دموکراسی جدید» را نوشت که در چین، یک نظریه منحصربه‌فرد معرفی شد.

در سال ۱۹۴۲ مقالهٔ «سخنرانی‌هایی در زمینهٔ ادبیات و هنر «ین‌آن»» را نگاشت. با ارائه مقالات، تعداد طرفداران او بیشتر و بیشتر شد، به طوری که در سال ۱۹۳۷ که طرفداران او ۴۰۰۰۰ نفر بودند، در سال ۱۹۴۵ به ۱۲۰۰۰۰ نفر رسید.

جنگ میان ناسیونالیست‌ها و کمونیست‌ها با شکسته شدن مرز میان این دو فرقه به پایان رسید. کمونیست‌ها حتی در آمریکا نیز نفوذ پیدا کردند و در سال ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۹ رشد سریع پیروان کمونیسم نه تنها در چین، بلکه در گوشه و کنار جهان به وضوح دیده می‌شد.

تأسیس جمهوری خلق چین

بعد از حمله ژاپن به چین حزب کمونیست چین، با ژاپنی‌ها و چیانگ کای شک مبارزات زیادی داشت و با پایان جنگ جهانی دوم توانست جمهوری خلق چین[4] را در سال ۱۹۴۹ تأسیس و تثبیت نماید.

از اوایل سال ۱۹۵۰ مائو، رهبر اصلی حزب شد و کنترل کمیسیون نظامی حزب کمونیست چین را به عهده گرفت. در سال ۱۹۵۳ بعد از مرگ استالین، موقعیت مائو به عنوان رهبر کمونیست‌ها پررنگ‌تر و برجسته‌تر شد.

جنبش صدها گل

در آن زمان، از لحاظ فرهنگی، جامعه چین نیاز به تغییر و دگرگونی داشت. مائو در سال ۱۹۵۷ کتابی با نام «تناقض صحیح میان مردم» را نوشت. در همین سال یک جنبش به نام «صدها گل» را بر پا کرد که بزرگ‌ترین ابداع و اساسی‌ترین مسئله در کشمکش‌های ایدئولوژیک قدرت بود. روشنفکران چینی در این جنبش، سرکوب شدند.

جهش بزرگ به پیش

مائو در سال ۱۹۵۸ با هدف تغییر سریع اقتصاد و صنعتی کردن چین، طرح «جهش بزرگ به پیش» را مطرح کرد. بر اساس این طرح، کلیه زمین‌های کشاورزی چین مصادره و به ۲۶ هزار واحد اشتراکی تقسیم شدند. در آن سال‌ها مائو اکثر محصولات زراعی چین را در مقابل دریافت کمک های نظامی و سیاسی به اروپای شرقی صادر کرد. او همچنین، مواد غذایی و پول به نهضت‌های کمونیستی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین فرستاد.

در جریان اجرای این طرح که ۴ سال طول کشید، حدود ۳۸٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر در اثر قحطی و کمبود مواد غذایی جان خود را از دست دادند. به تبع آن مبارزه قدرت (انقلاب فرهنگی چین) در سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶ در حزب کمونیست چین شروع شد.

انقلاب فرهنگی چین

مائو در سال ۱۹۶۶ انقلاب فرهنگی چین را که بزرگ‌ترین و اساسی‌ترین کشمکش قدرت در حزب کمونیست چین بود به رهبری همسر مائو جیانگ چینگ را برپا کرد و ارتشی به نام گاردهای سرخ را برای حمایت از مائو از دانشجویان و دانش‌آموزان بر پا کرد. مائو در سال ۱۹۶۸ کتابی به نام کتاب سرخ نوشت (که در کشورهای غربی بیشتر با عنوان کتاب سرخ کوچک شناخته میشود). چهره‌های میانه‌رو حزب اخراج شدند. در سال ۱۹۶۸ مائو نام مرد برتر چین را از آن خود کرد. گاردهای سرخ در سال ۱۹۶۹ به دست ارتش چین سرکوب و نابود شد. انقلاب فرهنگی چین اشتباهی استراتژیک محسوب می‌شود. پس از پایان انقلاب فرهنگی چین در اکتبر سال ۱۹۷۶، چین به دوره نوین توسعه تاریخی وارد شد.

مرگ مائو

در هفتادمین سالگرد تولد ژوزف استالین در مسکو ۱۹۴۹

مائو سرانجام، در ۹ سپتامبر ۱۹۷۶ در سن ۸۲ سالگی چشم از جهان فروبست. از اقدامات فرهنگی مائو می‌توان موارد زیر را نام برد:دخالت ارتش سرخ بر نوع پوشش مردم، عدم تحمل آرایش موی سر بلند، پوشیدن شلوار تنگ، کفش‌های نوک تیز یا هر عاملی که نماد فرهنگ غرب بود این‌گونه اخطارها و آگاهی‌ها معمولاً با یک اخطاریه به پایان می‌رسید"مهلت برآوردن این خواسته‌ها هفتاد و دو ساعت است در صورت بی‌توجهی عواقب و مسئولیت آن با شماست "ارتش سرخ "همچنین، آگهی‌های دیواری با مضمون که در آن از پیروان کاتولیک و پروتستان و بودایی به عنوان "تخم مرغ‌های لغزان، فریب دهندگان مردم، پناه دهنده جاسوسان، و مخالفان صدر مائو، یاد شده بود در بیرون کلیسای کاتولیک نیز تظاهراتی برپا می‌شد که در آن از مبلغین مذهبی به عنوان "ریا کاران بی شرم" نام برده می‌شدند. اینگونه اقدامات در ابتدا با استقبال مردم همراه بود اما در سال‌های بعد، مردم با گسترش روز به روز امور ممنوع رو برو شدند که زندگی آنها را مختل می‌کرد، صدر مائو معتقد بود که رفتن دانشجویان و دانش آموزان به مناطق روستایی برای تربیت دگر باره ضروری است، اما آنچه که تاریخ حضور حزب کمونیست که در سال‌های حضورش بسیار پر رنگ است اقداماتی که تحت عنوان نوسازی فرهنگی و خود کفایی ملی باعث از بین رفتن صدها هزار نفر از دیگر فکران چینی و حتی سیاست‌مداران داخل حزب گردید.

رخدادهای بعد از مرگ مائو

حکومت چین پس از گذشت سال‌ها از مرگ مائو او را بنیان‌گذار و پدر حکومت خود می‌داند و عکس او بر اسکناس‌ها و مراکز اداری و دولتی تمام چین درج شده‌است، اما بسیاری از مائوئیست‌ها و احزاب مائوئیستی، دولت چین پس از مرگ مائو را قبول ندارند. بعد از مرگ مائو حزب کمونیست به ماندگاری خود در چین ادامه داد و در سال ۱۹۸۱ تغییرات زیادی در چین روی داد.[5] البته اکثر کارگران و کشاورزان بر این تصور که با طرفداری از مائو حقوق از دست رفته خود را به دست می‌آورند، پیرو مائو بودند. بعد از مرگ مائو قوانین بنا شده توسط مائو نادیده گرفته شد،[6] اما تا به امروز عده بسیار زیادی در چین پیرو مائو هستند و تصویرش در اکثر خیابان‌ها نمایان است و هنوز او را رهبر خود می‌دانند.

پانویس

1. https://www.radiofarda.com/a/f3-mao-war-opium-birds-imperialism/27972423.html
2. https://www.isna.ir/news/9003-04517/كتاب-سرخ-را-واقعاً-مائو-نوشته-است
3. پیاده‌روی طولانی و حقیقت
4. جمهوری خلق چین و ارزیابی تاریخی سوسیالیسم
5. مقایسه روسیه با چین
6. همان

جستارهای وابسته

• جمهوری خلق چین
• حزب کمونیست چین
• تنگ شیائوپنگ
• چو ان-لای
• چو ته
• چن ئی
• ژائو زیانگ
• هوآ گوئوفنگ
• جنبش انقلابی انترناسیونالیستی
• نقل‌قول‌هایی از رئیس مائو تسه‌تونگ

منابع

• «مائو تسه تونگ». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۳ مرداد ۱۳۸۶.
• «ماتو تسه تونگ». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۳ مرداد ۱۳۸۶. پیوند خارجی در |اثر= وجود دارد (کمک)
• چین نوین
• آمار و ارقام از World Book, CIA
• مائو، خدای دروغین
• پیاده‌روی طولانی و حقیقت
• مائو و مائوییست‌ها (بخش اول)
• مائو و مائوییست‌ها
• جمهوری خلق چین و ارزیابی تاریخی سوسیالیسم
• مقایسه روسیه با چین

پیوند به بیرون

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به مائو تسه‌دون در ویکی‌گفتاورد موجود است.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مائو تسه‌تونگ موجود است.