فیدل کاسترو

فیدِل اَلِخاندرو کاسترو روز (به اسپانیایی: Fidel Alejandro Castro Ruz)، (زاده ۱۳ اوت ۱۹۲۶ – درگذشته ۲۵ نوامبر ۲۰۱۶) سیاست‌مدار و انقلابی کوبایی بود. وی علاوه بر رهبری انقلاب کوبا، از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۶ میلادی به عنوان نخست‌وزیر و سپس به عنوان رئیس‌جمهور این کشور از سال ۱۹۷۶ تا ۲۰۰۸ مشغول فعالیت بود. حزب کمونیست کوبا که تنها حزب سیاسی در نظام تک‌حزبی کوبا است؛ از سال ۱۹۶۵ تا سال ۲۰۱۱ تحت رهبری وی اداره می‌شد. بر اساس قانون اساسی مصوب سال ۱۹۷۶ میلادی دبیرکل حزب، رهبری حکومت را در دست دارد.[1] کاسترو یکی از نمادهای انقلاب کمونیستی در آمریکای لاتین به‌شمار می‌رود. زیرا او نخستین حکومت مارکسیست-لنینیست جهان را در نیم‌کره غربی و در نزدیک‌ترین فاصله به آمریکا برقرار کرد. او در میان رهبران کمونیست جهان طولانی‌ترین دوره حکومت را داشت. ریش، سیگار برگ و لباس نظامی سبز زیتونی، نمادهای ماندگار ظاهر وی هستند.[2]

فیدل کاسترو
فیدِل در ۱۹۵۹ میلادی در بازدید از ایالات متحده
رئیس‌جمهور (رهبر انقلاب) کوبا
مشغول به کار
دسامبر ۱۹۷۶ – فوریه ۲۰۰۸
پیش ازرائول کاسترو
نخست‌وزیر کوبا
مشغول به کار
فوریه ۱۹۵۹ – فوریه ۲۰۰۸
پیش ازرائول کاسترو
دبیر اول حزب کمونیست کوبا
مشغول به کار
اکتبر ۱۹۶۵ – آوریل ۲۰۱۱
پیش ازرائول کاسترو
هفتمین و بیست‌وسومین دبیرکل جنبش عدم تعهد
مشغول به کار
۱۶ سپتامبر ۲۰۰۶ – ۲۴ فوریه ۲۰۰۸
پس ازعبدالله احمد بداوی
پیش ازرائول کاسترو
مشغول به کار
۱۰ سپتامبر ۱۹۷۹ – ۶ مارس ۱۹۸۳
پس ازجونیوس ریچارد جایواردنه
پیش ازنیلم سنجیوا ردی
اطلاعات شخصی
زاده
فیدِل اَلِخاندرو کاسترو روز

۱۳ اوت ۱۹۲۶ ۲۱ مرداد ۱۳۰۵
بیرن، اولگین، جمهوری کوبا
درگذشته۲۵ نوامبر ۲۰۱۶ (۹۰ سال) ۵ آذر ۱۳۹۵
هاوانا، کوبا
ملیتکوبایی
حزب سیاسیحزب ارتدوکس کوبا
(۱۹۴۶–۱۹۵۲)
جنبش ۲۶ ژوئیه
(۱۹۵۳–۱۹۶۵)
حزب کمونیست کوبا
(۱۹۶۵–۲۰۱۶)
همسر(ان)میرتا دیاز - بالارت گوتیرز (۵۵–۱۹۴۸)
دایا سوتو دل وای (۲۰۱۶–۱۹۸۰; مرگ کاسترو)
روابطرائول
رامون
جوانا
فرزندان۹ فرزند، شامل آلینا فرناندز و ماری‌یلا کاسترو
اقامتگاهاستان سانتیاگو د کوبا
محل تحصیلدانشگاه هاوانا
پیشهچریک، سیاست‌مدار
تخصصحقوق‌دان
امضا
لقب(ها)فیدِل
انتقال پست ریاست‌جمهوری به رائول کاسترو در ۳۱ ژوئیه ۲۰۰۶

در دوران زمامداری وی در کوبا صنایع و تجارت ملی‌سازی شد و اصلاحات سوسیالیستی دولت در سراسر جامعه به اجرا درآمد. کاسترو هم‌چنین دو دوره دبیرکل جنبش عدم تعهد بود.
کاسترو یکی از شخصیت‌های بحث‌برانگیز جهان معاصر بوده‌است. وی جوایز مختلف بین‌المللی به دست آورده و حامیانش او را قهرمان سوسیالیسم، ضد امپریالیسم و بشردوستی و کسی که توانسته استقلال کوبا را در برابر امپریالیسم آمریکا حفظ کند، می‌دانند. در مقابل؛ منتقدانش وی را یک دیکتاتور تمامیت‌خواه می‌دانند که دولتش باعث بروز موارد متعدد نقض حقوق بشر، آوارگی بیش از یک میلیون کوبایی و تضعیف اقتصاد کشور شده‌است.

زندگی‌نامه

اوایل زندگی
فیدل کاسترو در انستیتو دی بیلین، ۱۹۴۳، هاوانا، کوبا

فیدل کاسترو در تاریخ ۱۳ اوت ۱۹۲۶ در شهر بیران واقع در استان اولگین متولد شد. خانواده وی از زمین‌داران مرفّه نیشکر بودند.[2] او بعد از گذراندن دبستان در روستا به مدرسه‌ای خصوصی واقع در شهر سانتیاگو د کوبا و سپس هاوانا رفت و پس از آن از دانشکده حقوق دانشگاه هاوانا فارغ‌التحصیل شد.

انقلاب

اختلاف فاحش میان سطح زندگی خود با فقر شدید بسیاری از هموطنانش او را تحت تأثیر قرار داده و به یک انقلابی تبدیل کرد. او مصمم به سرنگونی حکومت فولخنثیو باتیستا ثالدیوار بود. زیرا نام حکومت او برابر با فساد سیاسی، انحطاط و نابرابری شدید بود. از سوی دیگر کوبا در آن زمان بهشت ثروتمندان خوش‌گذران بود و عملاً توسط باندهای تبهکار تن‌فروشی، قمار و قاچاق مواد مخدر اداره می‌شد.[3]

بنابراین، زمانی که دانشجو بود به یک گروه دانشجویی پیوست که علیه فساد سیاسی مبارزه می‌کردند. او در سال ۱۹۴۷ میلادی عضو حزب مردم کوبا شد که به حزب ارتدوکس کوبا هم شهرت داشت. وی سپس رهبر جناح چپ حزب شد و همان سال داوطلب عضویت در یک گروه مسلح برای مبارزه علیه نظام رافائل لئونیداس تروخیو در جمهوری دومینیکن شد اما این گروه نتوانست از کوبا خارج شود. فیدل کاسترو بارها در طرح‌ریزی و اجرای این‌گونه نقشه‌های ضد امپریالیستی نقش داشت.

فیدل کاسترو، دستگیری بعد از تهاجم به مونکادا

در سال ۱۹۵۳ بخاطر نقش در یک کودتای نافرجام به زندان افتاد. او پس از آزادی از زندان به مکزیک رفت و سپس به همراه ارنستو چه گوارا و حدود صد نفر از یارانش با قایق به کوبا بازگشت. بیشتر مبارزان به محض پهلو گرفتن قایق دستگیر یا کشته و فقط حدود ده نفر از آن‌ها موفق به فرار شدند. این افراد به تپه‌های هاوانا سرازیر شدند.[2]

کاسترو و کامیلو سینفوئگوس انقلابی دیگر در ۸ ژانویه ۱۹۵۹ وارد هاوانا می‌شوند

پیروزی

کاسترو، ارنستو چه گوارا و همراهانشان انقلاب را از پایگاه خود در کوه‌های سیئرا مائسترا با یک جنگ چریکی کلاسیک را آغاز کرده و در روز دوم ژانویه ۱۹۵۹ وارد هاوانا شدند. با فرار باتیستا، کاسترو پیروز و دولت جدیدی در کوبا مستقر شد. رهبران کوبا قول دادند زمین‌ها را به مردم واگذار کنند و از حقوق فقرا دفاع کنند.[3]

در آن زمان کاسترو تأکید داشت که ایدئولوژی او قبل از هر چیز کوبایی است و می‌گفت: «ما به دنبال کمونیسم یا مارکسیسم نیستیم. به جای آن دموکراسی و عدالت اجتماعی می‌خواهیم، آنهم در چارچوب اقتصادی با برنامه».

جنگ سرد

اما دوایت آیزنهاور به او توجهی نکرد و بر اساس گفته خود کاسترو، همین مسئله او را به آغوش اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی و رهبر آن نیکیتا خروشچف، انداخت. از آن پس کوبا به یکی از صحنه‌های جنگ سرد تبدیل شد.[3] بعضی از یاران لیبرال او این کار را خیانت دانستند.[2]

پس از آنکه دولت کاسترو اموال و دارایی‌های آمریکایی‌ها در کوبا را مصادره کرد،[2] در آوریل ۱۹۶۱ آمریکا تلاش کرد با ایجاد جنگ چریکی با بکارگیری ارتشی خصوصی متشکل از تبعیدیان کوبایی، حکومت کاسترو را سرنگون کند. اما ارتش کوبا در خلیج خوک‌ها به مهاجمان حمله کرد و ضمن کشتن بسیاری از آنها، هزار نفر دیگر را به اسارت گرفت. این پیروزی به ابزار تبلیغاتی کاسترو بدل شد. او با این کار به وجهه ابرقدرت بودن آمریکا چنگ انداخته بود و این برای آمریکا پذیرفتنی نبود.[3]

در ۱۹۶۲، هواپیماهای تجسسی آمریکا موشک‌های هسته‌ای شوروی را در راه انتقال به کوبا شناسایی کردند. این مسئله باعث ترس در جامعه بین‌الملل شد. زیرا جهان در آستانه یک جنگ هسته‌ای تمام عیار قرار گرفته بود. جان اف. کندی، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا به کوبا هشدار داد: «در آن جزیره محصور، مجموعه‌ای از پایگاه‌های شلیک موشک‌های تهاجمی در حال ساخت است. هدف از احداث این پایگاه‌ها نمی‌تواند چیزی جز ایجاد توانایی انجام حمله هسته‌ای در نیمکره غربی باشد». با مذاکرات فشرده و پشت پرده، شوروی موشک‌هایش را به صورت آشکار از کوبا و آمریکا به‌طور مخفیانه سلاح‌هایش را از ترکیه خارج کرد.[3]

اتحاد شوروی روابط اقتصادی زیادی با کوبا بر قرار کرد و خریدار بخش عمده محصول شکر این جزیره بود. آمریکا نیاز شدیدی به برخی کالاهای کوبایی داشت. اما بخاطر تحریم‌های تجاری آمریکا، این کالاها به شوروی صادر می‌شدند. با حمایت شوروی کوبا در رأس جنبش عدم تعهد قرار گرفت.[3]

حضور در آفریقا

او در آفریقا جانبدارانه عمل می‌کرد و نیروهای نظامی‌اش را در جنگ داخلی آنگولا و جنگ داخلی موزامبیک به کمک چریک‌های مارکسیست فرستاد.[3]

پس از فروپاشی شوروی

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برای انقلاب کاسترو فاجعه‌بار بود. زیرا فروش شکر به شوروی قطع و اقتصاد کوبا عملاً تعطیل شد. با قطع کمک‌های حیاتی شوروی و به خاطر وجود تحریم‌های آمریکا، کشور دچار کمبود همه‌جانبه و بحران‌های جدی شد؛ بنابراین در اواسط دهه ۹۰ میلادی تحمل بسیاری از کوبایی‌ها به پایان رسید و هزاران نفر از آن‌ها از طریق دریا به سوی فلوریدا آمریکا رفتند. با اینکه بسیاری از آن‌ها در طول مسیر غرق شدند، اما این حرکت نماد اعتماد خردکننده‌ای برای شخص کاسترو بود.[3]

سال‌های پایانی

در سال‌های پایانی حکومت به نظر می‌رسید که او در مواضع خود قدری ملایم‌تر شده‌است. او پس از انجام یک عمل اضطراری جراحی سرطان روده در سال ۲۰۰۶، از قدرت کنار رفت برادرش رائول کاسترو جای وی را گرفت. آن به بعد به ندرت در انظار عمومی ظاهر شد. در فوریه ۲۰۰۸ اعلام کرد که دیگر سمت رئیس‌جمهوری و فرمانده کل قوا را نخواهد پذیرفت.[3] در سال‌های بعد سعی کرد تا با ایجاد پیوند با هوگو چاوز رئیس‌جمهور وقت ونزوئلای نفت‌خیز جای خالی کمک‌های اتحاد شوروی را پر کند.[2]

درگذشت

فیدل کاسترو در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۶ در سن ۹۰ سالگی درگذشت. تلویزیون کوبا بامداد روز شنبه این خبر را به نقل از رائول کاسترو اعلام کرد. گزارش‌ها حاکی است که رائول کاسترو، رئیس‌جمهوری وقت کوبا، با حضور در تلویزیون این کشور گفته‌است: «فرمانده کل انقلاب کوبا ساعت ده و ۲۹ دقیقه شامگاه جمعه درگذشت». به گزارش خبرگزاری فرانسه، رائول کاسترو گفته‌است: طبق وصیت فیدل کاسترو جسد وی روز شنبه سوزانده خواهد شد.[4] مراسم تشییع جنازه فیدل کاسترو در ۴ دسامبر ۲۰۱۶ برگزار شد.

سوء قصدها

سازمان سیا چند بار سعی کرد او را به قتل برساند که معروف‌ترین مورد آن عملیات مانگوس بود. در این عملیات قرار بود در سیگارهای برگ فیدل مواد منفجره قرار داده شود.

از جمله موارد دیگر، طرحی برای ریختن ریش او با هدف دست انداختن او در انظار عمومی بود. قرار بود این کار از طریق پودری که او به ریش‌های خود می‌زند انجام شود.

اندیشه

اندیشه‌های اجتماعی و سیاسی فیدل کاسترو با عنوان کاستروئیسم (به انگلیسی: Castroism) شناخته می‌شود.

چکش داس و چکش که با صلیب لاتین ‏(en)‏ جایگزین شده‌است در کمونیسم مسیحی ‏(en)‏.

کاسترو نه فردی مذهبی بلکه ضد دین بود و کلیسای کاتولیک را یک نهاد طرفدار سرمایه‌داری به‌شمار می‌آورد.[5] اگرچه دیدگاه‌های مذهبی فیدل کاسترو ‏(en)‏ بحث‌های متعددی را به همراه داشته‌است، زیرا غسل تعمید داده شده و به عنوان یک وابسته به کلیسای کاتولیک روم بزرگ شد، اما او بعداً در زندگی به عنوان یک خداناباور شناخته شد. او استفاده از انجیل برای توجیه سرکوب زنان و آفریقایی‌ها را نقد می‌کرد[6] اما تشریح می‌کرد که مسیحیت «گروهی از اندرزهای بسیار انسانی» را ارائه می‌کند که «ارزش‌های اخلاقی» و «حسی از عدالت اجتماعی (سوسیال)» را به دنیا می‌بخشد، نقل می‌کند «اگر مردم مرا یک مسیحی بدانند، نه از منظر مذهبی بلکه از منظر نسخه سوسیال، من اعلام می‌کنم که یک مسیحی هستم»[7] او مفسر این ایده بود که عیسی مسیح یک کمونیست بوده‌است (کمونیسم مسیحی ‏(en)‏)، با اشاره به تغذیه انبوه جمعیت ‏(en)‏ و داستان مسیح و مرد جوان ثروتمند ‏(en)‏ به عنوان گواه کاسترو.[8]

جنبش انقلابی کوبا که از ۱۹۵۳ آغاز شد، در شروع مبارزه ایدئولوژی یا نظریه روشنی نداشت و هدف آن تنها سرنگونی رژیم فاسد باتیستا بود. آمیزش جنبش چریکی با کمونیسم از ۱۹۶۱ پدید آمد و آن هنگامی بود که کاسترو به مارکسیسم-لنینیسم روی آورد و آن را ایدئولوژی رسمی کوبا کرد. اهمیت این ایدئولوژی بیشتر از نظر در پیش گرفتن یک روش انقلابی خاص است؛ بنابراین روش، پیشاهنگان انقلابی، به جای آن که در انتظار پیدایش شرایط «عینی» مارکسیستی و شرایط «ذهنی» لنینیستی برای یک انقلاب کامل عیار بنشینند باید این شرایط را با آغاز جنبش چریکی از مناطقی روستایی و کوهستانی که خارج از چتر امنیتی رژیم حاکم است به وجود آورند. به عبارت دیگر، کاستروئیسم نیز مانند لنینیسم و مائوئیسم، روش یک انقلاب پیروزمند در یک کشور را به عنوان مدل برای کشورهای دیگر عرضه می‌کند. با این مدل، هم کاسترو و هم چه گوارا، اندیشه‌های مارکسیستی و لنینیستی دربارهٔ مراحل انقلاب را که تحول طبقاتی تعیین‌کننده آن است، کنار می‌گذارند.[9]

حواشی
  • در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی، هم‌جنس‌گرایان کوبا تحت شدیدترین فشارها قرار گرفتند. حکومت فیدل کاسترو آن‌ها را به‌منظور «تجدید تربیت و پرورش»، روانهٔ اردوگاه‌های کار اجباری کرد. فیدل کاسترو سال‌ها بعد اعتراف کرد که این سیاست غلط بوده‌است.[10]
  • در سال ۱۹۸۰ میلادی، کاسترو به ۱۲۵ هزار نفر از کوبایی‌هایی که خواستار ترک کوبا بودند، اجازه داد تا از طریق بندر ماریل طی یک مهاجرت انبوه، به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کنند.[11]
  • او مخالف نامگذاری مجسمه، خیابان یا میدان به نام خود و چهره‌اش روی سکه‌ها ضرب بود. زیرا آن را نماد «تکبر انسانی» می‌دانست. اما در نطق‌های طولانی خود در تلویزیون و رادیو برای اثرگذاری استفاده می‌کرد. زیرا همه کانال‌ها و شبکه‌ها سخنرانی‌های او را پخش می‌کردند.[12]
  • رامون کاسترو، برادر بزرگتر او روز ۴ اسفند ۱۳۹۴ (۲۳ فوریه ۲۰۱۶) در ۹۱ سالگی درگذشت.
  • در سال ۲۰۰۴ بخاطر زمین‌خوردن، دچار شکستگی کاسه زانو و بازو شد.[3]
  • کاسترو نظام خدمات درمان و آموزش رایگان و با کیفیت را در دسترس همگان قرار داد. نرخ مرگ و میر نوزادان این کشور با اکثر کشورهای پیشرفته جهان قابل مقایسه است.[3]
  • رفتار خشن او در مقابل مخالفان سیاسی بر سابقه حقوق بشر او سایه انداخته‌است. پاپ ژان پل دوم در سال ۱۹۹۸ در سفری تاریخی از کوبا دیدن کرد. او در این سفر کاسترو را به خاطر نقض حقوق بشر محکوم کرد. این صحبت باعث خجالت کاسترو در برابر جهان شد.[2]

سینما

دربارهٔ کاسترو مستندهای سینمایی و تلویزیونی زیادی ساخته شده‌است. حدود ۵۰ بازیگر سینما و تلویزیون در نقش او بازی کرده‌اند که از میان آن‌ها نقش‌آفرینی جک پالانس در فیلم «چه» (۱۹۶۹) و دمیان بیچیر در فیلم چه ساخته استیون سودربرگ محصول ۲۰۰۸ اشاره کرد.

وی از علاقه‌مندان به سینما بود و در مستند فرمانده ساخته الیور استون از علاقه‌اش به سوفیا لورن، بریژیت باردو، ژرار دوپاردیو و چارلی چاپلین می‌گوید.

بر اساس فیلم‌شناسی‌ها، کاسترو پیش از گذاشتن ریش در دو فیلم کمدی موزیکال هالیوودی «راحت برای ازدواج» و «تعطیلات در مکزیکو» هر دو ساخته سال ۱۹۴۶ به عنوان سیاهی‌لشکر بازی کرده‌است.[13]

نگارخانه
  • کاسترو در یک سخنرانی عمومی در سال ۱۹۷۸ میلادی
  • یک نامه به زبان انگلیسی که کاسترو به فرانکلین دلانو روزولت در چهارده سالگی نوشته‌است.[14]
  • فیدل در ۱۹۵۹ میلادی در بازدید از ایالات متحده
  • رژه سران انقلاب کوبا، ۵ مارس ۱۹۶۰ میلادی
  • چه‌گوارا و فیدل، ۱۹۶۰ میلادی

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «کاسترو: حکومت کوبا تک حزبی باقی می‌ماند». یورونیوز فارسی. ۳۰ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۳ اوت ۲۰۱۴.
  2. «فیدل کاسترو؛ رهبری که با زمانه خود همخوانی نداشت». بی‌بی‌سی فارسی، ۶ آذر ۱۳۹۵.
  3. «فیدل کاسترو که بود؟». بی‌بی‌سی فارسی، ۶ آذر ۱۳۹۵.
  4. «فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا، درگذشت». رادیوفردا. ۶ آذر ۱۳۹۵ تهران ۱۷:۰۳–۲۶ نوامبر ۲۰۱۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  5. قرائت کوبا و فیدل کاسترو در ایران سال ۵۷، رادیو فردا
  6. فیدل کاسترو، مصاحبه‌کننده: Ignacio Ramonet (۲۰۰۹). My Life: A Spoken Autobiography. نیویورک: Scribner. صص. صفحات ۴۰ و ۴۱. شابک ۹۷۸-۱-۴۱۶۵-۶۲۳۳-۷.
  7. فیدل کاسترو، مصاحبه‌کننده: Ignacio Ramonet (۲۰۰۹). My Life: A Spoken Autobiography. نیویورک: Scribner. صص. صفحه ۱۵۶. شابک ۹۷۸-۱-۴۱۶۵-۶۲۳۳-۷.
  8. Robert E. Quirk ‏(en)‏. Fidel Castro. نیویورک و لندن: W.W. Norton & Company. صص. صفحه ۶۹۵. شابک ۹۷۸-۰-۳۹۳-۰۳۴۸۵-۱.
  9. «Castroism».
  10. حمایت دختر کاسترو از هم‌جنس‌گرایان کوبا، دویچه وله فارسی
  11. Larzelere, Alex (1988). The 1980 Cuban Boatlift. Washington, DC: National Defense University Press.
  12. «زندگی تحت سایه فیدل کاسترو». بی‌بی‌سی فارسی، ۶ آذر ۱۳۹۵.
  13. «تلفیقی از رابین هود و مارکس: سیمای فیدل کاسترو در سینما - بی‌بی‌سی فارسی، ۱۰ آذر ۱۳۹۵».
  14. Quirk 1993, p. 14; Coltman 2003, p. 8.

پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به فیدل کاسترو در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.