وسترن

وسترن ژانری هنری است که در فیلم، تلویزیون، رادیو، ادبیات، نقاشی و سایر هنرهای تجسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. داستان‌های این ژانر بیشتر در نیمه دوم قرن ۱۹ میلادی و در آمریکای قدیم و پس از نبرد آلامو در سال ۱۸۳۶ و به ویژه پس از پایان جنگ داخلی آمریکا در سال ۱۸۶۵ و کشتار زانوی زخمی در سال ۱۸۹۰ اتفاق می‌افتد.[1]

پوستر چاپ سنگی از تئاترنوشت «مزرعه ۱۰» در ژانر وسترن به‌حوالی ۱۸۸۲ میلادی.

در کنار موسیقی جاز و ادبیات قرن بیستم، وسترن اصیلترین فرم هنری زاده شده در ایالات متحده آمریکا است. فرمی که پیش از تولد سینما، در قالب ادبیات عامه پسند و پاورقی‌ها و هم‌زمان با شکل‌گیری این سرزمین، آغاز به روایت سینمایی شکل‌گیری تمدن و غلبه سلطه طلبانه آن بر شیوه‌های سنتی زندگی ساکنان و مالکان اصلی این سرزمین کرد و با سرقت بزرگ قطار بود که تماشاگران حیرت‌زده آغاز هزاره جذابیت و افسون مقاومت نا پذیر سینما را درک کردند.

بعضی اعتقاد دارند که وسترن اصیل‌ترین گونه و مادر ژانرها است. با وسترن است که سینما آغاز می‌شود و مفهوم «حرکت» به مثابه جوهر سینما را مبنای روایت و سازمان خود قرار می‌دهد. به قول آندره بازن، نظریه‌پرداز بزرگ سینما، اگر سینما یعنی حرکت، پس وسترن عالی‌ترین مصداق سینما و مظهر و عصاره آن است. هیچ فرم هنری دیگری همچون وسترن نتوانست با معدودترین و کم شمارترین کلیشه‌ها دهه‌ها کار کند و هربار نامکررتر و بکرتر جلوه کند. وسترن، محبوبترین ژانر سینمای هالیوود از اوایل قرن بیستم تا دهه ۶۰ میلادی بود.

تم‌ها

ژانر وسترن، گاهی غلبهٔ بیابان و تبعیت طبیعت را به نام تمدن یا مصادرهٔ حقوق ارضی ساکنین مرزی و بومی آمریکایی به تصویر می‌کشد. وسترن جامعه‌ای را به تصویر می‌کشد که حول قوانین و کدهای افتخاری و شخصی، و عدالتی مستقیم یا خصوصی نظیر عداوت سازمان یافته‌است تا اینکه حول قوانینی منطقی و انتزاعی که در آن طبقهٔ اجتماعی عمدتاً از طریق نهادهایی نسبتاً غیرشخصی حفظ می‌شود. ادراک عامی که از وسترن وجود دارد داستانی است متمرکز بر زندگی خانه به دوشی سرگردان که معمولاً یک گاوچران یا جنگنده با اسلحه است. یک نمایش قدرت یا دوئل به وقت غروب که در آن دو یا چند جنگنده با اسلحه وجود دارد، صحنه‌ای کلیشه‌ای در ادراک عامی از وسترن است.

به طریقی، چنین پروتوگونیست‌ هایی احتمالاً در استعاره زادگان شوالیه ارنت (سرگردان) هستند که در مرکز ژانرهای فراگیر اولیه مانند عاشقانه‌های آرتوری قرار می‌گیرند. همانند گاوچران یا جنگنده با اسلحه در ژانر وسترن، شوالیه ارنت (سرگردان) در داستان‌ها و شعرهای اولیه اروپایی از مکانی به مکانی دیگر با اسبش سرگردان بود و با بدذاتان و شروران گوناگون در جنگ. او به ساختار اجتماعی مشخص و ثابتی تعلق نداشت، بلکه تعلق وی به قانون و کد افتخاری درونی شدهٔ خویش بود؛ و همانند شوالیه ارنت، قهرمانان وسترن اغلب «دوشیزهٔ در خطر» را نجات می‌دهند. به‌طور مشابه، پروتوگونیست‌های سرگردان وسترن، ویژگی‌هایی هم تراز با تصویر رونین در فرهنگ معاصر ژاپنی دارد.

وسترن این مؤلفه‌ها را برای نمونه می‌گیرد و از آن‌ها برای بیان داستان‌های سادهٔ اخلاقی استفاده می‌کند. هرچند برخی از نمونه‌های بارز به لحاظ اخلاقی دوپهلو و مبهم هستند. وسترن اغلب بر زمختی و تندی بیابان تأکید می‌کند و اغلب صحنه را در چشم‌اندازی لم یزرع و ویران می‌چیند. چیدمان‌های خاص شامل پادگان‌ها، مرتع‌ها و مزرعه‌های خالی؛ روستاهای بومی آمریکایی؛ یا شهرهای مرزی کوچک با مشروب فروشی‌ها، مغازه‌ها، اصطبل‌ها و زندان‌های کوچک است. جدای از بیابان این معمولاً مشروب فروشی‌ها هستند که تأکیدی بر وجود غرب وحشی دارند: مکانی است برای موسیقی گوش دادن (پیانویی که تمیز نواخته نمی‌شود)، زن‌ها (معمولاً فاحشه‌ها)، قماربازی (پوکر با دست باز یا کشیدنی)، نوشیدن (آبجو یا ویسکی)، دعوا و داد و بیداد کردن،آدم کشی،قتل و تیراندازی. در برخی وسترن‌ها که تمدنی وجود دارد، شهر کلیسا و مدرسه دارد؛ و در برخی دیگر که قوانین مرزی دارند چنان‌که سرجیو لیون گفته‌است " جایی است که زندگی ارزشی ندارد. "

فیلم

ویژگی‌ها

نهاد فیلم آمریکا وسترن را فیلمی تعریف می‌کند که در آمریکای غربی ایجاد شده‌است و دربردارندهٔ روح، تنازع و مرگ مرزهای جدید است. به نظر می‌رسد اصلاح وسترن که برای توصیف ژانر فیلم روایی به کار می‌رود، از مقاله‌ای در مجلهٔ جهان تصویر متحرک به تاریخ ژوئیه ۱۹۱۲ نشأت گرفته باشد. اغلب ویژگی‌های فیلم‌های وسترن بخشی از افسانه‌های غربی عامه در قرن ۱۹ بودند و پیش از آنکه فیلم فرمی از هنر محبوب شود، جایگاهش تثبیت شده بود. فیلم‌های وسترن معمولاً پروتوگونیست‌هایی نظیر گاوچرانها، تفنگداران و کسانی که برای جایزه جنایتکاران را دستگیر می‌کنند را به تصویر می‌کشد؛ و این‌ها اغلب '''''' خانمان‌هایی سرگردان هستند که کلاه لبه دار، چرخ‌های دندانه دار، زینهایی از پوست آهو و گوزن می پو شند و از هفت تیر و اسلحه به عنوان ابزارهای روزانه‌ای برای بقا استفاده می‌کنند و میان شهرهایی گرد و غباردار، مرتع‌ها و گله‌ها به روی مرکب‌هایی معتمد بر سوار می‌روند.

فیلم‌های وسترن به مقدار زیادی در دورهٔ صامت محبوب بودند. اما با ظهور صدا در ۱۹۲۷–۲۸ استودیوهای بزرگ هالیوود به سرعت از ژانر وسترن کناره گرفتند و آن را به استودیوها و تولیدکنندگان کوچک‌تر واگذار کردند که سیما و سریال‌هایی با بودجهٔ کم را در دههٔ ۱۹۳۰ به تولید انبوه رساندند. در اواخر دهه ۱۹۳۰ فیلم‌های وسترن به‌طور گسترده در هالیوود به عنوان ژانر پالپ در نظر گرفته می‌شدند. اما محبوبیت آن به مقدار زیادی توسط همان استودیوهای تولیدی بزرگ با ساخت فیلم‌هایی نظیر زیر زنده شد: شهر داج (با بازی ارول فلین)، جسی جیمز (با تایرون پاور در نقش اصلی)، صلح جوی متحد (جول مک کرا)، دستری دوباره می‌راند (با بازی جیمز استوارت در اولین فیلم وسترن خود، تهیه شده توسط مارلن دیتریچ) و شاید مهم‌تر از همه کار برجستهٔ جان فورد به نام دلیجان که یکی از بزرگترین فیلم‌های پربینندهٔ سال شد. جان وین ستاره‌ای معروف در فیلم‌های تولیدی «آرتیست‌های متحد» در فیلم‌های سرتیتر وسترن درجه ب سینما شد. .... پس از تجدید موفقیت‌های تجاری وسترن در اواخر دهه ۱۹۳۰ محبوبیت وسترن افزایش یافت و قلهٔ این محبوبیت در دهه ۱۹۵۰ بود که شمار فیلم‌های وسترن تولیدی از جمع تمامی ژانرهای دیگر بیشتر بود.

فیلم‌های وسترن اغلب تعارضات با بومی‌های آمریکایی را به تصویر می‌کشد. در حالی که وسترن‌های اولیه که بیشتر متمرکز بر فرهنگ اروپایی بودند اغلب بومیان (سرخ‌پوستها) را به عنوان تبهکارانی پست به تصویر می‌کشیدند، وسترن‌های متاخر که به لحاظ فرهنگی خنثی تر بودند (مخصوصاً آن‌هایی که توسط جان فورد کارگردانی شده بودند) رفتاری همدلانه تر با بومی‌های آمریکایی داشتند. دیگر تم‌های تکرار شوندهٔ وسترن شامل سفرهای مخاطره‌آمیز (مانند دلیجان) یا گروه‌های راهزنان که شهرهای کوچک را ترور می‌کنند مانند هفت دلاور و نوادا اسمیت با بازی(استیو مک کویین) است.

وسترن‌های اولیه اغلب همانند دیگر فیلم‌های اولیهٔ هالیوود در استودیو فیلم‌برداری می‌شدند. اما وقتی تصویربرداری در محل از دهه ۱۹۳۰ رایج تر شد، تولیدکنندگان وسترن از گوشه وکناره‌های متروک آریزونا، کالیفرنیا، کولورادو، کانزاس، مونتانا، نوادا، نیو مکزیکو، اوکلاهما، تگزاس، یوتا یا وایومینگ استفاده کردند.

ژانرهای فرعی

نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس پرکار هفت پلات برای وسترن در نظر گرفت:

1. داستان صلح جویانه. پلات دربارهٔ ساختارهایی است نظیر خط آهن، خط تلگراف، یا گونهٔ دیگری از تکنولوژی یا وسیلهٔ حمل و نقل. داستان‌های دارای واگن‌های قطار احتمالاً در این طبقه‌بندی جای می‌گیرند.
2. داستان‌های مزرعه و دامداری. پلات دربارهٔ تهدیدهایی است از جانب ویرانگران یا زمینداران بزرگ که در تلاش برای بیرون انداختن صاحبان شایستهٔ زمین‌ها هستند.
3. داستان امپراتوری. پلات ممکن است شامل ساخت امپراتوری دامداری یا امپراتوری نفت از هیچ باشد، پلاتی کلاسیک در باب از فرش به عرش رسیدن.
4. داستان انتقام. پلات اغلب شامل تعقیب و گریزی گسترده‌است. اما همچنین ممکن است شامل مؤلفه‌های داستان کلاسیک اسرارآمیز باشد.
5. داستان سواره نظام و بومی‌ها. پلات حول رام‌سازی بیابان برای مهاجران سفیدپوست می‌گردد.
6. داستان یاغی‌ها. گانگسترهای یاغی در اکشن غالب هستند.
7. داستان مارشال. کلانتر و چالش‌های وی پلات را پیش می‌برند.

گرابر گفته‌است نویسندگان خوب از این پلات‌های پایه استفاده کرده‌اند تا داستان‌های قابل باور بسازند. دیگر ژانرهای فرعی شامل وسترن اسپاگتی، وسترن حماسی، وسترن‌های گاوچران آوازه خوان، و برخی وسترن‌های کمدی؛ مانند جونز آمد (۱۹۴۵) که در آن‌گری کوپر شخصیت وسترن خود را به سخره گرفت، مرد گوسفندی (۱۹۵۸) که در آن گلن فورد خود را به شوخی گرفت، و کت بالو (۱۹۶۵)، که در آن لی ماروین مست بر روی اسب می‌راند. در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، با ظهور وسترن مدرن از نو نوشته شد.

وسترن کلاسیک

از دزدی بزرگ از قطار (۱۹۰۳)، فیلمی از ادوین پورتر با بازی برانکو بیلی اندرسون، عموماً به عنوان اولین وسترن یاد می‌شود. با این حال جورج فنین و ویلیام اورسون اشاره می‌کنند که کمپانی ادیسون سال‌ها پیش از دزدی قطار بزرگ با متریال‌های وسترن کار کرده بودند. با این حال موافق هستند که فیلم پورتر الگویی از جنایت، تعقیب و مجازات را به عنوان ژانر وسترن داراست.

وسترن اسیدی

منتقد فیلم جاناتان روزنبام، به ژانری موقتی در دهه‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ به نام وسترن اسیدی اشاره می‌کند که با بازیگرانی نظیر دنیس هوپر، جیم مک براید و رودی وورلیتزر در ارتباط است و همچنین با فیلم‌هایی مانند تیرانداز(۱۹۶۶) از مونت هلمنت، فیلم تجربی عجیب جودوروسکی به نام ال توپو (موش کور) (۱۹۷۰)، و قصر کارگر (۱۹۷۲) از رابرت داونی.

وسترن معاصر

این نوع همچنین با نام وسترن نو شناخته می‌شود. این فیلم‌ها دارای وضع ظاهری آمریکایی معاصر هستند و از تم‌ها و موتیف‌های قدیمی غربی (سرکشان ضد قهرمان، دشت‌های باز و چشم‌اندازهای صحرا و جنگ با اسلحه) استفاده می‌کند. بیشتر قسمت‌ها در آمریکای غربی اتفاق می‌افتد و پیشرفت ذهنیت غرب قدیمی به سمت صده‌های ۲۰ و اوایل ۲۱ را آشکار می‌سازد. این ژانر فرعی اغلب شخصیت‌های تیپ غرب قدیمی را در نزاع با

وسترن اروپایی

وسترن اروپایی فیلم‌های ژانر وسترنی هستند که در اروپای غربی ساخته شده‌اند. ...

وسترن فانتزی

وسترن‌های فانتزی دارای زمینه‌ها و تم‌های فانتزی هستند و ممکن است اساطیر فانتزی را در پشت صحنه داشته باشند.

وسترن فلوریدا

وسترن فلوریدا که همچنین با نام وسترن کلوچه‌ای شناخته می‌شود، در فلوریدا و در طول جنگ سمینول دوم ساخته شده‌اند.

وسترن ترسناک

یک ژانر فرعی در حال پیشرفت است که ریشه در فیلم‌هایی مانند بیلی بچه در مقابل دراکولا (۱۹۶۶) دارد که بیلی بچه یاغی و افسانه‌ای را در حال جنگ در مقابل خون‌آشام به تصویر می‌کشد.

وسترن هندی

وسترن کاری (به انگلیسی: Curry Western) یا وسترن هندی نوعی زیرشاخه از فیلم‌های وسترن است. فیلم‌های وسترن کاری در سینمای هندوستان ساخته می‌شود. معروف‌ترین فیلم وسترن کاری فیلم سینمایی شعله (۱۹۷۵) به کارگردانی رامش سیپی می‌باشد . به گفته دیوید بوردول این نام این ژانر همانند وسترن اسپاگتی در ایتالیاکه از غذا گرفته شده، از خورش کاری هندی گرفته شده‌است.

فیلم‌های وسترن غربی اولیه که در هند ساخته شدند، بر اساس وسترن کلاسیک بودند.

وسترن هنرهای رزمی

دراماهایی جدی مانند سریال تلویزیونی کونگ فو که در سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۵ به نمایش درآمد.

وسترن آبگوشتی

وسترن آبگوشتی، فیلمی با سبک وسترن آمریکایی است که در استرالیا ساخته شده‌است.

وسترن شمالی

ژانر شمالی، ژانری فرعی است از وسترن است که در آلاسکا یا کانادای غربی اتفاق می‌افتد.

اوسترن

اوسترن که با نام وسترن سرخ نیز شناخته می‌شود، در اروپایی شرقی تولید می‌شود. این ژانر در اروپای شرقی کمونیست محبوب بودند و به‌طور خاص مورد علاقهٔ جوزف استالین بودند.

وسترن پورنوگرافی

نادرترین ژانر فرعی وسترن، از غرب قدیمی به عنوان پس زمینهٔ داستان‌هایی که عمدتاً متمرکز بر شهوت هستند استفاده می‌کند.

وسترن مدرن

پس از اوایل دههٔ ۱۹۶۰، بسیاری از فیلم سازان آمریکایی شروع به زیر سؤال بردن و تغییر مؤلفه‌های سنتی وسترن کردند؛ و مخاطب را تشویق به زیر سؤال بردن دوگانهٔ قهرمان در برابر تبهکار و اخلاقی بودن استفاده از خشونت برای آزمون شخصیت کسی یا اثبات برحق بودن خود کرد.

وسترن علمی تخیلی

وسترن علمی تخیلی، مؤلفه‌های علمی تخیلی را در زمینهٔ وسترن سنتی قرار می‌دهد.

وسترن فضایی

وسترن فضایی یا وسترن مرزی، ژانری فرعی از علمی تخیلی است که تم‌ها و استعاره‌های وسترن را در خلال داستان‌های علمی تخیلی استفاده می‌کند.

وسترن اسپاگتی

در طول دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، نوعی جدید از وسترن در ایتالیا با نام وسترن اسپاگتی[2] ظهور کرد که همچنین با نام ایتالو-وسترن شناخته می‌شود. معروف‌ترین آن‌ها خوب، بد، زشت (۱۹۶۶) است.

ایتالیا مهم‌ترین کشوری بود که در دهه ۶۰ میلادی متأثر از محصولات وسترن در آمریکا راه خود را از محصولات پرهزینه هالیوود جدا کرد و با حداقل هزینه مطابق با سلیقه شخصی شان کارگردانی کرده و ساختند. مهم‌ترین یا اولین کارگردان این ژانر سرجیو لیونه بود که با سه‌گانه معروفش (به خاطر یک مشت دلار، به خاطر یک مشت دلار بیشتر و خوب، بد، زشت) ژانر وسترن اسپاگتی رو به حد اعلا خود رساند.

تفاوت وسترن اسپاگتی با نوع کلاسیک خود از این قرار است

1. در وسترن کلاسیک قاب بندی‌ها و کلوزآپ‌های سرراست و تعریف شده جای خود را به قاب‌ها و نماهای غیر متعارف جهت ایجاد تنش در فیلم داده‌است.
2. در وسترن کلاسیک نمایش خشونت کنترل شده‌است ولی در وسترن اسپاگتیبه شکلی افسار گسیخته و اغراق‌آمیز است.
3. در وسترن کلاسیک قهرمانانی میهن‌پرست، جوانمرد و با وجدان داریم ولی در وسترن اسپاگتی ما شاهد اعمال ضد انسانی قهرمان فیلم هستیم که با توجه به جبر زمان و مکان و موقعیت خود دست به این هنجارشکنی‌ها می‌زند.
4. روند روایی داستان در وسترن کلاسیک اغلب ساده و بدون پیچیدگی است در حالی که چند لایه بودن شخصیت قهرمانان، پیچیدگی‌های روایی داستان و بعد روانشناسانه آن‌ها در وسترن اسپاگتی به مراتب پررنگتر و بیشتر است.
5. پایان بندی‌ها در وسترن کلاسیک مثبت، قهرمان پرورانه و حماسی تر از نوع اسپاگتی خود است. در حالی که ما شاهد تلخی، ناامیدی و به پوچی رسیدن قهرمانان قصه در وسترن اسپاگتی هستیم.
6. پروژه‌های تولید فیلم‌های وسترن کلاسیک پرهزینه و عظیم بوده‌اند ولی فیلم‌های وسترن اسپاگتی کم خرج و اغلب خارج از آمریکا بوده‌است.
7. استفاده و تکیه فیلم‌های وسترن کلاسیک به ستاره‌های سینما به مراتب بیشتر نوع اسپاگتی خود بوده‌است.
8. موسیقی در وسترن کلاسیک پر حجم و بیشتر حماسی بوده در حالی که موسیقی وسترن اسپاگتی ساده‌تر و ملودیکتر از نوع کلاسیک خود می‌باشد.
9. لباس، ظاهر و رفتار و گفتار قهرمانان وسترن کلاسیک آراسته تر از قهرمانان شلخته، بد لباس و بد دهن نوع اسپاگتی خود می‌باشد.

وسترن غریب

این ژانر فرعی مؤلفه‌های وسترن کلاسیک را با مؤلفه‌هایی دیگر ترکیب می‌کند.

وسترن هجو

این ژانر فرعی، دارای سبکی تقلیدکننده است و هدف آن سخره گرفتن، بی‌اهمیت جلوه دادن و نظر دادن دربارهٔ ویژگی‌ها، موضوعات و سبک کارگردانی تثبیت شدهٔ ژانر وسترن است.

منابع

1. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Western (genre)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۰.
2. «آشنایی با دنیای وسترن، از کلاسیک تا اسپاگتی - سینما مدرن». سینما مدرن. ۲۰۱۷-۱۲-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۲۵.

آشنایی با دنیای وسترن، از کلاسیک تا اسپاگتی