زبان تیگرینیا

زبان تیگرینیا یا تیگرایی (به تیگرینیا: Ge'ez ትግርኛ tigriññā) یکی از زبان‌های سامی رایج در کشور اریتره و منطقه تیگرای در شمال اتیوپی است. بیشتر سخنگویان این زبان از قوم تیگرینیا هستند و شمار آن‌ها به ۹ میلیون نفر می‌رسد.[3]

تیگرینیا
ትግርኛ tigriññā
بیان/tɨɡrɨɲa/
زبان بومی دراریتره، اتیوپی
منطقهمنطقه تیگرای در اتیوپی و اریتره
شمار گویشوران
۹ میلیون  (۲۰۱۱–۲۰۱۲)[1]
الفبای گعز (الفبای تیگرینیا)
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
 اریتره
زبان اقلیت
شناخته‌شده در
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹ti
ایزو ۲–۶۳۹tir
ایزو ۳–۶۳۹tir
گلاتولوگtigr1271[2]

تاریخ

کهن‌ترین نوشته به تیگرینیا متنی مربوط به قوانین محلی است که در منطقه لوگوساردا در منطقه جنوبی اریتره یافت شده و قدمت آن به قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گردد. در زمان استعمار انگلیس در اریتره، وزارت اطلاعات یک روزنامه هفتگی به تیگرینیا منتشر می‌کرد که ۵ سنت قیمت داشت و هر هفته ۵۰۰۰ نسخه می‌فروخت. در آن زمان گزارش شده بود که آن نخستین روزنامه به تیگرینیا بوده‌است.[4]

تیگرینیا (همراه با عربی) یکی از زبان‌های رسمی اریتره در طول فدراسیون کوتاه مدت خود با اتیوپی بود. تیگرینیا در سال ۱۹۵۸ پیش از انضمام با زبان امهری جایگزین شد. با استقلال اریتره در سال ۱۹۹۱، تیگرینیا وضعیت زبان رسمی خود را در این کشور حفظ کرد و اریتره تا به امروز تنها کشوری در جهان است که تیگرینیا را در سطح ملی به رسمیت شناخته‌است.

گویشوران

تیگرینیا پرسخنگوترین زبان اریتره و چهارمین زیان پرسخنگوی اتیوپی پس از اورومو، امهری و سومالیایی است. تیگرینیا همچنین توسط جوامع بزرگ مهاجر در سراسر جهان، از جمله استرالیا، سودان، عربستان سعودی، اسرائیل، آلمان، ایتالیا، سوئد، بریتانیا، کانادا و ایالات متحده آمریکا گویش می‌شود.[5]

گویش‌های تیگرینیا از نظر آوایی، واژگانی و دستوری متفاوت هستند.[6] به نظر نمی‌رسد هیچ گویشی به عنوان معیار پذیرفته شده باشد.

واج‌شناسی

همخوان‌ها و واکه‌های تیگرینیا در زیر آورده شده‌اند:

همخوان‌ها
دولبی/
لبی‌دندانی		 دندانی پسالثوی/
کامی		 نرم‌کامی گلویی چاکنایی
باز لبی‌شدگی
خیشومی m n ñ [ɲ]
انسدادی بی‌واک p t č [tʃ] c [k] cw [kʷ] ’ [ʔ]
واک‌دار b d ǧ [dʒ] g [ɡ] gw [ɡʷ]
پرانشی p' [pʼ] t' [tʼ] č' [tʃʼ] c' [kʼ] cw' [kʷʼ]
سایشی بی‌واک f s š [ʃ] (x) (xw) [xʷ] ḥ [ħ] h
واک‌دار (v) z ž [ʒ] ‘ [ʕ]
پرانشی s' [sʼ] (x') [xʼ] (xw') [xʷʼ]
ناسوده l y [j] w
ر-گونه r
واکه‌ها
پیشین مرکزی پسین
بسته i ə [ɨ] u
میانه e ä [ɐ] o
باز a

نوشتار
تابلویی به تیگرینیا و انگلیسی

تیگرینیا به الفبای گعز نوشته می‌شود. این الفبا یک آبوگیدا است: هر نماد نشان‌دهنده یک همخوان و یک واکه است و نمادها بر اساس همخوان و واکه در گروه‌هایی از نمادهای مشابه سازمان یافته‌اند. این سامانه نوشتاری در تضاد با الفباهای کامل است که در آن‌ها همخوان و واکه وضعیتی برابر دارند یا یک ابجد که در آن علامت واکه به صورت ناتمام یا اختیاری یا غایب است. نمادهای الفبای تیگرینیا عبارتند از:

سامانه نوشتاری تیگرینیا
ä u i a e (ǝ) o
h ሀሁሂሃሄህሆ
l ለሉሊላሌልሎ
ḥ ሐሑሒሓሔሕሖ
m መሙሚማሜምሞ
s ሠሡሢሣሤሥሦ
r ረሩሪራሬርሮ
s ሰሱሲሳሴስሶ
š ሸሹሺሻሼሽሾ
k' ቀቁቂቃቄቅቆ
kʷ' ቈቊቋቌቍ
x' ቐቑቒቓቔቕቖ
xʷ' ቘቚቛቜቝ
b በቡቢባቤብቦ
v ቨቩቪቫቬቭቮ
t ተቱቲታቴትቶ
č ቸቹቺቻቼችቾ
h ኀኁኂኃኄኅኆ
n ነኑኒናኔንኖ
ñ ኘኙኚኛኜኝኞ
’ አኡኢኣኤእኦ
k ከኩኪካኬክኮ
kʷ ኰኲኳኴኵ
x ኸኹኺኻኼኽኾ
xʷ ዀዂዃዄዅ
w ወዉዊዋዌውዎ
‘ ዐዑዒዓዔዕዖ
z ዘዙዚዛዜዝዞ
ž ዠዡዢዣዤዥዦ
y የዩዪያዬይዮ
d ደዱዲዳዴድዶ
ǧ ጀጁጂጃጄጅጆ
g ገጉጊጋጌግጎ
gʷ ጐጒጓጔጕ
t' ጠጡጢጣጤጥጦ
č' ጨጩጪጫጬጭጮ
p' ጰጱጲጳጴጵጶ
s' ጸጹጺጻጼጽጾ
s' ፀፁፂፃፄፅፆ
f ፈፉፊፋፌፍፎ
p ፐፑፒፓፔፕፖ

جستارهای وابسته

منابع
  1. تیگرینیا در اتنولوگ (ویرایش ۱۷ام، ۲۰۱۳)
  2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Tigrinya". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  3. "Tigrinya language". Encyclopaedia Britannica.
  4. Ministry of Information (1944) The First to be Freed—The record of British military administration in Eritrea and Somalia, 1941-1943. London: His Majesty's Stationery Office.
  5. "ቀንዲ ገጽ ትግርኛ". SBS Your Language.
  6. Leslau, Wolf (1941) Documents Tigrigna (Éthiopien Septentrional): Grammaire et Textes. Paris: Librairie C. Klincksieck.

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Tigrinya language»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ۲ نوامبر ۲۰۰۷).

پیوند به بیرون
نسخهٔ تیگرینیایی ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.