استریکنین

استرکنین[پانویس 1]، سمی بسیار قوی است که اندازه ۰٫۱۶ میلیگرم آن بر کیلوگرم واحد وزن موش و ۱ تا ۲ میلیگرم آن بر کیلوگرم واحد وزن انسان کشنده سریع است. آلکالوئیدی بی رنگ و کریستالی است که به عنوان آفت‌کش استفاده می‌شود. به خصوص برای کشتن مهره‌داران کوچک مانند پرندگان و جوندگان. استرکنین باعث تشنج عضلانی و در نهایت مرگ از طریق خفگی یا خستگی محض می‌شود. رایج‌ترین منبع استخراج استریکنین، از دانه درخت اذاراقی است.

استریکنین
دیگر نام‌ها Strychnidin-10-one
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس	۵۷-۲۴-۹, ۶۰-۴۱-۳
پاب‌کم	۴۴۱۰۷۱
کم‌اسپایدر	۳۸۹۸۷۷
UNII	H9Y79VD43J
KEGG	C06522
ChEBI	CHEBI:28973
ChEMBL	CHEMBL۲۲۷۹۳۴, CHEMBL۶۱۲۱۱۸, CHEMBL۴۸۶۳۹۹
جی‌مول-تصاویر سه بعدی	Image 1
SMILES O=C7N2c1ccccc1[C@@]64[C@@H]2[C@@H]3[C@@H](OC/C=C5\[C@@H]3C[C@@H]6N(CC4)C5)C7
InChI InChI=1S/C21H22N2O2/c24-18-10-16-19-13-9-17-21(6-7-22(17) ۱۱-۱۲(۱۳)۵-۸-۲۵-۱۶)۱۴-۳-۱-۲-۴-۱۵ (14)23(18)20(19)21/h1-5,13,16-17,19-20H,6-11H2/t13-,16-,17-,19-,20-,21 +/m0 /s1 Key: QMGVPVSNSZLJIA-FVWCLLPLSA-N InChI=1/C21H22N2O2/c24-18-10-16-19-13-9-17-21(6-7-22(17) ۱۱-۱۲(۱۳)۵-۸-۲۵-۱۶)۱۴-۳-۱-۲-۴-۱۵ (14)23(18)20(19)21/h1-5,13,16-17,19-20H ,6-11H2/t13 -,۱۶-,۱۷-,۱۹ -,۲۰-, 21+/m0/s1 Key: QMGVPVSNSZLJIA-FVWCLLPLBR
خصوصیات
فرمول مولکولی	C21H22N2O2
جرم مولی	334.41 g mol^-1
بوی	بدون بو
چگالی	1.36 g cm^-3
دمای ذوب	557−559 K (284−286 °C)
دمای جوش	543 K (270 °C)
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
(بررسی) (چیست: /؟)
Infobox references

تاریخچه

برای اولین بار در سال ۱۷۵۳ آلکالوئید استرکنین در گیاهان خانواده Loganiaceae توسط کارل لینه شناسایی شد[1]. این خانواده از گیاهان دارای گونه‌های متعددی است که شامل ۱۹۶ گونه می‌شود. در مناطق گرم آسیا (۵۸ گونه)، در امریکا (۶۴ گونه) و در آفریقا (۷۵ گونه)، از این گیاه وجود دارد. دانه‌ها و پوست بسیاری از این گیاهان حاوی سم قدرتمند و کشنده استرکنین است.

مکانیسم اثر

این ماده یک آنتاگونیست قوی میانجی عصبی گلیسین و استیل کولین در دستگاه عصبی خود مختار است، گلیسین در مغز یک میانجی تحریکی و در نخاع نقش مهاری دارد، با بی اثر کردن این میانجی هدایت پیام‌های عصبی غیرقابل کنترل می‌شود و ایجاد تشنج عضلانی می‌کند، مهار استیل کولین در بخش‌های مختلف دستگاه عصبی مرکزی فلج عضلات را تشدید می‌کند، عامل اصلی مرگ ناشی از ماده به فلج عضلات تنفسی بر می گردد هرچند اثرات مختلف عضلانی و سمیت عصبی و کبدی نیز می‌تواند عامل مرگ باشند.

درمان

در بیشتر موارد فرد مسموم فوت می‌کند و فرصت مداوای وی وجود ندارد ، درمان مسمومیت با این سم عموماً حمایتی است و شامل کنترل علایم حیاتی، کنترل تشنج و اسپاسم عضلانی و تهویه مکانیکی است، لاواژ معده و استفاده از زغال فعال و فسفات پرمنگنات مؤثر اند، درمان با دوز بالای دیازپام و شل کننده‌های عضلانی الزامی است که در بیشتر موارد باید از چند دارو مختلف بهره جسته و تشنجات را کنترل کرد از جمله داروهای مورد استفاده مورفین است.

نیمه عمر

نیمه عمر بیولوژیکی استرکنین در حدود ۱۰ ساعت است. این نیمه عمر نشان می‌دهد که حتی در موارد مصرف جزئی آن نیز علاوه بر مسمومیت عصبی عملکرد طبیعی کبد نیز دچار اختلال شده و مسمومیت شدیدی بروز می نماید.

واژه‌نامه

1. Strychnine

پانویس

1. میر حیدر، معارف گیاهی (دوره ۸ جلدی)، ۲:‎ ۲۲۰.

منابع

کتاب‌ها

• میرحیدر، حسین (۱۳۷۳). معارف گیاهی. ۶. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. ص. ۶۴۷. بیش از یک پارامتر |دوره= و |جلد= داده‌شده است (کمک)
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Strychnine». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ا مارس ۲۰۱۲.

پیوند به بیرون