علی بن مهزیار اهوازی

علی‌ابن مهزیار اهوازی (دورقی / اهوازی)، (سده سوم هـ. ق)، از فقها، محدثان و دانشمندان معروف شیعه و از اصحاب علی بن موسی الرضا،[1] محمد بن علی التقی، علی بن محمد النقی،[2] و حسن بن علی العسکری بوده و احکام دینی را نزد آن‌ها فراگرفته و در برخی از مناطق، به‌ویژه در اهواز به عنوان نماینده او بوده‌است.

علی ابن مهزیار
حرم اهوازی در اهواز
زادهٔاهواز
درگذشتدورهٔ امام حسن عسکری
اهواز، ایران
محل زندگیدانشمند شیعه
کار علمی
آثار برجستهکتاب المثالب، کتاب المزار و چندین اثر دیگر

شیخ طوسی در رجال او را از یاران علی بن موسی الرضا می‌داند و می‌گوید: دانشمندی موثق و دارای اعتقادی درست بود[3] و از یاران پیشوای نهم و دهم شیعیان نیز محسوب می‌شود.[4]

و در «فهرست» می‌نویسد: «علی بن مهزیار اهوازی رحمت‌الله علیه دانشمندی جلیل القدر، دارای روایات فراوان و ثقه است. اوراست سی و سه کتاب، مانند کتب حسین بن سعید با زیادت کتاب حروف القرآن، کتاب الانبیاء، کتاب البشارات.

علی علم فقه و شناخت احکام دینی را آموخت، و از علی بن موسی الرضا و محمد بن علی التقی روایت کرده‌است و از اصحاب خاص محمد بن علی التقی بشمار می‌رفت، و از جانب حضرت وکالت داشت. بدین گونه در نزد آن حضرت مقامی بس بزرگ یافت، و نیز از اصحاب علی بن محمد النقی هم بود، و در بعضی از نواحی وکیل علی بن محمد النقی بود.

راجع به او توقیعاتی مشتمل بر خوبی‌های وی از جانب محمد بن علی التقی و علی بن محمد النقی خطاب به شیعیان صادر شده‌است. او در نقل روایاتش موثق بود. هیچ دانشمندی از وی نکوهش نکرده‌است. اعتقادی درست داشت، و کتاب‌های مشهوری تصنیف نموده‌است.

براساس برخی روایات وی در زمان حسن بن علی العسکری درگذشته‌است. بنابر روایات تاریخی هنگامی که مأمون خلیفه عباسی دستور داد تا علی بن موسی الرضا به عنوان ولیعهد او از مدینه عازم خراسان شود علی بن موسی الرضا در مسیر حرکت خود در روز شانزدهم صفر سال ۲۰۱ هـ. ق وارد اهواز شد و چند روزی در این شهر توقف نمود. بعداً در محل اقامت امام مسجدی به نام مسجدالرضا بنا گردید که علی‌ابن مهزیار وصیت کرد پس از مرگ او را در مسجد مذکور دفن کنند. در قسمت غربی بقعه وی و پیوسته به مقبره سالنی وجود دارد که احتمالاً همان مسجدی است که به آن اشاره شد.

او از سوی علی بن موسی الرضا جانشین «عبدالله بن جندب»، وکیل امام جعفر بن محمد الصادق و امام موسی بن جعفر الکاظم شد و توقیعاتی از جانب امام محمد بن علی التقی و امام علی بن محمد النقی به او رسید.[5]

علی بن مهزیار اهوازی از چهره‌های شاخص شیعه است که هم از جواد و هم از پدرش، رضا، احادیث فراوانی نقل کرده‌است. ابن مهزیار در اصل از هندیجان و مسیحی بود بود که بعد از آمدن به اهواز لقب اهوازی گرفت. جواد از او به بزرگی یاد می‌کند. به نقل از نجاشی ابن مهزیار مناظراتی با علی بن اسباط، که فطحی مذهب بود، داشته‌است. بر طبق این گزارش، آن دو عاقبت نتیجه بحثشان را نزد جواد برده‌اند و جواد، علی بن اسباط را قانع کرده و باعث شده او به تشیع بگرود. تعداد آثار ابن مهزیار را ۳۳ ذکر می‌کنند. به نوشته منابع شیعی، مقام علی بن مهزیار نزد جواد تا حدی بود که جواد ضمن نامه ای، او را با عبارت «کسی را که مانند تو ندیدم» توصیف می‌کند.[6][7]

دانش

مهزیار اهوازی از مفسران قرن سوم هجری است و بیش از سی کتاب و رساله در زمینه‌های مختلف معارف اسلامی دارد.[8] نام وی در اسناد حدود ۴۳۷ روایت آمده‌است.[9][10] نجاشی از مناظره ابن مهزیار با علی بن اسباط که فطحی مذهب بوده، سخن به میان آورده‌است که سرانجام آن دو مسائل مورد بحث خود را پیش محمد تقی بردند که این امر، با بازگشت علی بن اسباط از عقیده باطل خود، خاتمه یافت.[11][12] عبارات ستایش آمیزی از امام محمد تقی درباره او باقی مانده است از جمله اینکه جواد درباره او گفته است، که هیچکس را مانند او نیافته است.[13]

آثار

تعداد آثار مهزیار اهوازی را 33 ذکر می کنند.[14] تفسیر[15] و حروف القرآن[15] با موضوع قرآن از جمله آثار اوست.

وی در تاریخ نیز کتاب‌هایی دربارهٔ زندگینامهٔ پیامبران تألیف کرده‌است.[16] سید بن طاووس از کتاب ملاحم وی نیز یاد می‌کند.[17]

بیشتر کتاب‌های علی بن مهزیار اهوازی فقهی است. وی مقالاتی در اشربه، بازرگانی و پیشه‌وری داشته[18] کتاب الوضوء، کتاب الصلاة، کتاب الزکاة، کتاب الصوم، کتاب الحج، کتاب الطلاق، کتاب الحدود، کتاب الدیات، کتاب التفسیر، کتاب الفضائل، کتاب العتق و التدبیر، کتاب التجارات و الاجارات، کتاب المکاسب[19] به رشته تحریر درآورده بود.

کتاب المثالب، کتاب الدعاء، کتاب التجمل و المروة و کتاب المزار از دیگر آثار وی است.[19]

زندگی خانوادگی

پدر وی به نام مهزیار، مسیحی بود که اسلام آورد سپس در یکی از روستاهای اهواز سکنی گزید. علی بن مهزیار نیز همراه پدرش، در همان دوران نوجوانی به دین اسلام گروید.[20] نجاشی در رجال خود از وی این چنین یاد می‌کند: «ابوالحسن علی بن مهزیار اهوازی او از مردم دورق بود، و از موالی است. پدرش نصرانی بود و اسلام آورد؛ و گفته‌اند که علی نیز در صغر سن نصرانی بود ولی بعد مسلمان شد، و خدا با شناخت اسلام و مذهب تشیع بر وی منت نهاد. برخی معتقدند که وی اهل هندیجان است.[21] در دوره‌های گذشته «هندیجان» از شهرهای دورق قدیم یا شادگان امروزی - محسوب می‌شد.

استادان
  • محمد بن ابی عمیر
  • احمد بن اسحاق ابهری
  • احمد بن محمد بن ابی نصر
  • حسن بن علی بن فضال
  • حسن بن محبوب
  • حسین بن سعید اهوازی
  • حماد بن عیسی
  • صفوان بن یحیی
  • عبدالله بن یحیی
  • محمد بن اسماعیل بن بزیع
  • محمد بن حسن قمی

سید ابوالقاسم خویی استادان و کسانی که وی از آنان روایت نقل کرده را بیش از پنجاه نفر ذکر کرده‌است.

شاگردان

ابوالقاسم خوئی در کتاب رجالی خویش نام بیش از بیست نفر از شاگردان علی بن مهزیار اهوازی را ذکر کرده‌است. از آن جمله احمد بن محمد بن خالد برقی، ابراهیم بن هاشم قمی هستند.[22]

منابع
  1. رجال برقی، ص ۵۴.
  2. رجال برقی، ص ۵۵ و ۵۸.
  3. رجال شیخ طوسی، ص ۳۸۱.
  4. رجال شیخ، ص ۴۰۳ و ۴۱۷
  5. Amir-Moezzi, Mohammad Ali (1994). The Divine Guide in Early Shi'ism: The Sources of Esotericism in Islam. Translated by David Streight. SUNY Press. p. 102. ISBN 978-0-7914-9479-0.
  6. جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه علیهم السلام، ۴۹۳.
  7. قزوینی، زندگانی امام جواد، ۲۱۴-۲۱۶.
  8. فهرست، شیخ طوسی، ص ۸۸
  9. معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۱۹۴
  10. «آستان علی‌بن مهزیار اهوازی؛ از تخریب تا بازسازی». خبرگزاری قرآن. دریافت‌شده در ۷ مرداد ۱۳۹۴.
  11. مهدی موعود، ترجمه بحار الأنوار، متن، ص:۹۴۷
  12. حیات فکری و سیاسی ائمه، جعفریان، ص:۴۹۲
  13. هیات تحریریه موسسه در راه حق، . (۱۳۹۰). پیشوای نهم، حضرت امام محمد تقی. قم: موسسه در راه حق. ص. ۵۸.
  14. احمدی، حبیب الله (۱۳۹۴). امام جواد الگوی زندگی. قم: فاطیما. ص. ۱۷۸.
  15. اعیان الشیعه، ص۲۲۶
  16. الذریعة، آغا بزرگ الطهرانی، ج۲، ص:۳۵۶
  17. التشریف بالمنن، ابن طاوس، ص:۳۰
  18. مجالس المؤمنین، ص۱۸۱
  19. رجال نجاشی
  20. زرگلی، ج ۵ ص ۱۷۸
  21. جال نجاشی، ص۱۷۷؛ اختیار معرفةالرجال (فهرست طوسی)، ج۲، ص۸۲۵.
  22. «علی بن مهزیار اهوازی». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه. دریافت‌شده در ۷ مرداد ۱۳۹۴.
  • سایه خورشید، زندگینامه علی بن مهزیار اهوازی مسعود منفرد، قم، عصرجوان، ۲ تیر ۱۳۸۸
  • علی دوانی، با تلخیص از کتاب مفاخر اسلام، جلد ۱، صفحهٔ ۱۰۷.
  • آقابزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، اسماعیلیان، قم.
  • احمدی، رضا، «علی بن مهزیار اهوازی یا جاجرمی» مجلهٔ زائر (ویژه نامهٔ جواد الائمه)، شمارهٔ هشتم، آبان ماه ۱۳۷۷، مشهد، ص ۵۴
  • زرگلی، خیر الدین، بیروت، چاپ سوم.
  • سید بن طاووس(۶۶۴ق)، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، صاحب الأمر، قم، ۱۴۱۶ ق، چاپ اوّل.
  • شریعتی، علی، راهنمای خراسان، ۱۳۶۳، مشهد: انتشارات الفبا، چاپ دوم.
  • شیخ طوسی، رجال الطوسی، افست قم، چاپ اول.
  • باقر شریف قرشی، حیاة الإمام الرضا علیه‌السلام، ناشر سعید بن جبیر، قم، ۱۳۸۰ ش، چاپ دوم.
  • باقر شریف قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی علیه‌السلام، مترجم محمدرضا عطایی، آستان قدس رضوی، مکان مشهد، ۱۳۷۱ش.
  • مجلسی، بحار، اسلامیه، تهران، ۱۳۶۳ش.
  • مجلسی، مهدی موعود ترجمه جلد۱۵بحار، مترجم علی دوانی، اسلامیه، تهران، ۱۳۷۸ش.
  • مخلصی، محمد علی، «توضیحی بر مقالهٔ مسجد جامع جاجرم» مجلهٔ اثر، شماره ۱۸ و ۱۳۶۹٬۱۹، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
  • یاقوت حموی (م۶۲۶)، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ط الثانیة، ۱۹۹۵.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.