فضل بن شاذان
ابومحمد فضل بن شاذان بن خلیل ازْدی یا ابن شاذان نیشابوری محدث، متکلم و فقیه شیعه بود. وی از اصحاب محمد بن علی (جواد)، علی بن محمد و حسن بن علی (عسکری) بود. برخی از محدثین وی را از اصحاب علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان دانسته‌اند. وی ۱۸۰ جلد کتاب در دفاع از شیعه نوشته که یکی از آنها کتاب الغیبة پیرامون حجت بن الحسن است.
از دیگر آثار او می توان به کتاب فی الجبر و التشبیه، کتاب المسائل الاربع فی الامامه اشاره کرد.[1] فضل بن شاذان عمری دراز یافت و در سال ۲۶۰ هجری قمری درگذشت. آرامگاه وی در نیشابور و هم‌جوار بهشت فضل است. گورستان عمومی نیشابور به دلیل وجود آرامگاه فضل بن شاذان، بهشت فضل نام گرفته است.
بنابر برخی تحقیقات، فضل بن شاذان، همان فضل بن سنان مورد اشاره شیخ طوسی در رجال است که یکی از وکلای علی بن موسی الرضا دانسته شده است.[2]
فضل بن شاذان از اصحاب جواد است که دو امام بعدی شیعه یعنی هادی و عسکری را هم درک کرده است. بیش از صد عنوان کتاب در زمینه فقه و حدیث تالیف کرده و بر فرقه های ضالّه ردّیه نوشته است. سی عنوان آن را شیخ طوسی نام برده‌است. کتاب فی الجبر و التشبیه، کتاب المسائل الاربع فی الامامه از جلمه این آثار است.از تالیفات او جز اندکی باقی نمانده است.[3]
زندگی‌نامه
از جزئیات زندگی شخصی و تاریخ دقیق تولد فضل بن شاذان آگاهی چندانی در دست نیست؛ نجاشی او را از طایفهٔ ازد از قبیلههای نام دار یمن و پدرش را از شاگردان یونس بن عبدالرحمان شمرده است. برخی پدر او را شاذان و ایرانی تبار ذکر کرده‌اند. اما سندی از این دو روایت در دست نیست. با توجه به روایاتی که فضل از علی بن موسی دارد، می‌توان تولد او را در حدود ۱۸۰ هجری تخمین زد. شیخ محمد کشی می‌نویسد:
فضل در روستایی در حوالی بیهق بود که خبر خروج خوارج به او رسید و برای فرار از چنگ آنان بار سفر بست و از آن‌جا گریخت. در اثر فشار و سختی سفر بیمار شد و در سال ۲۶۰ هجری درگذشت.
آثار
نجاشی ۴۸ اثر از وی نام برده است که برخی از آنها در ذیل آمده است:
- «ایضاح»، در رد فرقه‌های مختلف و کامل‌ترین اثر به جای مانده از وی است.
- اثبات الرجعة
- التوحید
- تبیان اصل الضلالة
- حذو النحل بالنعل
- فرایض الکبیر
- فرایض الاوسط
- فرایض الصغیر
- فرایض امیرالمؤمنین
- کتاب الاعراض و الجواهر
- کتاب الایمان
- کتاب الطلاق
- کتاب الملاحم
- کتاب النجاح
- کتاب التفسیر
- کتاب القراآت
منابع
- احمدی، حبیب الله (۱۳۹۴). امام جواد الگوی زندگی. قم: فاطیما. ص. ۱۸۰.
- «بررسی روایات فضل بن شاذان«1»». rasekhoon.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۱.
- احمدی، امام جواد الگوی زندگی، ۱۸۰.
- اثرآفرینان، محمدرضا نصیری، چاپ دوم، ۱۳۸۴ خ، جلد اول، صفحهٔ ۱۱۸
- «رجال»، شیخ طوسی، ص ۴۲۰
شاگردان برجسته امامان شیعه | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|  | |||||||||||||||||||||||||