پره‌سر

پَره‌سَر یکی از شهرهای استان گیلان در شمال ایران است. پره سر در کناره جنوب غربی دریای خزر، در مسیر راه بندر انزلی ـ تالش یا کریدور شمال–جنوب قرار دارد. پره سر در سال۱۳۴۱ خورشیدی باتلاش دکتر عنایت الله رحیمیان که ریاست درمانگاه پره سر را برعهده داشت شهرداری پره سر را تاسیس و درسمت شهردارنیز فعالیت نمود که پس از آن وارد تقسیمات شهری شد و با تشکیل بخش پره‌سر در سال ۱۳۷۶ خورشیدی، به مرکزیت آن درآمد.[3] جمعیت آن طبق سرشماری اولیه ۱۳۹۰ خورشیدی، ۷۸۲۶ تن[2] بوده‌است.

پره‌سر
کشور	ایران
استان	گیلان
شهرستان	رضوانشهر
بخش	پره‌سر
نام(های) دیگر	بازار پره سر
نام(های) پیشین	سه شنبه بازار
سال شهرشدن	۱۳۴۱ خورشیدی[1]
مردم
جمعیت	۳۷۰۰۰ نفر[2]
تراکم جمعیت	۷۲ نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۲۴ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۷
میانگین بارش سالانه	۱۴۴۰٫۶ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۳
اطلاعات شهری
شهردار	دکتر شهرام شهابی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۱۳
پره‌سر روی نقشه ایران ۳۷٫۶°شمالی ۴۹٫۰۵°شرقی مختصات: ۳۷٫۶°شمالی ۴۹٫۰۵°شرقی

حداکثر دمای آن در تابستان °۳۴، حداقل آن در زمستان °۳-، و میانگین بارش سالانه آن ۱۴۴۰٫۶ میلی‌متر در ایستگاه پیلمبرا است. (البته این ارقام میانگین آمار بوده و در بعضی سال‌ها متغیر می‌باشد)[4] ایستگاه پیلمبرا اولین ایستگاه اقلیم‌شناسی استان گیلان می‌باشد که در سال ۱۳۴۷ تأسیس شده‌است.[5]

آبشارهای پره سر

• 
  جمعیت پره سر

این شهر که در بخش پره‌سر شهرستان رضوانشهر استان گیلان قرار دارد دارای آب و هوای معتدل خزری می‌باشد بهترین موقع برای سفر به این منطقه ماه‌های اردیبهشت، خرداد، شهریور و مهر می‌باشد که رطوبت هوا به نسبت کاهش می‌یابد.

این بخش دارای فرهنگ باستانی می‌باشد. در این شهر زبان های تالشی و گیلکی[6] رایج است.

نام این شهر از دو قسمت (پره=محل ماهیگیری) و (سر=پسوند مکان) تشکیل شده‌است.

البته با در نظر گرفتن قدمت پره‌های ماهیگیری (محل و وسیله ماهیگیری) و قدمت نام پره‌سر این نظریه با چالش رو به رو می‌شود. در سوی دیگر نظریه دیگری برای وجه تسمیه شهر وجود دارد. از آنجایی که شهر پره‌سر در حاشیه و دامنه کوه و جلگه قرار دارد، و در زبان تالشی (زبان محلی منطقه) به دامنه (پَرَه) یا همان (پَره) گفته می‌شود، پَرَه سَر به معنی بر سر دامنه نظریه‌ای دیگر را ایجاد می‌کند که از نظر زبان‌شناسی سند درستی این نظریه را اثبات می‌کند. نام قدیمی این منطقه (تالش دولاو) بوده‌است که یکی از قسمت‌های خمسه تالش بوده‌است.

نیروگاه سیکل ترکیبی پره سر در روستاهای آلکام لتوم و رودکنار این بخش واقع شده‌است.[7]

نیروگاه کوچک برق آبی نیروگاه ارده نیز در روستای ارده این بخش قرار داشت که در حال حاضر با وجود برق سراسری بسته شده‌است.[8]

تقسیمات سیاسی

بخش پره سر، در مغرب و شمال شهرستان رضوانشهر قرار دارد. از شمال به بخش اَسالِم (در شهرستان طوالش)، از جنوب به بخش مرکزی (شهرستان رضوانشهر) و شهرستان ماسال، از مشرق به دریای خزر و از مغرب به شهرستان خلخال محدود می‌شود و مشتمل است بر دو دهستان به نامهای دیناچال و ییلاقی اَردِه و شهر پره سر.

مکان‌نگاری

آبشار ویسادار پره سر

شهر پره سر در ۷۰ کیلومتری مرکز استان شهر رشت، ۲۵ کیلومتری هشتپر، ۴۰ کیلومتری بندر انزلی و صد کیلومتری شهر آستارا واقع شده‌است.[9]

این بخش دارای دو دهستان به نامهای ییلاقی ارده و ساحلی دیناچال است.

اقلیم

این شهر شامل جلگه و کوهستان است. هوای جلگه در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان ملایم و هوای کوهستان در تابستان معتدل و در زمستان سرد است. آستارا با بارش میانگین سالانه در حدود ۱۲۰ روز در سال از نقاط پربارش کشور محسوب می‌شود.[10]

آب و هوای آستارا معتدل و مرطوب و میزان بارندگی سالانه به‌طور متوسط ۱۵۰۰ میلی‌متر است. رطوبت نسبی در این منطقه بین ۷۵ تا ۸۵ درصد متغیر است. حداکثر بارندگی سالیانه در ایستگاه آستارا ۲/ ۷۸۰ میلی‌متر و دامنه تغییرات بارندگی سالیانه در محدوده مورد نظر بین ۲۰۰۰ میلی‌متر در مناطق ساحلی تا ۷۰۰ میلی‌متر در ارتفاعات نوسان دارد.

متوسط درجه حرارت معادل ۱۷٫۳ درجه سانتی گراد و معدل حداکثر دما ۲۶٫۱ درجه و معدل حداقل دما ۶٫۲ درجه سانتی گراد بوده‌است متوسط روزهای یخبندان در سواحل خزر طی یک دوره ۲۰ ساله، ۱۱ روز در سال برآورد گردیده‌است. ا توجه به موقعیت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا و نزدیکی به اقلیم کوهستان، آب و هوای مرطوب و معتدل، اندکی خنک تر از مناطق پست جلگه‌ای دیگر استان می‌باشد.

آب و هوای پره سر

جغرافیا

جغرافیای پره سر دلیل پوشش گیاهی غنی گیلان ممتاز بودن اقلیم آن است. ناحیه رویشی هیرکانی مانند یک نوار سبز، حاشیه جنوبی دریای خزر و نیمرخ شمالی رشته کوه البرز را پوشانده‌است. این ناحیه رویشی به خاطر حاصلخیزی خاک، تغییرات دما و بارندگی‌های متعدد، حاوی گونه‌های گیاهی زیادی است. جنگل‌های این ناحیه به صورت نسلی دست‌نخورده و سالم، کمربندی از درختان خزان‌کننده دوران سوم زمین‌شناسی را تشکیل می‌دهند. این جنگل‌ها که از آن به نام‌های جنگل‌های مرطوب یا خزری یاد می‌شود ارزش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی زیادی دارند و در زمره میراث طبیعی جهانی محسوب می‌شوند.[11]

مهمترین کوه‌های این بخش عبارت اند از: سیاه کوه، آق مسجد، رَزَن، مَرزون سَر، چله، اَریوْدار یا و زمستون. رودهای شفارود و دیناچال در آن جریان دارد. کش رود/ کیش رود از کوه‌های مغرب شهر سرچشمه می‌گیرد و در پنج کیلومتری شمال غربی آن به دریای خزر می‌ریزد.

پوشش گیاهی این منطقه به سه بخش ساحلی، جلگه‌ای و کوهستانی تقسیم می‌شود. سه رود مهم بخش پره سر شامل رودهای ناو، لمیر و شفارود می‌باشند. درختان بومی منطقه شامل بلوط، شمشاد، راش خزری، انجیلی، ممرز، بلوط، تنگرس (بادام وحشی)، زربین و سرو می‌باشد. انواع دیگری از گیاهان یک ساله و فصلی هم در مناطق جلگه‌ای و ساحلی رشد و نمو می‌کنند.

پوشش گیاهی پره سر مشتمل است بر درختان توسکا، اوجا، افرا، مَمرز، شمشاد، گردو، نمدار، راش، درختان پهن برگ نواحی کوهستانی و جنگلی، و گیاهان دارویی نظیر گل گاوزبان، بارهنگ، ثعلب، گل خطمی، پونه، کاسنی، وَن، غاز ایاقی و مازو[12]

اقتصاد

اهالی پره سر عمدتاً به کشاورزی، باغداری، دامداری، ماهیگیری و پرورش زنبور عسل اشتغال دارند. محصول عمده آن برنج و دیگر محصولات مهم آن گندم، جو، نباتات علوفه‌ای و میوه‌هایی مانند ازگیل و گلابی و سیب است. صادرات این بخش برنج، میوه، عسل، ماهی، صنایع دستی چوبی، گلیم و جاجیم است. ایجاد کارخانه و کارگاه‌های چوب بری و نجّاری و تولید فراورده‌های چوبی زمینة اشتغال روستاییان بخش پره سر و نقاط دیگر را فراهم آورده و از مهاجرت آنان به شهر کاسته‌است. آب کشاورزی از طریق رودخانه و آب آشامیدنی از چاه‌های عمیق و نیمه عمیق از طریق لوله‌کشی تأمین می‌شود.[13]

شاهین در آسمان پره سر

زنان دستفروش در سه شنبه بازار(بازار محلی) پره‌سر

محصولات این منطقه به دلیل قرارگیری در مجاورت دریاچه کاسپین و همچنین جلگه حاصلخیز آن و جاری بودن رودهای دائمی بسیار متنوع است. این محصولات شامل: شالیکاری (برنج)، گندم، مرکبات، کیوی، آلوچه، ماهیگری و شیلات، پرورش ماهیان سردآبی، گیاهان داروئی، گیاهان روغنی و…

• 
  ماهیگیری در پره سر
• 
  زنبورداری در پره سر
• 
  شالیکاری در پره سر
• 
  دامپروری در پره سر
• 
  مزرعه گل گاوزبان در پره سر

تاریخچه

تاریخ پره سر بالطبع وطن مادری ایران بسیار غنی و پربار است. در میان درختان جنگلی و کنارهٔ شمال شرقی شفارود با مناظر زیبا و رؤیایی جاده‌ای به سمت جنوب غربی راه می‌گشاید که با پشت سر گذاشتن روستاهای مسیر خود چون: دُوران، سیاب، گیلیار، سفیه چوان، اَچِل، بن آوی و طی مسافتی حدود ۳۳ کیلومتر به روستای ییلاقی وسکه و روستای مجاور آن مینه رو، منتهی می‌گردد.

در سالهای اخیر در آن آبادی‌ها گورستان‌های باستانی مهمی شناسایی شده. در کاوش‌های باستان‌شناسی در این منطقه گورهای مختلفی کشف و لایه برداری شده و علاوه بر اسکلت‌های موجود در گورها، اشیایی همچون ظروف سفالی، مهره‌های تزئینی، النگو، ادوات آهنی، خنجر، سر پیکان، تبر و شمشیر که کاملاً اکسیده شده بودند و به دست آمده، بعضی از اسکلت‌ها نیز به دلیل رطوبت شدید متلاشی و امکان جمع‌آوری آن‌ها برای مطالعات بعدی وجود نداشت. قدمت این گورستان‌ها به دوران اشکانی می‌رسد. از آثار ثبت شده ملی پره سر می‌توان به محوطه وسک و محوطه مزگت اشاره کرد.

این منطقه از نظر فسیل‌شناسی هم بسیار غنی است زیرا عموماً در مناطق کوهستانی سنگ‌ها به صورت رسوبی می‌باشند.

فسیل گیاه در پره سر

فسیل جانور در پره سر

مکانهای دیدنی

• سلطان برزکوه
• آبشار ویسادار
• ییلاقات پره سر
• پارک جنگلی دکتر درستکار
• سواحل دریا
• بقعة سلطان برزکوه
• مقبرة سید نجم الدین

• 
  محل بقعه برزکوه در نوک قله
• 
  نمایی از نوک قله برزکوه
• 
  نمای اطراف از نوک قله برزکوه
• 
  طبیعت برزکوه
• 
  مسیر قله برزکوه
• 
  آبشار ویسادار
• 
  جاده گیسوم
• 
  ساحل رودکنار

ورزش

منطقه پره سر منطقه‌ای ورزش خیز و ورزش دوست می‌باشد و ورزشهایی مانند والیبال و فوتبال، کشتی گیله مردی، کاراته و شطرنج در پره سر طرفداران فراوانی دارند.

والیبال در این منطقه به صورت حرفه‌ای پیگیری می‌گردد و تیم تولید فنر پره سر در لیگ دسته یک والیبال کشور در سال ۱۳۸۷ حضور داشتند که دلیل آن از دست دادن سهمیه صعود به لیگ برتر در روزهای پایانی لیگ بود.[14][15][16]

به صورت فصلی در پره سر مسابقات منطقه‌ای و استانی کشتی گیله مردی برگزار می‌گردد.[17][18]

تیمهای فوتبال به صورت تیمهای پایه و نوجوانان در مسابقات لیگ استانی حضور دارند.[19][20] ولی مسابقات فوتسال به دلیل وجود دو سالن سرپوشیده شهید مهربخش و شهید ویرانی در محوطه ورزشی خلخالیان پره سر به صورت حرفه‌ای تر برگزار می‌گردد.[21]

تیمهای پره سری در مسابقات استانی شطرنج حضور دارند.[22][23]

منابع

1. ک‍اوش‍ه‍ای ب‍اس‍ت‍ان ش‍ن‍اخ‍ت‍ی در م‍ح‍وطه‌ه‍ای ب‍اس‍ت‍ان‍ی ت‍ال‍ش: گ‍زارش م‍ق‍دم‍ات‍ی ح‍ف‍ری‍ات وس‍ک‍ه و م‍ی‍ان رود/ ت‍ال‍ی‍ف م‍ح‍م‍درض‍ا خ‍ل‍ع‍ت‍ب‍ری
2. «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران). ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
3. تقسیمات سیاسی ایران
4. استان‌شناسی گیلان
5. «اداره کل هواشناسی استان گیلان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۳.
6. Gernot L. Windfuhr- Central Dialects in Encyclopædia Iranica گویشهای مرکزی ایران- گ.ل. ویندفهر- دانشنامه ایرانیا http://www.iranicaonline.org/newsite/index.isc?Article=http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/unicode/v5f3/v5f3a001.html%5Bپیوند+مرده%5D
7. «وزارت نیرو - گروه مپنا - نیروگاه پره سر». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۴ آوریل ۲۰۱۳.
8. «شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران - نیروگاه ارده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۴ آوریل ۲۰۱۳.
9. نقشه ماهواره‌ای بهراه
10. سازمان هواشناسی ایران
11. کتاب گیلان
12. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، ج ۱۵، ص ۱۰۳–۱۰۴، ۲۷۹؛ مظفریان، ص ۳۹۶، ۴۰۲
13. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج ۱۵
14. صدا و سیمای مرکز گیلان
15. ایرنا
16. صدا و سیمای مرکز گیلان
17. ایرنا
18. صدا و سیمای مرکز گیلان
19. «هیئت فوتبال استان گیلان». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۳.
20. صدا و سیمای مرکز گیلان
21. تیلار
22. شطرنج خمام
23. شطرنج خمام