هشتپر

هشتپر یا هشتپر طوالش بعد از انقلاب به صورت رسمی و اداری شهر تالش با آب و هوای معتدل خزری با ارتفاع ۵۴ متر از سطح دریای آزاد پنجمین شهر بزرگ استان گیلان، بزرگترین شهر تالش‌نشین ایران و مرکز شهرستان طوالش است. بنیان شهر هشتپر با ساخت کاخ اطاقسرا بدست سردار امجد به اوایل دوره ناصرالدین شاه که مرکز خانات کرگانرود (تالش مرکزی) بوده‌است استوار و قدمت دارد. این شهر از قطب‌های گردشگری گیلان و ایران است و سالانه مسافران زیادی را به خود جذب می‌کند. اطراف شهر را مزارع برنج و باغ‌های کیوی احاطه کرده‌اند که محصولات آن به کشورهای خارجی نیز صادر می‌شود علاوه بر این تالش بزرگ ترین تولیدکننده ماهیان خاویاری در کشور است که بخش اعظمی از تولیدات آن به خارج از کشور صادر می‌شود. رودخانه کرگانرود پر آب‌ترین رودخانه غرب گیلان از مرکز این شهر عبور می‌کند و شهر را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

تالش
هشتپر
کشور ایران
استانگیلان
شهرستانطوالش
بخشمرکزی
نام(های) دیگرتالش
نام(های) پیشینکرگانرود، هشتپر طوالش
سال شهرشدن۱۳۲۶
مردم
جمعیت۵۴٬۱۷۸ نفر[1][2][3]
جغرافیای طبیعی
مساحت۳۶/۳۶ کیلومترمربع
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۱۵ درجه سانتی‌گراد[4]
میانگین بارش سالانه۱٬۳۰۰ میلی‌متر[5]
اطلاعات شهری
شهردارشهرام غنى زاده
ره‌آوردخاویار
ابریشم
ماهی
برنج
کیوی
عسل
نان حلوایی
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۱۳
شناسهٔ ملی خودروایران ۵۶ س ، ۷۶ ط[6]
پانویسهشتپر، بهشت ایران
تالش

تاریخچه

در اسناد و منابع پیش از اسلام کلمۀ تالش دیده نشده است. برخی از پژوهشگران، تالش را با قوم «کادوس» که از آن بارها در منابع یونان و روم باستان یاد شده است، یکی می‌دانند.[7] [8] در منابع سده‌های نخست هجری از این قوم با نام «طیلسان» یاد کرده‌اند. یاقوت ذیل مادۀ طیلسان، به نقل از اصمعی می‌گوید که طیلسان با تالشان یکی است.[9] واژۀ طیلسان ظاهراً از اواسط سدۀ ۷ق متروک، و به جای آن کلمۀ «تالش» تدریجاً وارد منابع تاریخی و جغرافیایی ایران شد.[10]

سرزمین بَبَر در اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی، میان گیلان و تالش از یک سو و تالش و دیلم از سوی دیگر قرار داشت. نیز آن را نزدیک دیلم، گیلان، تالش و مغان آورده اند. سرزمین بَبَر محدوده ی خلخال و منطقه مرزی تالش و گیلان را شامل می شود.[11] [12]

الکساندر خودزکو، کنسول روس در گیلان در کتاب معروف خود دربارهٔ آن می‌نویسد: مرکز کرگانرود آبادی هشتپر و والی آن بالاخان است که فرمانده قشون تالش محسوب می‌شود و سراسر این ایالت به‌طور موروثی به وی به تیول واگذار شده‌است. چهار دهه بعد نصرت اله خان سردار امجد نوه بالاخان در اواسط دوره ناصرالدین شاه قاجار عمارت اطاقسرا را با معماری اروپایی بنا نمود که نماد و سمبل هشتپر گردید. هشتپر و سایر مراکز حکومتی در تالش از ساحل دریا فاصله داشتند. به همین خاطر مراکز بازاری و بنادر کوچکی مانند: کرگانرود، شفارود، آلالان و حویق در مصب رودهای تالش ایجاد شدند که اهالی طوالش از این طریق با بنادر روسیه داد و ستد می‌نمودند بنابراین در قرن ۱۹ میلادی مراکز سیاسی و اقتصادی تالش از یکدیگر جداافتادند و به همین خاطر شهر تمام عیاری در این ناحیه شکل نگرفت از اینرو تا انقلاب مشروطه هشتپر به عنوان مرکز سیاسی خمسه طوالش از بازار ساحلی کرگانرود فاصله داشت. رابینو در این زمینه چنین می‌نویسد: ((…. بازار کرگانرود نزدیک دریا، شامل ۶۰ دکان و در حدود ۱۵ کلیه چوبی است و محل اقامت خان‌ها در هشتپر می‌باشد)) در سال ۱۲۸۶ بر اثر وقایع انقلاب مشروطه عمارت اطاقسرا و ابنیه پرامون آن به آتش کشیده شد و به حکومت خان‌های کرگانرود پایان داده شد و شهر هشتپر تا سه دهه بعد محلی متروکه بود در عوض بازارهای ساحلی نقش اداری ناحیه را نیز به عهده گرفتند. بنا به نظر محمدتقی رهنمایی استاد جغرافیای دانشگاه تهران، این منطقه بر اساس نوشته‌های یک سیاح آلمانی در قرن هفدهم میلادی یکی از بزرگترین مراکز تجاری گیلان و شاهد جنگ‌های بسیار زیادی بوده‌است.[13] تا زمان جنگ جهانی دوم بندرگاه و مرکز اولیه شهرستان طوالش ساحل قرار داشته‌است و بخش عمده‌ای از مبادلات تجاری بین سواحل ایران و روسیه از این بندر انجام می‌شد. تلگراف خانه، گمرک خانه، مدرسه، بندر، امنیه، بلدیه و دیگر دستگاه‌های دولتی و حکومتی در آن فعالیت گسترده‌ای داشت. ساختمان‌های گمرک آن تا سال ۱۳۳۶ برپا بود. پس از اشغال شمال ایران بدست ارتش شوروی در جریان جنگ دوم جهانی (شهریور ۱۳۲۰) روس‌ها جاده‌ای بین انزلی، آستارا از میان هشتپر احداث کردند تا بهتر تدارکات جنگی متفقین را از جنوب ایران به جبهه جنگ آلمان انتقال دهند. در این ارتباط ساختن پل بر روی کرگانرود در هشتپر موجب برتری موقعیت مکانی آن نسبت به بازار ساحلی کرگانرود گردید، به‌طوری‌که در طی ۴ سال بازار ساحلی کاملاً متروکه گردیده و ادارات دولتی آنجا نیز به هشتپر منتقل شدند. بدنبال این تحولات شهرستان طوالش در ۲۲ مرداد ۱۳۲۳ با مرکزیت بازار شفارود به شهرستان تبدیل شده بود هسته اولیه شهر هشتپر از یک ردیف دکان و خانه‌های چوبی طبقه بالا یا پشت آن تشکیل شده بود که در دو سوی پل امتداد جاده احداثی روس‌ها مستقر شده بودند. اندکی بعد گسترش و تنوع فعالیت‌های بازار، خیابان‌های مسگران، گلسرخ و سدساحلی بوجود آورد و به تدریج بافت شهری در امتداد جنوبی جاده و به سمت شرق گسترش یافت.[14] در چهاردهم آذر ۱۳۲۴ به تصویب هیئت وزیران، مرکز شهرستان طوالش رسماً از بازار شفارود به هشتپر انتقال یافت و نخستین فرماندار طوالش به نام شمس امیری به عنوان فرماندار این شهر تعیین شد.

نام
کاخ سردار امجد

در مرکز شهر فعلی کاخی بنام اطاقسرا یا سردار امجد با هشت در بزرگ وجود داشته و از آنجائیکه در زبان تالشی در را «بًر» می‌گویند، منطقه را هشتبر نام نهادند که به مرور زمان و بر اثر تکرار به هشتپر معروف شد و تغییر نام پیدا کرد و در سال‌های اخیر این نام نیز عوض شد و آن را «تالش» نامیدند ولی مردمان بومی و منطقه همچنان این شهر را هشتپر می نامند.[15] بخاطر بازار کرگانرود که در گذشته نام منطقه و نام بندری در نزدیکی شهر هشتپر بوده اکثر خاندان بزرگ در تالش پسوندهای کرگانرودی دارند.

نام تالش

در اسناد و منابع پیش از اسلام کلمۀ تالش دیده نشده است. برخی از پژوهشگران، تالش را با قوم «کادوس» که از آن بارها در منابع یونان و روم باستان یاد شده است، یکی می‌دانند.[16] [17] در منابع سده‌های نخست هجری از این قوم با نام «طیلسان» یاد کرده‌اند. یاقوت ذیل مادۀ طیلسان، به نقل از اصمعی می‌گوید که طیلسان با تالشان یکی است.[18] واژۀ طیلسان ظاهراً از اواسط سدۀ ۷ق متروک، و به جای آن کلمۀ «تالش» تدریجاً وارد منابع تاریخی و جغرافیایی ایران شد. نام طیلسان معرب واژه تالشان (طالشان)می باشد.[19]

سرزمین بَبَر در اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی ، میان گیلان و تالش از یک سو و تالش و دیلم از سوی دیگر قرار داشت. نیز آن را نزدیک دیلم، گیلان، تالش و مغان آورده اند. سرزمین بَبَر محدوده ی خلخال و منطقه مرزی تالش و گیلان را شامل می شود.[20] [21] برخی واژه «تالش» را برگرفته از طَیلَسان به معنی روپوش بلند پشمی می‎دانند و بر این باورند که مردم تالش را به دلیل جامه شان این چنین نامیده‌اند. طَیلَسان معرَّب تالسان، نوعی از ردا كه مردم بر دوش اندازند.

به نظر می‎رسد واژه «تالش» كه تالشان آن را تِوِلِـش یا تِـوِلیش تلفظ می‎كنند، از واژه‌ی « تول » و « تِـوِل » به معنی «گِـل» گرفته شده. مارسل ‎بازن فرانسوی می‎گوید : «واژه تالش كه خود آن را تالیش یا تِـوِلِش تلفظ می‎كنند، هم برای نامیدن دامنه خاوری رشته كوه و هم مردمانی به همین نام به كار می‎رود». واژه تُول tūl و تِوِل tevel در زبان تالشی به معنی گِل می‌باشد و در زبان مازندرانی واژه تیل til به معنای گِل می‌باشد و در زبان گیلکی واژه گیل gil به معنای گِل می‌باشد. واژه طیلسان معرب واژه تالشان و تولشان می باشد.

دکتر محمد معین با ارجاع به كسروی می‎نویسد : « تالش به قول برخی مبدَّل و محرَّف «كادوس» است و آن قومی بود كه در زمان باستان بس انبوه بودند و در كوهستان شمال غربی ایران جایگاه داشتند و چون بارها به گردنكشی برخاستند و با پادشاهان هخامنشی از در نافرمانی درآمدند از اینجا نام ایشان در تاریخ آمده و امروز مترجمان «كادوش» را كه تلفظ صحیح آن است، «كادوس» نویسند. جایگاهی كه برای « كادوشان» در تاریخ‌ یاد كرده‌اند امروز منطبق با جایگاه تالشان می‌باشد. »

دکتر سیداحمد كسروی بر این باور است كه بی گمان تالشان امروزی فرزندان و بازماندگان همان كادوسان می‌باشند و واژه «تالش» از «كادوس» است . او می‌گوید: « نخست باید دانست كه رویه درست و ایرانی نام كادوس، كادوش یا كادِش می‌بوده كه گادوش یا گادش نیز می‌گفته‌اند. چرا که می‌دانیم كه یونانیان همچون تازیان واژه‌هایی را كه می‌گرفتند ، دیگر می‌گردانیده‌اند و از جمله «ش» ها را در آخر نامها «س» می‌كردند همچون کاسی که اصل ان کاشی است.

مردم

جمعیت
پراکندگی مردم تالش در استان های ایران

هشتپر بزرگترین شهر تالش‌نشین بعد از لنکران و پنجمین شهر بزرگ گیلان بعد از رشت، بندر انزلی، لاهیجان و لنگرود می‌باشد. میزان جمعیت این شهر طی دورهٔ پنجاه ساله ۱۳۹۵–۱۳۳۵ بدین قرار است:

جمعیت شهر هشتپر
سالجمعیت (نفر)
۱ ۱۳۳۵۳۳۵۴
۲ ۱۳۴۵۵۸۶۷
۳ ۱۳۵۵۱۰۴۴۴
۴ ۱۳۶۵۲۴۱۸۲
۵ ۱۳۷۵۳۳۶۴۰
۶ ۱۳۸۵۴۱۴۸۶
۷ ۱۳۹۵۵۴۱۷۸

محله ها

بازار،مسگران،گلسرخ، سد ساحلی، کاروانسرا، شهربانی، سعدی، تختی، بهشتی، معین، قدس، دانش آموز، فرهنگیان، پاسداران، بیست متری، طاهری، گیلک محله، تی تک، طولارود، بسیجیان، سید رضی، سید نیکی، کرد محله، تره تنگده، شیلو، ریک، هره دشت

اقوام و مذهب

شهر هشتپر بزرگ‌ترین شهر تالش نشین ایران می‌باشد. هشتپر نیز بسان بقیه مناطق تالش‌نشین از شیعیان جعفری و اهل تسنن شافعی تشکیل شده‌است و مساجد جامع، عباسیه، قاسمیه، صاحب زمان، ناله تربه، زینبه، امام سجاد مساجد اهل تشییع و مسجد محمدیه که مربوط به اهل سنت تالش می‌باشد از معروفترین مساجد شهر می‌باشد. بقعهٔ متبرکه در بلوار ساحلی قرق به نام سید نیکی در غرب شهر هشتپر واقع شده امروزه این امام زاده را فرزند امام موسی کاظم می‌شناسند. بنای این بقعه به مساحت حدود ۸۴ متر از آجر است و نمای جلوی بقعه کاشی کاری با طرح کتیبهٔ عالی است. ضریح مشبک از جنس استیل و آهن بر مرقد امام زاده نصب است. این بقعه حدود ۲ هکتار زمین دارد و قبرستان بزرگ شهر محسوب می‌شود. مسجدی نیز در نزدیک بقعه احداث نموده‌اند.

زبان

زبان بومیان هشتپر زبان تالشی می‌باشد. زبان تالشی بیشتر از فارسی معیار به زبان پهلوی قدیم (زبان ایرانیان باستان) نزدیک است.[22][23][24] در شهر هشتپر همچنین زبان ترکی آذربایجانی[25][26][27][28][29] و زبان گیلکی نیز رواج دارد.[25].

گروه‌های قومی مهاجر هم در شهر هشتپر ساکن هستند و به زبان‌های مختلفی مانند ترکی آذربایجانی، گیلکی، کردی و فارسی صحبت می‌کنند.[23][24][25]

جغرافیا

هشتپر در ۴۸ درجه و ۹۰ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۸۰ دقیقه عرض شمالی و فاصله ۱۱۵ کیلومتر رشت و ۴۲۴ کیلوکتری تهران در فاصله ۵۴ متری از سطح آب‌های آزاد قرار دارد.[30] همچنین شهر هشتپر با مساحت ۳۶/۳۶ کیلومتر مربع در زمینی جلگه‌ای و مسطح در دامنه رشته کوه تالش واقع شده‌است. شهر هشتپر با دارا بودن ۹۰ کیلومتر ساحل با دریای خزر بیشترین سواحل گیلان و همچنین واقع شدن در کنار جاده ترانزیتی موقعیت ویژه ای را دارا میباشد. هشتپر از شمال به جوکندان از غرب به کوه‌های تالش از جنوب به بخش اسالم و از شرق به مزارع جولندان و نهایتاً به دریای کاسپی محدود است. قله خشپال با ۳۶۰۰ متر بلندی در مرتفع‌ترین نقطهٔ کوه‌های تالش در باختر هشتپر واقع است. جنگل‌های انبوه منطقهٔ تالش، بیشتر در همین کوهستان است.

آب و هوا

آب هوای هشتپر چهار فصل با میانگین بارش بیش از هزار میلی‌متر در سال یکی از شهرهای پرباران حوزه معتدل خزری می‌باشد. رودخانه دائمی کرگانرود از مرکز شهر به دریای کاسپین ملحق می‌گردد.[5]

اقتصاد

مردمان منطقه تالش از دیرباز کشاورز و دامدار بودند بعد از رشد شهرنشینی و تشکیل شهرها، در کنار کشاورزی، صیادی و دامداری مردم هشتپر بطرف بازار مسکن، تولیدات صنعتی و کشاورزی مثل چوب بری، برنجکوبی، صنایع بسته‌بندی و تأسیس شرکت‌های بازرگانی و سردخانه تغییر شغل دادند و در حال حاضر هشتپر مرکز صادرات برنج، ازگیل، کیوی، ماهی، مبلمان، عسل، پنیر و شیر به شهرهای ایران و کشورهای همسایه می‌باشد. در حال حاضر رشد خوب ساخت و ساز در شهر و وجود مجتمع های تجاری متعدد حاکی از تأثیر بزرگ و رونق اقتصادی در این منطقه است.

فرهنگ

فرهنگ هشتپر برگرفته از فرهنگ مردم تالش است. زبان تالشی، لباس‌های زیبا و رنگارنگ تالشی که در عروسی‌ها می‌پوشند، موسیقی تالشی، زندگی شیعه و سنی کنار هم، از بارزترین فرهنگ‌های مردم این شهر است.

نشریات تالش
  • ماهنامه تالش
  • ماهنامه بهار تالش
  • هفته‌نامه تیلار
  • هفته‌نامه صدای تالش
  • فصلنامه تحقیقات تالش
  • دوهفته نامه اطهر
  • پایگاه خبری تالش نیوز

آموزش و پرورش

بعد از انتقال شهر از بازار کرگانرود به منطقه هشتپر در سال ۱۳۲۱، طوالش به صورت نمایندگی آموزش و پرورش و از سال۱۳۲۹ به صورت ادارهٔ آموزش و پرورش مستقل دایر گردید. اولین دبیرستان شهر هشتپر در ۱۳۲۵ تأسیس شد. یکی از معروفترین مدرسه ها در منطقهٔ تالش دبیرستان هلاکو رامبد در هشتپر بود که بعد از انقلاب به دبیرستان شریعتی و بعدها به طالقانی تغییر نام داد.

کتابخانه
  • کتابخانه ۱۷ شهریور (پارک شهر)
  • کتابخانه امام رضا (ع) (میدان امام)

دانشگاه
  • دانشگاه آزاد اسلامی واحد تالش
  • دانشگاه پیام نور مرکز تالش
  • دانشگاه علمی کاربردی تالش
  • دانشگاه سما واحد تالش

سینما

اولین و تنهاترین سینمای هشتپر در سال ۱۳۴۵ در خیابان پهلوی،اول سرپایینی توسط خانواده آسوبار تأسیس شد و بعد از انقلاب به سینمای انقلاب معروف شد. سینما در اوایل دهه هفتاد تعطیل شد و به مرکز تجاری تبدیل شد. اجرای طرح سینما سلام با هدف آشتی مردم با هنر سینما با نمایش فیلم‌های روز سینمای ایران در سالن اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تالش آغاز شده‌است. مجتمع سینمایی تالش متشکل از چند طبقه تجاری، سینما، شهر بازی، رستوران‌های سنتی و مدرن، تالار نجوم و محلی برای نمایش تابلوهای هنرمندان توسط بخش خصوصی در حال احداث می‌باشد.[31]

بهداشت و درمان

بیمارستان ها
  • بیمارستان ۲۳۱ تخت خوابی شهید نورانی تالش

این بیمارستان در زمینی به مساحت ۳۵ هزار متر مربع و با ۱۶ هزار متر مربع زیربنا ساخته شده است و دارای بخش های بستری داخلی(زنان و مردان)-جراحی-زنان و زایمان ونوزادان-nicu-ccu-icu-اورژانس-درمانگاه تخصصی-داروخانه و خدمات تصویربرداری پزشکی- آزمایشگاه تشخیص پزشکی است، و بعنوان قطب درمانی منطقه غرب گیلان محسوب می گردد.

  • بیمارستان شهید نورانی تالش

یک بیمارستان دولتی و عمومی در شهرستان تالش وابسته به دانشگاه علوم پزشکی گیلان واقع در خیابان شهید دکتر بهشتی شهر تالش می‌باشد که احداث این بیمارستان در زمینی به مساحت۷۷۰۰ متر مربع و زیربنای ۴۷۰۰ متر مربع در سال ۱۳۵۱ آغاز و از سال۱۳۵۴ تحت نام بیمارستان شیر و خورشید با ۵۰ تخت و بخش‌های اورژانس، کودکان، داخلی-جراحی زنان، داخلی-جراحی مردان، اتاق عمل، زایشگاه شروع به فعالیت نمود. باشندبا پیروزی انقلاب اسلامی در سال در ۱۳۶۵ نام شیر و خورشید حذف گردید و به نام شهید مهندس نورانی تغییر نام یافت. در سال۱۳۶۹ بخش دیالیز، در سال۱۳۷۶ بخش CCU، در سال۱۳۸۱ درمانگاه تخصصی و در سال ۱۳۸۵بخش ICU این بیمارستان افتتاح گردید.[32]

  • بیمارستان خصوصی دکتر طاهری

تنها بیمارستان خصوصی غرب گیلان که در سال ۱۳۷۰ توسط دکتر طاهری در خیابان جعفر طیار هشتپر با ۳۸ تخت افتتاح گردید، بخش های بستری بیمارستان طاهری تالش شامل درمانگاه اورژانس (ویزیت پزشک عمومی)، متخصص زنان و زایمان، ارولوژی، ارتوپدی، مغز و اعصاب، جراحی عمومی.و بخش های کلینیکی و پارتکلینیکی شامل جراحی عمومی، چشم، ارتوپدی، ارولوژی، اطفال و نوزادان، گوش و حلق و بینی، تخت های اورژانسی بستری،زایشگاه وداروخانه می باشد.[33]

درمانگاه‌های شبانه‌روزی
  • درمانگاه تخصصی شبانه‌روزی تأمین اجتماعی
  • درمانگاه شبانه‌روزی شفا
  • درمانگاه امام علی النقی

اماکن تفریحی و گردشگری

پارک‌ها
  • پارک شهر
  • پارک قدس
  • پارک کودک
  • بوستان مادر
  • پارک سد ساحلی
  • کوی معلم
  • پارک سیاهداران
  • پارک ساحلی قروق
  • بام تالش

مراکز اقامتی
  • هتل بزرگ تالش
  • هتل لیوادور
  • هتل راستین
  • هتل نگین

جاذبه‌های گردشگری
  • پارک جنگلی سیاهداران در شرق شهر
  • سورتمه ریلی تالش|سورتمه ریلی] در شرق داخل پارک سیاهداران
  • روستای تاریخی مریان و آق اولردر ۲۰ کیلومتری غرب شهر
  • طرح سالم سازیساحل قروق در ۳ کیلومتری شرق در ساحل کاسپین،همچنین در بررسی‌های باستان‌شناختی، در ساحل دریا یک کشتی تاریخی شناسایی شده‌است که به‌نظر می‌رسد به دورهٔ قاجار متعلق است. طول بدنهٔ این کشتی تقربیا ۳۰ متر و عرض آن را بین ۱۰ تا ۱۲ متر است.[14]
  • طرح سالم سازیساحل تازه آباد در ۳ کیلومتری جنوب شرقی در ساحل کاسپین
  • پارک جنگلی گیسوم در ۱۰ کیلومتری جنوب شهر
  • دریاچه سرآگاه در ۱۰ کیلومتری شمال غربی شهر
  • پارک جنگلی کیشون بن در ۱۰ کیلومتری غرب شهر
  • تالاب جوکندان در ۸ کیلومتری شمال شهر
  • بقعه سید نیکی در شرق شهر
  • کاخ سردار امجد در مرکز شهر
  • آبنما موزیکال پارک شهر
سراسرنمایی از حومه شهر تالش و کوه‌های اطراف در یک روز بهاری از سمت شمال غربی
سراسرنمایی از حومه شهر تالش و کوه‌های اطراف در یک روز زمستانی از سمت جنوب غربی

منابع
  1. [[[فهرست شهرهای ایران بر پایه جمعیت]] «[[فهرست شهرهای ایران بر پایه جمعیت]]»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
  2. «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵». معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران). ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  3. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
  4. سازمان هواشناسی ایران
  5. دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب وزارت نیرو
  6. «شماره پلاک خودروهای شهرهای مختلف - Incars.ir». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۷.
  7. حسن پیرنیا، ایران باستان، ۱۱۲۹.
  8. عنایت الله رضا، آذربایجان و اران ج۱، ۱۶.
  9. یاقوت بن عبدالله حموی، معجم الادبا ج۳، ۵۷۱.
  10. عبدالله حافظ ابرو، ذیل جامع التواریخ رشیدی به کوشش خانبابا بیانی، ۷۳.
  11. احمد بلاذری، فتوح البلدان ج ۲ ترجمه آذرتاش آذرنوش، ۳۱۴.
  12. تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان ج۱ ترجمه عباس زریاب، ۷۳۳.
  13. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
  14. http://isna.ir/fa/news/92093020658/کشف-یک-کشتی-احتمالا-قاجاری
  15. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۷.
  16. حسن پیرنیا، ایران باستان، ۱۱۲۹.
  17. عنایت الله رضا، آذربایجان و اران ج۱، ۱۶.
  18. یاقوت بن عبدالله حموی، معجم الادبا ج۳، ۵۷۱.
  19. عبدالله حافظ ابرو، ذیل جامع التواریخ رشیدی به کوشش خانبابا بیانی، ۷۳.
  20. احمد بلاذری، فتوح البلدان ج ۲ ترجمه آذرتاش آذرنوش، ۳۱۴.
  21. تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان ج۱ ترجمه عباس زریاب، ۷۳۳.
  22. سایت شهرداری تالش
  23. «جغرافیای فرهنگی». پایگاه تالش‌شناسی علی عبدلی. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳.
  24. «فرهنگ تطبیقی تالشی – تاتی – آذری». پایگاه تات پژوهی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳.
  25. رهنمایی، محمدتقی، علل نفوذ زبان‌های ترکی و گیلکی در تالش، فصلنامه تحقیقات تالش، شماره ۲ - زمستان ۱۳۸۰.
  26. "Archived copy". Archived from the original on 20 March 2015. Retrieved 18 March 2015.
  27. "Archived copy". Archived from the original on 3 December 2013. Retrieved 12 August 2013.
  28. "HugeDomains.com - TalesHan.com is for sale (Tales Han)". www.taleshan.com. Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 28 April 2018.
  29. "Archived copy". Archived from the original on 21 July 2013. Retrieved 12 August 2013.
  30. مختصات رشت(guilan.irib)
  31. http://isna.ir/fa/news/92093020658
  32. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷.
  33. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۴ ژانویه ۲۰۲۰.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.