سلطانعلی وزیر افخم
سلطانعلی وزیرافخم وزیر داخله و رئیس کابینهٔ ایران از ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ تا ۱۳ اردیبهشت ۱۲۸۶ بود.[1]
وزیر افخم | |
|---|---|
 وزیر افخم | |
| وزیر داخله و رئیس کابینهٔ ایران | |
| مشغول به کار ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ – ۱۳ اردیبهشت ۱۲۸۶ | |
| پادشاه | محمدعلی‌شاه قاجار |
| پس از | نصرالله مشیرالدوله |
| پیش از | علی‌اصغر اتابک |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | سلطانعلی |
| ملیت | ایران |
| پیشه | سیاستمدار |
| دین | اسلام |
وی از رجال عصر ناصری و مظفری و از درباریان مؤثری بود که همیشه مشاغل و مقامات حساس و پرمداخل داشتند او فرزند محمدخان سالار الملک، نوه دختری میرزا ابراهیم خان ظهیرالدوله قاجار، در ۱۲۸۴ ق متولد شد. در نوجوانی غلامبچه درباری ناصرالدین شاه بود و در جوانی پیشخدمتی شاه و نیابت آجودان باشی به او محول گردید. سپس مأمور تحصیل مالیات آذربایجان شد و در همین مقام رتبه سرتیپی و حمایل شیر و خورشید گرفت. بعد حاکم خلخال شد و در رفع فتنه طایفه شاطرانلو و شاهسون اقدامات مؤثری کرد. پس از مرگ ناصرالدین شاه و سلطنت ولیعهد، به منصب وزارت بقایا منصوب شد و در سال بعد حکومت ولایت یزد و مشتقات ضمیمه کار او شد. در سال ۱۳۱۹ ق لقب وزیرافخمی گرفت. در صدارت عین الدوله و میرزا نصرالله خان مشیرالدوله وزیر داخله بود. وقتی مشیرالدوله از کار کناره‌گیری کرد، تا ورود میرزا علی اصغر خان اتابک امور صدارت را بر عهده او سپردند که در حقیقت ارشد و با سابقه‌ترین وزیران کابینه قبل بود.
صدارت چهل روزه
وزیرافخم روز ۲۹ اسفندماه ۱۲۸۵ ش. با هیئت وزیران خود در مجلس حاضر شد و از صنیع‌الدوله رئیس مجلس اجازه خواست تا وزیران خود را معرفی کند. پس از کسب اجازه هیئت دولت را معرفی نمود؛ و پس از معرفی گفت اداره وزارت داخله با خودش خواهد بود.
سپس پیرامون مسائل جاری مملکت توضیحاتی داد و گفت دولت و ملت یکی است و دولت منبعث از ملت است و هرگز بین آنها جدایی نیست. دولت انتظار دارد وکلای ملت او را راهنمایی و ارشاد کنند. سید عبدالله بهبهانی در پاسخ به وزیرافخم نطق پرشوری ایراد کرد و از طرف نمایندگان از رئیس دولت تشکر نمود. وزیرافخم در همین جلسه سازمان و تشکیلات هشت وزارتخانه را با تعیین مسئولیت‌ها به مجلس تسلیم و اضافه کرد هر اصلاحی که از طرف وکلاء در این باره به عمل آید گره‌ای از مشکلات را باز می‌کند.
برکناری وزیرافخم
در اولین جلسه مجلس پس از تعطیلات نوروز، سید حسن تقی‌زاده نماینده تجار آذربایجان نطق اعتراض آمیزی در مجلس ایراد کرد و ضمن انتقاد از رویه دولت در انجام امور، به احضار اتابک اشاره نمود و با ورود وی سخت مخالفت و بازگشت او را موکول به اجازه مجلس نمود. پس از ورود اتابک به تهران و مذاکره با محمد علی شاه و قبول ریاست دولت، شاه تصمیم گرفت در مورد نحوه انتصاب وی به نخست‌وزیری با عده‌ای از وکلای متنفذ مجلس مذاکره کند. به پیشنهاد صنیع‌الدوله هیأتی از وکلای مجلس، از جمله سیدعبدالله بهبهانی و سیدمحمد طباطبایی، در دربار حضور یافته و با شاه به مذاکره و تعاطی افکار نشستند و سرانجام چنین اتخاذ تصمیم گردید که مجلس شورای ملی به پاره‌ای جهات وزیرافخم را از کار برکنار کنند تا دست شاه برای انتخاب نخست‌وزیر باز باشد.
روز نهم اردیبهشت ۱۲۸۶ ش جلسه مجلس شورای ملی به ریاست صنیع‌الدوله تشکیل شد. وزیرافخم و عده‌ای از وزیران در جلسه حضور یافتند. تعدادی از نمایندگان ضمن ایراد سخن از دولت انتقاد کردند و وزیرافخم را قادر به حل مشکلات ندانستند. پس از آنکه سخن نمایندگان پایان یافت، صنیع‌الدوله رئیس مجلس ضمن تأیید انتقادات وکلاء گفت شما از هرکدام از وزیران که ناراضی باشید می‌توانید رأی به برکناری او دهید. نمایندگان فریاد برآوردند پس در مورد القاب وزیر افخم و همکاران وی رأی بگیریم. صنیع‌الدوله اظهار نمود پس رأی می‌گریم به برکناری وزیرافخم. نمایندگان به اتفاق ارا رأی به برکناری او دادند و صدارت چهل روزه وزیرافخم پایان یافت.
وزیرافخم پس از برکناری
وزیرافخم سپس به فرمان محمد علی شاه وزیر دربار شد.وزیرافخم از مالکین بزرگ بود و در زنجان و خمسه و کرمان املاک زیادی داشت. بازماندگان وی عده‌ای نام خانوادگی افخمی و عده‌ای نام افخم ابراهیمی را با توجه به نام خانوادگی مادرانشان برای خود برگزیدند.
کابینه وزیرافخم
وزیر امور خارجه: محمدعلی علاءالسلطنه
وزیر مالیه: ابوالقاسم ناصرالملک
وزیر عالیه: عبدالحسین میرزا فرمانفرما
وزیر معارف و علوم:مخبرالسلطنه
وزیر فوائد عامه:نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری
وزیر جنگ:کامران میرزا نایب السلطنه
جستارهای وابسته
منابع
- «سلطان علی وزیر افخم | بانک اطلاعات رجال». rijaldb.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۳.
عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، از مشیرالدوله تا بختیار، چاپ سوم، ۱۳۹۴