فهرست آثار ملی شهرستان بردسکن

شهرستان بردسکن دارای ۱۷۰ اثر تاریخی است که از این تعداد، ۳۰ اثر به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌است. در فهرست زیر آثار تاریخی این شهرستان که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند، آورده شده‌است.[1]

موقعیت شهرستان بردسکن در استان

این شهرستان دارای گذشتهٔ تاریخی چندین هزار ساله می‌باشد. برج فیروزآباد از یادگارهای دورهٔ سلجوقیان، برج علی‌آباد مربوط به دورهٔ ایلخانیان و آثار بی شمار دیگر شهرستان ازجمله تپه‌های چوپان مربوط به دوهزار سال پیش از میلاد نشان از دیرینگی منطقه دارد. بردسکن در قدیم بر سر یکی از راه‌های اصلی تجاری خراسان به دیگر نقاط ایران از طریق کویر قرار داشت. گرمترین دمای آن گاهی به ۴۵ درجه و سردترین آن به ۱۰ درجه سانتیگراد زیر صفر می‌رسد. در کتاب‌های تاریخ نخستین بار اعتمادالسلطنه در ذکر راه‌های نیشابور به دیگر نقاط، از منزل چهارم از جاده سوم طبس به نام برداسکن سخن می‌گوید. از مهم ترین نقاط بردسکن، می توان از روستای باب الحکم نام برد. دربارهٔ وجه تسمیه نام بردسکن و نام‌هایی که تاکنون به آن اطلاق شده‌است باید گفت این نام‌ها یا به شهری ویژه یا به کل منطقه اطلاق می‌شده‌است. ترتیب زمانی نام بردسکن را بردمسکن، دست برکن، بردسکن و برداسکن گفته‌اند که در مورد هر یک از این نام‌ها دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد.

آثار ثبت‌شده
ردیف نام اثر نگاره دیرینگی موقعیت مختصات شماره ثبت ملی تاریخ ثبت توضیحات منبع
۱برج فیروزآباددوره سلجوقیبخش شهرآباد، روستای فیروزآباد۳۵°۷′۳۴٫۰۱″ شمالی ۵۷°۵۷′۱۱٫۰۶″ شرقی۹۱۱۵ دی ۱۳۱۰این اثر تاریخی بر روی ویرانه‌های بست دروازه ترشیز قدیم قرار دارد. این برج با ظاهری استوانه‌ای شکل و با ارتفاع فعلی ۱۸ متر با وجود عناصر تزئینی و نحوه آجرچینی نشان دهنده معماری به سبک و شیوه رازی است. این برج ددارای دو کتیبه در بالا و پایین به خط کوفی است همچنین در داخل مناره نیز پلکانی به‌طور مارپیچ تعبیه شده‌است که روی هم رفته شواهد معماری انتساب این اثر را به عصر سلجوقی نشان می‌دهد.[2]
۲برج علی‌آباددوره سلجوقیبخش مرکزی، روستای علی‌آباد کشمر۱۲۷۱۵ دی ۱۳۱۰این بنا بر فراز بقایا و آواره‌های قلعه کهن بنام کوشک بنیان شده‌است و قدمت این منطقه به دوره کیانیان و اشکانیان می‌رسد. اعتقاد بر این است که بنا به یادبود زرتشت یا طغرل سلجوقی ساخته شده‌است. این برج ۱۸ متر ارتفاع دارد و محیط خارجی آن ۴۲ متر و محیط داخلی آن ۲۱ متر می‌باشد. محققین با مطالعاتی که روی آن انجام داده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که لحظه تحویل سال شمسی را از روی این برج در محل یکی از طاقچه‌های آن با استفاده از نور خورشید تعیین می‌کرده‌اند.[3][4]
۳رباط کبوداندوره قاجاربخش مرکزی، روستای کبودان۲۱۰۶۱۸ شهریور ۱۳۷۷شالوده رباط سنگی است و با طرح و نقشه یک ایوانی مشتمل بر حیاط مرکزی، دوازده اتاق، نماز خانه، محل نگهداری چهار پایان (اصطبل) و… می‌باشد.[5]
۴آب‌انبار کوشهدوره قاجاربخش شهرآباد، روستای کوشه۳۵٫۰۹۳۳°شمالی ۵۷٫۵۶۲۲°شرقی / 35.0933; 57.5622۶۶۵۰۱۰ دی ۱۳۸۱گنبد مخروطی و بادگیر بسیار زیبا از ویژگی‌های این اثر می‌باشد.[6]
۵مسجد جامع کوشهدوره قاجارشهرستان بردسکن، روستای کوشه۶۶۵۱۱۰ دی ۱۳۸۱فضای درونی مسجد متشکل از ۶ شبستان ستون دار با پایه‌های چهارضلعی به ابعاد ۱/۶۰ متر ساخته شده‌است و بر رأس پایه‌ها گنبدی با ظاهر ساده و بسیار زیبا با آجر که نمادی از مأذنه می‌باشد به چشم می‌خورد در درون حجره دوم محرابی در وسط ستون با گچ بری ساده تزئین شده[5]
۶آرامگاه عبدل‌آباددوره ایلخانیبخش شهرآباد، روستای عبدل‌آباد۱۰۹۰۸۲۷ بهمن ۱۳۸۲این بنا بخشی از شهر باستانی ترشیز بوده و در قسمت جنوبی آن واقع شده‌است. این بنا به ابعاد ۱۲ در ۱۲ متر و ارتفاع ۱۳ متر می‌باشد و در ارتفاع ۴٫۵ متری به ۸ ضلعی تبدیل می‌شود.[7]
۷قلعه دختر خوشابسدهٔ ۶ تا ۸ هجری قمریبخش مرکزی، ۶ کیلومتری شرق روستای خوشاب۳۵٫۲۵°شمالی ۵۸٫۱۳°شرقی / 35.25; 58.13۱۹۱۱۹۳ خرداد ۱۳۸۶این قلعه یکی از قلعه‌های منتسب به فرقه اسماعیلیه می‌باشد و بر روی یکی از قلل مرتفع کوه‌های شرقی خوشاب واقع شده‌است.[8]
۸محوطه عبدل‌آباددوره ایلخانیبخش شهرآباد، روستای عبدل آباد۱۰۹۰۶۲۷ بهمن ۱۳۸۲در محدوده‌ای به اندازه ۳۶ هکتار آثار و بقایای معماری و زیستگاهی مشتمل بر یک بنای آجری موسوم به آرامگاه بقایای قلعه خشتی و تپه‌های باستانی و سازه‌های معماری وجود دارند.[9]
۹قلعه رحمانیهسدهٔ ۸ تا ۱۲ هجری قمریبخش شهرآباد، روستای رحمانیه۱۱۰۳۵۱۷ مرداد ۱۳۸۳قلعه بر روی یک تپه تاریخی بنا شده‌است و یکی از ابنیه نظامی و مستحکم دوران خود بوده‌است.[10]
۱۰آب‌انبار باب‌الحکمدوره صفویبخش انابد، روستای باب الحکم۳۵٫۱۲°شمالی ۵۷٫۵۴°شرقی / 35.12; 57.54۱۹۱۹۹۳ خرداد ۱۳۸۶وجود بادگیر ۸ ضلعی بر فراز گنبد مخزن و آجرکاری‌های خفته و راسته در لچکی‌های فوقانی سردر آب‌انبار از ویژگی‌های خاص این بنا می‌باشد.[11]
۱۱آب‌انبار رکن‌آباددوره قاجاربخش شهرآباد، روستای رکن‌آباد۳۵٫۰۹°شمالی ۵۸٫۰۲°شرقی / 35.09; 58.02۱۹۱۱۷۳ خرداد ۱۳۸۶گنبد مخزن پلکانی از ویژگی‌های این اثر می‌باشد.[12]
۱۲مسجد زیرک‌آباددوره افشار، دوره زندبخش شهرآباد، روستای زیرک‌آباد۱۰۹۰۹۲۷ بهمن ۱۳۸۲[13]
۱۳آب‌انبار خرم‌آباددوره قاجاربخش شهرآباد، روستای خرم‌آباد۳۵٫۰۹°شمالی ۵۷٫۵۶°شرقی / 35.09; 57.56۱۹۲۰۰۳ خرداد ۱۳۸۶[14]
۱۴محوطه فیروزآباددوران پیش از اسلام تا دوره تیموریانبخش شهرآباد، روستای فیروزآباد۱۰۹۱۹۲۷ بهمن ۱۳۸۲شامل تپه‌ای مدور به ارتفاع ۱۲ متر و شعاع ۷۰ متر و با پیرامونی حدود ۴۰۰ متر، یک حصار گلی مستطیل شکل و بقایای ساختمان‌های داخل حصار می‌باشد که اکثراً تخریب شده و تنها بنای پابرجا و کاملاً سالم آن مناره استوانه‌ای آجری است[15]
۱۵آب‌انبار سید باقردوره قاجاربردسکن، خیابان قائم، خیابان سید باقر، جنب شهرداری بردسکن۳۵٫۱۵°شمالی ۵۷٫۵۷°شرقی / 35.15; 57.57۱۱۰۳۴۱۷ مرداد ۱۳۸۳وجود ۲ بادگیر بسیار زیبا یکی بادگیر ۴ طرف بر فراز گنبد مخروطی و دیگری به ارتفاع ۳ متر از پای دور گنبد مخروطی از ویژگی‌های این اثر می‌باشد.[16]
۱۶آب‌انبار قوژدآباددوره قاجاربخش شهرآباد، روستای قوژدآباد۳۵٫۰۸۲۷°شمالی ۵۸٫۰۲۰۵°شرقی / 35.0827; 58.0205۱۷۴۳۳۶ اسفند ۱۳۸۵[17]
۱۷امام‌زاده الله‌آباددوره قاجاربخش شهرآباد، روستای الله‌آباد۳۵٫۰۳۲۸°شمالی ۵۷٫۵۱۳۴°شرقی / 35.0328; 57.5134۱۰۹۰۷۲۷ بهمن ۱۳۸۲[18]
۱۸خانه شازدهدوره قاجاربخش انابد، روستای زمان آباد۳۵٫۱۰۵۳°شمالی ۵۷٫۴۹۱۴°شرقی / 35.1053; 57.4914۱۷۴۱۳۶ اسفند ۱۳۸۵[19]
۱۹خانه علویدوره قاجاربخش انابد، روستای باب الحکم۳۵٫۱۴۱۴°شمالی ۵۷٫۵۲۴۸°شرقی / 35.1414; 57.5248۱۷۴۲۳۶ اسفند ۱۳۸۵داشتن دیوارهای بلند به ارتفاع حدود ۵ متر، بادگیرهای زیبا از ویژگی‌های این اثر می‌باشد.[20]
۲۰غار درونهسدهٔ ۶ تا ۸ هجری قمریبخش انابد، ۱۴ کیلومتری غرب روستای درونه۳۵٫۱۱°شمالی ۵۷٫۱۶°شرقی / 35.11; 57.16۱۶۳۲۹۲۴ آبان ۱۳۸۵دهانه غار حدود ۲ متر و ارتفاع آن ۱۱۰ سانتی‌متر می‌باشد. در میان غار چشمه آبی وجود دارد و در قسمت انتهایی آن، بنای سنگی وجود دارد که در حال حاضر تخریب شده‌است و سنگ‌های آن و قسمتی از دیواره بنا مشخص می‌باشد. در داخل این غار قطعات ظروف سفالین مربوط به قرون ۶ تا ۸ هجری قمری مشاهده شده‌است.[21]
۲۱مسجد جامع قدیم بردسکندوره قاجاربردسکن، خیابان قائم، خیابان سید باقر، جنب مسجد جامع جدید شهر۱۱۰۳۶۱۷ مرداد ۱۳۸۳[5]
۲۲قلعه دختر درونهسدهٔ ۶ تا ۹ هجری قمریبخش انابد، ۷ کیلومتری شمال غرب روستای درونه۳۵٫۱۲°شمالی ۵۷٫۲۲°شرقی / 35.12; 57.22۱۶۳۳۴۲۴ آبان ۱۳۸۵این قلعه یکی از قلعه‌های منتسب اسماعیلیان الموت|فرقه اسماعیلیه می‌باشد. شکل کلی قلعه شش ضلعی نامنتظم است و ۶ برج در ۶ گوشه این شش ضلعی نامنتظم وجود دارد.[22]
۲۳مسجد جامع سیف‌آباددوره قاجاربخش مرکزی، روستای سیف آباد۱۱۰۳۳۱۷ مرداد ۱۳۸۳بیشترین فضای مسجد در بخش شرقی آن به صورت شبستان ستون دار با پایه‌های چهار ضلعی به ابعاد ۱٫۵ متر شکل گرفته‌است. بر رأس پوشش گنبد خانه، گنبدی با ظاهر ساده و بر بالای ایوان دو ستون کوچک آجری که نمادی از ماذنه می‌باشد به چشم می‌خورد. محراب داخل بنا و پوشش زیر گنبد با آجرهای خفته راسته تزئین شده‌است.[5]
۲۴مسجد حطیطهاوایل دوره قاجاربخش انابد، دهستان صحرا، روستای حطیطه۱۶۴۷۶۲۷ آبان ۱۳۸۵[23]
۲۵مسجد شهرآباداواسط دوره قاجارشهرآباد، انتهای بلوار مرکزی۱۷۸۷۷۱۴ اسفند ۱۳۸۵[5]

منابع
  1. «۳۰ اثر تاریخی بردسکن جز آثار ملی کشور است». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا). ۱۹ مهر ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۱۶.
  2. «پرونده ثبتی برج فیروزآباد در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  3. «پرونده ثبتی برج علی‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  4. «سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
  5. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۹.
  6. «پرونده ثبتی آب‌انبار کوشه در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۱.
  7. «پرونده ثبتی آرامگاه عبدل‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  8. «پرونده ثبتی قلعه دختر خوشاب در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  9. «پرونده ثبتی محوطه عبدل‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  10. «پرونده ثبتی قلعه رحمانیه در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  11. «پرونده ثبتی آب‌انبار باب الحکم در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  12. «پرونده ثبتی آب‌انبار رکن‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  13. «پرونده ثبتی مسجد زیرک‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  14. «آب‌انبار خرم‌آباد». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۱.
  15. «پرونده ثبتی محوطه فیروزآباد در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  16. «پرونده ثبتی آب‌انبار سید باقر در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۱.
  17. «آب‌انبار قوژدآباد». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۱.
  18. «پرونده ثبتی امامزاده الله‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۱.
  19. «خانه شازده». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۱.
  20. «پرونده ثبتی خانه علوی در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۱.
  21. «پرونده ثبتی غار درونه در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  22. «پرونده ثبتی قلعه دختر درونه در فهرست آثار ملی ایران». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۱.
  23. «آثار تاریخی خراسان رضوی» (PDF). اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۸ فوریه ۲۰۱۳.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.