وفایی

میرزا عبدالرحیم سابلاغی، مشهور به وفایی (زادهٔ ۱۸۴۴ – درگذشتهٔ ۱۹۰۲) (به کردی: وەفایی) فرزند ملاغفور، فرزند نصرالله، از طایفهٔ ملاجامی، شاعر کلاسیک کرد اهل مهاباد است. عمدهٔ شهرت وی به‌واسطهٔ غزل‌های پرشور کُردی‌اش است.[1][2][3]

وفایی
نام اصلی
میرزا عبدالرحیم سابلاغی
زاده۱۲۶۴ قمری
مهاباد، آذربایجان غربی
درگذشته۱۳۱۸ قمری
عربستان
بیماری
پیشهمکتب‌داری
زمینه کاریشاعر
ملیتایرانی
کتاب‌هادیوان وفایی
پدر و مادرملا غفور

زندگی‌نامه

حاج عبدالرحیم، فرزند ملاغفور فرزند نصرالله، به سال ۱۲۶۴ قمری (حدود ۱۲۲۳ خورشیدی، برابر با ۱۸۴۴ میلادی) در شهر مهاباد به دنیا آمده و همان‌جا به مکتب رفته و پس از فراگیری مقدمات در مدرسهٔ مسجد جامع سرخ مهاباد به تحصیل ادامه داد؛ و از محضر استادان آن حوزه علمیه، اجازه گرفته‌است. وفایی انسانی صوفی‌مشرب، متقی، خوشخو، متواضع و مردم‌دوست بوده و به طبیعت و گل و گلزار و دشت و کوه به‌شدت عشق می‌ورزیده‌است.

علاوه بر فارسی، عربی و ترکی نیز می‌دانسته، ولی بیشتر به زبان کردی شعر گفته‌است. در مهاباد به شغل مکتب‌داری مشغول بوده و راه امرار معاش وی از این طریق بوده‌است.

وفایی در سن ۲۰سالگی به عزم سفر استانبول از مهاباد بیرون می‌رود، اما پس از رسیدن به نهریه و ملاقات با شیخ عبیدالله شمزینان از ادامه سفر منصرف شده همان‌جا می‌ماند و به طریقه نقشبندیه تمسک می‌کند و یک سال بعد از آن‌که مرشدش از سفر حجاز برمی‌گردد، به شهر مهاباد مراجعت می‌نماید و تأهل اختیار می‌کند. وفایی در دوران عمر خود دو بار به حج مشرف شده‌است. وی از مریدان شیخ عبیدالله نهری به‌شمار می‌آمد و اشعار بسیاری هم که در مدح او سروده‌است شاهد بر این مدعاست.از جمله عالمان عصر وفایی در کردستان می توان به مولانا احمد نودشی ، ملا علی قزلجه، مولوی کرد و .... اشاره کرد.

سفر دوم که همراهانی چون مرحوم شیخ سعید برزنجی، حاجی توفیق بیگ (پیرمرد) و سید احمد خانقاه کرکوکی داشته در راه مراجعت وفایی به سال ۱۳۱۸ قمری (حدود ۱۲۸۱ خورشیدی، برابر با ۱۹۰۲ میلادی) بدرود حیات گفت و در همان‌جا در خاک عربستان به خاک سپرده شد. آنگونه که نوشته‌اند، روان‌شاد پیرمرد یکی از کسانی بوده که در تدفین وفایی شرکت و حضور داشته‌است.

شعر وفایی

وفایی به زبان‌های کردی، فارسی و عربی شعر سروده و عمدهٔ اشعار وی در قالب غزل هستند. او در سرودن غزل بسیار تحت تأثیر نالی، بوده‌است و بسیاری از مفاهیم شعر وی را به کار برده‌است. اشعار وفایی را بسیاری از خوانندگان کرد در کارهای خود استفاده کرده‌اند، از این جمله می‌توان محمد ماملی، حسن زیرک، سید علی اصغر کردستانی، مظهر خالقی، عدنان کریم و بهجت یحیی را نام برد.

نمونهٔ شعر فارسی
ای رخ و زلفت شب تاریک و روز روشن استبی شب و روز تو روز و شب فغان کار من است
بطرهٔ مشکین مزن بر همدگر، مشکن دلمز آن که مشکین طرهات مسکین دلم را مسکن است
آسمان ماهی ندارد، بوستان سروی چو توماه من مشکین کمند و سرو من سیمین تن است{{{2}}}


نمونه دیگر:

عادت شده اینگونه سخن گفتنم ای دوست / سیمای دلم بود همی خُلقم و خویم

در میكده ی عشق دگر باره  نگویم / كز عشق نگویم دگر از عشق نگویم

عشاق اگر لقای تو را آرزو كنند / باید ز خون خویشتن اول وضو كنند

كفر است در شریعت و آیین عاشقی / از دوست غیر دوست اگر آرزو كنند

بعد از هزار سال ز خاك شهید عشق / یابند بوی خون اگر آن خاك بو كنند

زخم خندگ تو بهبودیش مباد / گر جز به تار طرّه ات او را رفو كنند

ترسم اسیرو عاشق وشیدای خود شوی / گر با جمالت آینه را روبرو كنند

هر موی من ز زلف تو دارد شكایتی / كو فرصتی كه شرح غمت مو به مو كنند


نمونهٔ شعر کردی
ئەلا ئەی ساقیی مەستان بە حەققی پیری مەیخانهبە گەردش بێنە جامی مەی بە یادی چاوی جانانە
ئەمان ئەی موتریبی مەجلیس بە حەققی تاری ڕووحانیبڵا بێ نەغمەکەی سازت کە ئاوی ئاوری هیجرانە
ئە تۆ ئەی ڕووحەکەم ساقی، ئەتۆ ئەی عومرەکەم موتریبپەیاپەی لێده چەنگ و نەی، دەمادەم بێنه پەیمانە
بە تیری غەمزه بملاوێنەوه زولفم له گەردەن کەبە سەر هاتوومە مەیدانت، بە دڵ بۆت بووم بە نیشانە
ئەگەر شەوقی جەمالی تۆ نییە من مەست و حەیرانملەبەرچی بۆتە بولبول گوڵ، چرا بۆچ بۆتە پەروانە؟
له شەوقی تۆیە سەرمەستە، بە زەوقی تۆیە پابەستەئەگەر عاریف لە کەعبەی‌دا، ئەگەر کافر لە بوتخانە
لە شیرینی جەمالی تۆیە ڕۆژی ڕوونی لەیلایەئەگەر فەرهادی سەرگەردان، ئەگەر مەجنوونی دێوانە
دەمێکی مەست و بێمارم، دەمێک بێهۆش و هۆشیارمچ کەس نازانێ دەردی من، مەگەر ئەو چاوە کاڵانە
دە هەر حەڵقێکیدا سەد دڵ، گرفتارە دەناڵێنێسەری زولفی پەرێشانت مەگەر زنجیری شاهانە؟
هەناسەی عاشقان با نەدگرێ، بێ مروەتی تا کەی؟بترسێ ئەی گوڵی نازک‌بەدەن لەو بایی زریانە
ئەگەر زولفت وەکوو من عاشقی ڕووی تۆ نییە بۆچیسەراپا تێکچوو، کەوتۆتە بەرپێت، دەست و دامانە؟
ترازا دوگمەکەی سینەی، بە یاری زولفی هات غەمزهبەیان بەربوو لە لای چین، باخەبەر بن! تیرە بارانە
وەفایی بۆ گوڵێکی سەروباڵا شێت و شەیدایەوەکوو قومری دەناڵێنێ وەکوو بولبول غەزەل‌خوانە

منابع
  1. خزانه دار، معروف (2002). تاریخ ادبیات کرد، جلد دوم، اربیل: نشر آراس،
  2. سجادی، علاءالدین، "تاریخ ادبیات کردی،" چاپخانه معارف، بغداد، (چاپ اول)1951.
  3. احمدی، ج. "تاریخ ادبیات کردی از آغاز تا جنگ جهانی" انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، 1395.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.