زبان‌های کچوا

کِچوآ (Qhichwa, Qiĉwa, Quechua) نام خانواده‌ای از زبان‌های بومی سرخ‌پوستان آمریکای جنوبی است که بیشتر در رشته‌کوه‌های آند رواج دارد. کچوآ، پرگویشورترین زبان سرخ‌پوستی در قاره آمریکا است و شمار گویشوران آن از ۶ تا ۱۳ میلیون نفر برآورد می‌شود.

کچوا
Kechua / Runa Simi
اقوام:کچوا
پراکنش:مرکز کوه‌های آند شامل آرژانتین، بولیوی، کلمبیا، اکوادور، پرو و شیلی.
تبار:یکی از خانواده‌های زبانی جهان
زیرگروه‌ها:
کچوا ۱
کچوا ۲
ایزو ۱–۶۳۹qu
ایزو ۵–۶۳۹qwe
گلاتولوگquec1387[1]
نقشه پراکندگی کنونی زبان‌های کچوا

برخی از کچوآ-زبانان به این گروه زبانی اصطلاحاً «رونا سمی» (زبان مردم) می‌گویند. زبان‌های کچوآ از جنوب کلمبیا تا آرژانتین رواج دارند اما بیشتر گویشوران آن در پرو (۷/۷ میلیون نفر)، بولیوی (۲٫۹ میلیون) و اکوادور (۱٫۵ میلیون) هستند و کچوا در این سه کشور از وضعیت رسمی برخوردار است. تقریباً ۲۵٪ پرویی‌ها به یک زبان کچوآ صحبت می‌کنند.[2][3]

کچوآ در سده‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی زبان اصلی امپراتوری اینکا بود و هم‌اینک نیز زبان میانجی آند مرکزی به‌شمار می‌آید. کچوآ با خط لاتین نوشته می‌شود. به خاطر نفوذ روزافزون زبان‌های اسپانیایی و پرتغالی، همواره از گستره و کاربرد کچوآ کاسته شده و می‌شود.

طبقه‌بندی
نیاکچوا
زبان کچوا
Central
Huaylay
 

Huaylas

 
 

Conchucos

 
 
 Huánuco 
 

Alto Pativilca

 
 

Alto Marañón

 
 

Alto Huallaga

 
 
Huancay
 

Yaru

 
 

Jauja–Huanca

 
 

Huangáscar–Topará

 
 
 
 

Pacaraos

 
 
زبان کچوا
Yungay<br />(Quechua II‑A)
Central
 

Laraos

 
 

Lincha

 
 

Apurí

 
 

Chocos

 
 

Madean

 
 
 Northern Peruvian 
 

Inkawasi–Kañaris

 
 

Cajamarca

 
 
 
Chinchay
زبان کچوا<br />(Quechua II‑B)
 

Ecuador–Colombia

 
 

Chachapoyas (Amazonas)

 
 

Lamas (San Martín)

 
 
Classical
 

† quechua

 
Southern Quechua<br />(Quechua II-C)
 

Ayacucho

 
Cuzco–Collao
 

Cuzco

 
 

Northern Bolivia

 
 

Southern Bolivia

 
 
 

Santiago del Estero

 
 
 
 
 
 

نمونه زبان
فارسی گویش آیاکوچو گویش کوزکو گویش جنوبی کجوآ
آشامیدن upyay uhyay upyay
سریع utqa usqha utqha
کار کردن llamkay llank'ay llamk'ay
ما ñuqanchik nuqanchis ñuqanchik
(پسوند افزاینده) -chka- -sha- -chka-
روز punchaw p'unchay p'unchaw

منابع
  1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Quechuan". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  2. "Peru | Languages". Ethnologue. Dallas, Texas: SIL International. 2017. Retrieved 30 November 2017. Population total all languages: 7,734,620.
  3. "Peru | Country". Ethnologue. Dallas, Texas: SIL International. 2017. Retrieved 30 November 2017. Population 30,814,000 (2014 UNSD)
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ زبان‌های کچوا موجود است.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.