زبان‌های آسیا

طیف گسترده‌ای از زبان‌ها در سراسر آسیا صحبت می‌شوند که شامل خانواده‌های مختلف زبانی و برخی زبان‌های تک‌خانواده است. خانواده‌های اصلی زبان شامل آلتایی، آستروآسیایی، آسترونزیایی، قفقازی، دراویدی، هندواروپایی، آفروآسیایی، مغولی‌تبار، چینی-تبتی و کرا-دای هستند. بیشتر آن‌ها، اما نه همه، سابقه طولانی به عنوان یک زبان نوشتاری دارند.

خانواده‌های زبان آسیا

گروه‌های زبانی

خانواده‌های اصلی از نظر تعداد، هندواروپایی (هندوآریایی) و دراویدی در جنوب آسیا و چینی-تبتی در آسیای شرقی هستند. چندین خانواده دیگر در منطقه خاصی غالب هستند.

چینی-تبتی

زبان‌های چینی-تبتی از جمله زبان‌های چینی، تبتی، برمه‌ای، کارنی و زبان‌های متعددی از فلات تبت، جنوب چین، برمه و شمال شرقی هند هستند.

هندواروپایی

زبانهای هندواروپایی در درجه اول توسط شاخه هندوایرانی حضور دارند. این خانواده شامل زبان‌های هندی (سینهالی، هندی، اردو، بنگالی، اوریه، آسامی، پنجابی، سندی، کشمیری، مراتی، گجراتی، سینهالی، مالایالم و سایر زبان‌های هندواروپایی جنوب آسیا) و ایرانی (شامل فارسی، کردی، پشتو، بلوچی و زبان‌های هندواروپایی دیگر ایران، آناتولی، میان‌رودان، آسیای میانه، قفقاز و مناطقی از آسیای جنوبی). علاوه بر این شاخه، دیگر شاخه‌های هندواروپایی که در آسیا صحبت می‌شوند شامل اسلاوی (روسی رایج در سیبرییونانی در پیرامون دریای سیاه، ارمنی و همچنین زبان‌های منقرض شده مانند هیتی در آناتولی و تخاری در ترکستان (چین) هستند.

خانواده‌های آلتایی

شماری از خانواده‌های زبانی کوچکتر، اما مهم که در آسیای مرکزی و شمالی گسترش یافته‌اند، در خانواده آلتایی که هنوز کاملاً پذیرفته نشده‌است، حضور دارند. این گروه شامل خانواده‌های ترکی، مغولی‌تبار، تونگوزی (از جمله منچوکره‌ای و ژاپنی است.

مون-خمر

زبان‌های مون-خمر (که به آن آستروآسیایی نیز می‌گویند) خانواده زبانی در جنوب و جنوب شرقی آسیا هستند. زبان‌های مهم این خانواده ویتنامی و خمر (کامبوجی) هستند.

کرا-دای

زبان‌های کرا-دای (که به آن تای-کادای نیز گفته می‌شود) در جنوب چین، شمال شرقی هند و آسیای جنوب شرقی یافت می شودن. زبان‌های مهم این خانواده تایلندی (سیامی) و لائو هستند.

آسترونزیایی

زبانهای آسترونزیایی در سراسر ناحیه دریایی جنوب شرق آسیا گسترش یافته‌اند، از جمله زبان‌های اصلی آن فیجیایی (فیجیسبوانو، تاگالوگ (فیلیپین) و مالایی (مالزی، سنگاپور و برونئی) هستند. جاوه‌ای، سوندایی و مادورایی اندونزی نیز به این خانواده تعلق دارند.

دراویدی

زبان‌های دراویدی بومی جنوب هند و مناطقی از سری لانکا و شامل تامیلی، کانارا، تلوگو و مالایالم هستند، در حالی که زبان‌های کوچکتر مانند گوندی و براهویی به ترتیب در هند مرکزی و پاکستان حضور دارند.

آفروآسیایی

زبان‌های آفروآسیایی (در منابع قدیمی حامی-سامی) در آسیا توسط شاخه سامی نمایندگی می‌شوند. زبان‌های سامی در آسیای غربی صحبت می‌شود و علاوه بر زبان‌های منقرض شده مانند اکدی، شامل عربی، عبری و آرامی هستند.

خانواده‌های سیبریایی

علاوه بر خانواده‌های آلتایی که قبلاً ذکر شد (که از آن‌ها تونگوزی امروزه یک خانواده کوچک از سیبری است)، تعدادی خانواده کوچک زبانی و زبان تک‌خانواده نیز در شمال آسیا صحبت می‌شود. این موارد عبارتند از زبان‌های اورالی رایج در غرب سیبری (خانواده زبان‌های مجاری و فنلاندی در اروپا)، ینی‌سئیایی (مرتبط با ترکی و آتاباسکی آمریکا شمالی)، یوکاغیر، نیوخ در ساخالین، آینو در شمال ژاپن، چوکوتکا-کامچاتکایی در شرقی‌ترین بخش سیبری و تا حدودی اسکیمو-آلیوت. برخی از زبان‌شناسان بر این باورند که زبان‌های کره‌ای شباهت‌های بیشتری با زبانهای دیرین سیبری نسبت به زبان‌های آلتایی دارند. زبان منقرض شده روانروان مغولستان دسته‌بندی نشده‌است و هیچ رابطه‌ای را با هیچ خانواده زبانی شناخته‌شده دیگری نشان نمی‌دهد.

خانواده‌های قفقازی

در قفقاز سه خانواده کوچک زبانی موجود است: زبان‌های کارتولی، مانند گرجی؛ قفقازی شمال شرقی (زبان‌های داغستانی)، مانند چچنی؛ و قفقازی شمال غربی، مانند چرکسی. دو مورد اخیر ممکن است با یکدیگر مرتبط باشند. زبان‌های هوری-اورارتویی که امروزه منقرض شده‌اند نیز ممکن است با آن‌ها مرتبط باشند.

خانواده‌های کوچک جنوب آسیا

در جنوب و جنوب شرق آسیا تعداد زیادی خانواده کوچک و جدا وجود دارد، گرچه زبان‌ها و خانواده‌های اصلی آن‌ها را تحت سلطه خود درآورده اند. از غرب به شرق، این موارد عبارتند از:

  • زبان‌های منقرض‌شده هلال حاصلخیز مانند سومری، ایلامی و نیافراتی
  • زبان‌های منقرض‌شده جنوب آسیا: زبان طبقه‌بندی نشده هاراپایی
  • خانواده‌های زبانی کوچک و مستقل شبه‌قاره هند: بروشسکی، کوسوندایی و نیهالی. زبان ودا در سریلانکا نیز احتمالاً زبان تک‌خانواده‌ای است که با سینهالی مخلوط شده‌است.
  • دو خانواده زبانی آندامانی: آندامانی بزرگ و اونگان؛ سنتینلی تا به امروز مستند و از این رو دسته‌بندی نشده‌است.
  • زبان‌های دسته‌بندی‌نشده در جنوب شرقی آسیا: کنابوی.
  • زبان‌های تک‌خانواده و خانواده‌های زبانی مستقل در آروناچال: دیگارو، هروسیش (شمال زبان‌های میجی[1]میجو، پورویک، سیانگی و کهو-بوا.
  • همونگ–مین (میائو–یائو) که در جنوب چین و جنوب شرقی آسیا پراکنده شده‌است.
  • چند خانواده پاپوآیی از مرکز و شرق مجمع‌الجزایر مالایی: زبان هالماهرا، تیموری شرقی و زبان منقرض‌شده تامبورا از سامباوا. خانواده‌های متعددی در گینه نو اندونزی صحبت می‌شوند، اما آن‌ها خارج از محدوده زبان‌های آسیایی هستند.

کریول‌ها و پیجین‌ها

با تجارت اروپاییان در چین زبان معروف پیجین توسعه یافت. از میان بیشتر کریول‌های ایجاد شده، امروزه پرگویشورترین آن‌ها را می‌توان چاواکانو، کریول اسپانیایی فیلیپین و کریول‌های مختلف بر پایه مالایی مانند مانادوی مالایی دانست. کریول بسیار معروف کریستانگ که بر پایه پرتغالی است، در مالاکا، ایالت-شهری در مالزی، رایج است.

زبان‌های اشاره

شمار زیادی زبان اشاره در سراسر آسیا صحبت می‌شود. این‌ها شامل خانواده زبان اشاره ژاپنی، زبان اشاره چینی، زبان اشاره هندوپاکستانی و همچنین تعدادی زبان اشاره کوچک بومی در کشورهایی مانند نپال، تایلند و ویتنام هستند. بسیاری از زبان‌های اشاره رسمی بخشی از خانواده زبان اشاره فرانسوی هستند.

زبان‌های رسمی

آسیا و اروپا تنها دو قاره‌ای هستند که بیشتر کشورهایشان از زبان‌های بومی به عنوان زبان رسمی خود استفاده می‌کنند، اگرچه انگلیسی نیز به عنوان یک زبان بین‌المللی گسترده‌است.

زبان نام بومی گویشوران خانواده زبانی رسمی در کشور رسمی در منطقه
آبخازیАԥсшәа۲۴۰٬۰۰۰قفقازی شمال غربیآبخاز
عربیالعَرَبِیَّة۲۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰آفروآسیاییبحرین
مصر
عراق
اردن
کویت
لبنان
عمان
فلسطین
قطر
عربستان سعودی
سوریه
امارات متحده عربی
یمن
ارمنیհայերեն۵٬۹۰۲٬۹۷۰هندواروپاییارمنستان
آرتساخ
آسامیঅসমীয়া۱۵٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییهند
ترکی آذربایجانیAzərbaycanca۲۳٬۰۰۰٬۰۰۰ترکیجمهوری آذربایجان
بلوچی بلۏچی

Balòči

۷٬۶۰۰٬۰۰۰ هندواروپایی پاکستان
بلتی بلتی

སྦལ་ཏི།

۳۹۲٬۸۰۰ چینی-تبتی پاکستان
بنگالیবাংলা۲۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییبنگلادشهند
بودوबर'/बड़
Boro
۱٬۹۸۴٬۵۶۹چینی-تبتیهند
برمه‌ایမြန်မာဘာသာ۳۳٬۰۰۰٬۰۰۰چینی-تبتیمیانمار
کانتونیچینی: 廣東話/广东话۷٬۸۷۷٬۹۰۰چینی-تبتیچین
چینKukish۳٬۰۰۰٬۰۰۰چینی-تبتیمیانمار
چینی ماندارینچینی: 普通話/普通话
國語/国语
華語/华语
۱٬۲۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰چینی-تبتیچین
سنگاپور
تایوان
میانمار

چین

فارسی دریدری۱۹٬۶۰۰٬۰۰۰هندواروپاییافغانستان
دیوهیދިވެހިބަސް۴۰۰٬۰۰۰هندواروپاییمالدیو
دزونگخاརྫོང་ཁ་۶۰۰٬۰۰۰چینی-تبتیبوتان
انگلیسیEnglish۳۰۱٬۶۲۵٬۴۱۲هندواروپاییهند
پاکستان
فیلیپین
سنگاپور
چین
فیلیپینیWikang Filipino۹۳٬۰۰۰٬۰۰۰آسترونزیاییفیلیپین
فرانسویFrançais۴٬۷۱۶٬۶۷۰هندواروپاییهند
فرمزی۱۷۱٬۸۵۵آسترونزیاییتایوان
گرجیქართული۴٬۲۰۰٬۰۰۰کارتولیگرجستان
یونانیΕλληνικάهندواروپاییقبرس
گجراتیગુજરાતી۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییهند
هاکا客家話/客家话
Hak-kâ-fa
۲٬۳۷۰٬۰۰۰چینی-تبتیتایوان
عبریעברית۷٬۰۰۰٬۰۰۰آفروآسیاییاسرائیل
هندیहिन्दी۵۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییهند
هوکچیوچینی: 馬祖話
Mā-cū-huâ
۱۲٬۰۰۰چینی-تبتیتایوان
هاکینچینی: 臺灣話
Tâi-oân-oē
۱۸٬۵۷۰٬۰۰۰چینی-تبتیتایوان
اندونزیاییBahasa Indonesia۲۴۰٬۰۰۰٬۰۰۰آسترونزیاییاندونزی
ژاپنی日本語۱۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ژاپنیژاپن (دفاکتو)
کاچینJinghpaw۹۴۰٬۰۰۰چینی-تبتیمیانمار
کاناراಕನ್ನಡ۵۱٬۰۰۰٬۰۰۰دراویدیهند
کارنကညီကျိာ်း۶٬۰۰۰٬۰۰۰چینی-تبتیمیانمار
کشمیری कॉशुर

کٲشُر

۷٬۰۰۰٬۰۰۰ هندواروپایی هند
کایاKarenni۱۹۰٬۰۰۰چینی-تبتیمیانمار
قزاقیҚазақша
Qazaqsha
قازاقشا
۱۸٬۰۰۰٬۰۰۰ترکیقزاقستانچین

روسیه

خمرភាសាខ្មែរ۱۴٬۰۰۰٬۰۰۰آستروآسیاییکامبوج
کره‌ای조선어
한국어
۸۰٬۰۰۰٬۰۰۰کره‌ایکره شمالی
کره جنوبی
چین
کردیKurdî
کوردی
۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییعراقعراق

سوریه

قرقیزیКыргызча
قیرعیزچا
۲٬۹۰۰٬۰۰۰ترکیقرقیزستانچین
لائوພາສາລາວ۷٬۰۰۰٬۰۰۰کرا-دایلائوس
مالاییBahasa Melayu
بهاس ملایو
۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰آسترونزیاییبرونئی
اندونزی (به عنوان اندونزیایی)
مالزی (همچنین به نام مالزیایی)
سنگاپور
مالایالمമലയാളം۳۷٬۰۰۰٬۰۰۰دراویدیهند
مراتیमराठी۹۹٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییهند
مانیپوریꯃꯤꯇꯩꯂꯣꯟ
মৈতৈ
Manipuri
۲٬۰۰۰٬۰۰۰چینی-تبتیهند
مونဘာသာ မန်۸۵۱٬۰۰۰آستروآسیاییمیانمار
مغولیМонгол хэл
ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ
ᠬᠡᠯᠡ
۲٬۰۰۰٬۰۰۰مغولی‌تبارمغولستانچین
نپالیनेपाली۲۹٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپایینپالهند
اوریهଓଡ଼ିଆ۳۳٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییهند
آسیИрон۵۴۰٬۰۰۰
(۵۰٬۰۰۰ نفر در اوستیای جنوبی)
هندواروپاییاوستیای جنوبی
پشتوپښتو۴۵٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییافغانستانپاکستان
فارسیفارسی
Форсӣ
۱۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییافغانستان (به عنوان دری)
ایران
تاجیکستان (به عنوان تاجیکی)
پرتغالیPortuguês۱٬۲۰۰٬۰۰۰هندواروپاییتیمور شرقیچین
پنجابیਪੰਜਾਬੀ
پن٘جابی
۱۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییهند
راخینیရခိုင်ဘာသာ۱٬۰۰۰٬۰۰۰چینی-تبتیمیانمار
روهینگیاRuáingga۱٬۸۰۰٬۰۰۰هندواروپایی
روسیРусский۲۶۰٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییآبخاز
قزاقستان
قرقیزستان
روسیه
اوستیای جنوبی
سانتالیᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ۷٬۶۰۰٬۰۰۰آستروآسیاییهند
شانၽႃႇသႃႇတႆ۳٬۲۹۵٬۰۰۰کرا-دایمیانمار
سندیسنڌی۴۰٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییپاکستان
سینهالیසිංහල۱۸٬۰۰۰٬۰۰۰هندواروپاییسری‌لانکا
تاجیکیТоҷикӣ۷٬۹۰۰٬۰۰۰هندواروپاییتاجیکستان
تامیلیதமிழ்۷۷٬۰۰۰٬۰۰۰دراویدیسنگاپور
سری‌لانکا
هند
تلوگوతెలుగు۷۹٬۰۰۰٬۰۰۰دراویدیهند
تتومیLia-Tetun۵۰۰٬۰۰۰آسترونزیاییتیمور شرقی
تایภาษาไทย۶۰٬۰۰۰٬۰۰۰کرا-دایتایلند
تبتیབོད་སྐད་۱٬۱۷۲٬۹۴۰چینی-تبتیچین
تولوತುಳು۱٬۷۲۲٬۷۶۸دراویدیهند
ترکی استانبولیTürkçe۷۰٬۰۰۰٬۰۰۰ترکیقبرس
قبرس شمالی
ترکیه
ترکمنیTürkmençe۷٬۰۰۰٬۰۰۰ترکیترکمنستان
اردواُردُو۶۲٬۱۲۰٬۵۴۰هندواروپاییپاکستانهند
اویغوریئۇیغۇرچه‎۱۰٬۴۱۶٬۹۱۰ترکیچین
ازبکیOʻzbekcha
Ўзбекча
۲۵٬۰۰۰٬۰۰۰ترکیازبکستان
ویتنامیTiếng Việt۸۰٬۰۰۰٬۰۰۰آستروآسیاییویتنام (دفاکتو)
ژوانگVahcuengh۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰کرا-دایچین

جستارهای وابسته

منابع

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.