علی‌اصغر حاج‌سیدجوادی

علی‌اصغر صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۰۳ – ۵ تیر ۱۳۹۷) کنشگر سیاسی، نویسنده و روزنامه‌نگار ایرانی بود.[2] او از مدافعان جدی آزادی رسانه، پیش و پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بود.

علی‌اصغر صدر حاج‌سیدجوادی
در سال ۱۳۵۸
زاده۱۳۰۳
قزوین، ایران
محل زندگیپاریس
درگذشته۵ تیر ۱۳۹۷
پاریس، فرانسه
پیشهکنشگر سیاسی، نویسنده و روزنامه‌نگار
ملیتایرانی
تحصیلاتحقوق
دانشگاهدانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
بنیانگذارجنبش برای آزادی
فرزند(ان)نگار جوادی[1]

زندگی

علی‌اصغر حاج‌سیدجوادی در سال ۱۳۰۳ در خانواده‌ای سرشناس در قزوین به دنیا آمد. پدر او سید علی (صدر المعالی) بود. نیای پدری او «حسین مجتهد خیابانی» (حاج‌سیدجوادی) از روحانیون پرآوازه قزوین بود.[2]

او در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، حقوق خواند و در مقطعی هم در فرانسه ادامه تحصیل داد. اما به جای پرداختن به کارهای حقوقی، به نویسندگی و روزنامه‌نگاری پرداخت. او ابتدا در روزنامه اطلاعات و سپس کیهان مشغول به کار شد و هر از گاهی هم در مجله نگین می‌نوشت. او از اعضای نخستین کانون نویسندگان ایران بود.[2] یکی از نشریاتی که در آن سال‌ها با همکاری او منتشر می‌شد، هفته‌نامه «جنبش» بود.[3]

سیاست

دودمان پهلوی

وی به دلیل انتقاد از دودمان پهلوی ممنوع‌القلم شد.[2] شهرت حاج‌سیدجوادی در آن زمان به خاطر دو نامه سرگشاده بی‌سابقه انتقادی او خطاب به رئیس‌دفتر ویژه محمدرضا پهلوی، و دو مقاله با عنوان‌های «ارتش از چه چیزی دفاع می‌کند؟» و «گلوله در مقابل قلم» بود.[4] در نامه سرگشاده‌اش به محمدرضا پهلوی با عنوان «صدای فروریختن سقف حکومت را می‌شنوم» در سال ۱۳۵۵، وی به شدت از سیاست‌های شاه انتقاد کرد که از اسناد انقلاب به‌شمار می‌آید.[2][5]

انقلاب

علی‌اصغر حاج‌سیدجوادی یکی از طرفداران «ضرورت برخورد قاطع و لزوم نابودی ضدانقلاب و عوامل رژیم پهلوی» و عوامل رژیم پهلوی بود. او در مقاله‌ای که در ۲۶ بهمن ۱۳۵۷ برابر با ۱۵ فوریه ۱۹۷۹ در روزنامه اطلاعات با عنوان «اگر شکوفه سیب به میوه رسد… ؟» منتشر شد، بر اِعمال برخورد شدیدتر در خصوص مقامات دستگیرشده نظام پادشاهی شد که در سرکوب مردم و برقراری نظام استبدادی مؤثر بودند. او خواستار «تعقیب و محاکمه و مجازات وکلیه عناصر و مجریان اساس نظام استبدادی سابق و نابودی همه عناصری که به‌طور مستقیم و مستمر در مرکز اختناق و شکنجه و سرکوبی مردم ایران قرار داشتند و مصادره اموال منقول و اموال غیرمنقول کلیه جنایتکاران و عناصری که ثروت خود را از راه غارت درآمد عمومی مملکت به چنگ آورده‌اند اعم از خانواده سلطنتی و کلیه وزرا و معاونین و مسئولان اداری و همه وابستگان آن‌ها در بخش خصوصی» شد.[6]

جمهوری اسلامی

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران حاج‌سیدجوادی به دعوت سید محمود طالقانی، در کنار دیگر کسانی چون طاهر احمدزاده، حبیب‌الله پیمان و محمد مجتهد شبستری مسئول تهیه طرح جامعی دربارهٔ شوراها در «کمیته اجرایی دفاع از آزادی و حقوق بشر» شد.[2]

جلسه کمیته اجرایی دفاع از آزادی و حقوق بشر به ریاست مهدی بازرگان
علی‌اصغر سیدجوادی در سمت راست و احمد صدر حاج‌سیدجوادی در سمت چپ مهدی بازرگان، عبدالکریم لاهیجی در سمت راست نگاره

حاج‌سیدجوادی هر چند در ابتدا از مدافعان انقلاب ۱۳۵۷ و سید روح‌الله خمینی بود اما به سرعت به مخالفان جمهوری اسلامی ایران پیوست. او در سال ۱۳۵۸ با نوشتن مقاله‌ای با عنوان «صدای پای فاشیسم» به بازداشت فرزند سید محمود طالقانی اعتراض کرد.[2][5] مخالفت‌های او با نظام تازه تأسیس نهایتاً در سال ۱۳۶۰ به اختفای او در ایران و سپس خروج مخفیانه به فرانسه انجامید. او در تمام سال‌های زندگی در فرانسه به نویسندگی مشغول بود.[2]

عضویت در گروه‌های سیاسی

با آنکه برخی منابع از عضویت او در گروه‌های سیاسی گفته‌اند اما به گفته عبدالکریم لاهیجی او در هیج گروهی عضویت نداشت و فقط دوره‌ای در جوانی به حزب نیروی سوم به رهبری خلیل ملکی که منشعب از حزب توده ایران بود، علاقه‌مند بود.[2] همچنین گفته می‌شود او از اعضای جدا شده شورای ملی مقاومت ایران بود.[7][8] وی یکی از نخستین کسانی بود که در پاریس اطلاعیه‌هایی را در مورد زندان و شکنجه در قرارگاه‌های مجاهدین در عراق منتشر کرد.[9]

او از بنیانگذاران گروه «جنبش برای آزادی» شمرده شدند. از اعضای مؤثر و فعال در این گروه می‌توان به کیان کاتوزیان، ناصر کاتوزیان و.. اشاره کرد.[10][11]

وی در سالیان قبل از انقلاب نشریه ای غیر علنی بنام «جنبش» ایجاد کرد و بعد از انقلاب ۱۳۵۷ برای سازمان سیاسی خود «جنبش برای آزادی» انتخاب کرد. فعایلت سیاسی این گروه بیشتر از نیمه دوم سال ۱۳۵۹ و تهاجم و اشغال دفتر این سازمان و نشریه ادامه نیافت.

از مهمترین مقالات این نشریه به نویسندگی او می‌توان به «صدای پای فاشیسم می‌آید»، «توپخانه‌ای که دروغ شلیک می‌کند» (در حمله به دانشجویان مسلمان پیرو خط امامو گروگان گرفتن ۵۲ دیپلمات آمریکایی)، «این معامله از اساس باطل است» اشاره کرد.[12] از دیگر نویسندگان این نشریه می‌توان از منوچهر هزارخانی، ناصر کاتوزیان نام برد.

حاج سید جوادی از نخستین اعضا و بنیانگذاران کانون نویسندگان ایران بود و در دوره پهلوی نیز به دلیل انتقاداتش از سیستم استبدادی ممنوع‌القلم شده بود.[12][13]

درگذشت

علی اصغر صدر حاج‌سیدجوادی، در سه‌شنبه ۵ تیر ۱۳۹۷ در اثر بیماری و کهولت سن در ۹۴ سالگی در پس از یک‌ماه بستری بودن در بیمارستانی در پاریس درگذشت.[2][5]

بستگان

احمد صدر حاج‌سیدجوادی برادر بزرگ‌تر او حقوقدان و وکیل و از اعضای نخستین نهضت آزادی ایران بود که در شورای انقلاب عضویت داشت و سپس وزیر کشور و وزیر دادگستری در دولت موقت ایران شد.[2] ّّ ناصر کاتوزیان حقوقدان و از تدوین کنندگان پیش نویس اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برادر همسر او بود. حسن صدر حاج‌سیدجوادی برادر کوچکتر او نیز روزنامه‌نگار بود که یک هفته پیش از او در تهران درگذشت.[2]

کتاب‌شناسی
  • ارزیابی ارزش‌ها
  • بحران ارزش‌ها
  • پشت به دیوار (مجموعه داستان‌های کوتاه)

جستارهای وابسته

پانویس
  1. "کتاب‌ها و اندیشه‌ها - شنیدن با چشم‌ها؛ گفتگو با نگار جوادی نویسنده رمان "از شرق بریده"". ار. اف. ای - RFI. 12 October 2016. Retrieved 11 January 2020.
  2. «علی اصغر صدر حاج سید جوادی، نویسنده و روزنامه‌نگار ایرانی درگذشت». بی‌بی‌سی فارسی. ۵ تیر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۸.
  3. دو برادر، خاطرات محمد حسین دانایی، انتشارات اطلاعات، چاپ دوم، ۱۳۹۳، تهران، صفحهٔ ۲۹۹
  4. «جنبش راه سبز - حاج سیدجوادی: جنبش سبز، حلقه‌ای از صد سال مبارزه است». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۰ مارس ۲۰۱۰.
  5. «علی اصغر صدر حاج‌سیدجوادی، روزنامه‌نگار ایرانی در ۹۴ سالگی در پاریس درگذشت». رادیو زمانه. ۵ تیر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۸.
  6. سعید بشیرتاش، ابراهیم نبوی (۲۶ بهمن ۱۳۸۸). «نصیری، خسروداد، رحیمی و ناجی اعدام شدند». رادیو زمانه.
  7. «آدمیت، پدر علم تاریخ در ایران»، رادیو زمانه، ۱۰ اردیبهشت ۱۳۸۷ بازیابی‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۰۹.
  8. «چپ ایران از درک اصلاحات گورباچف ناتوان بود»، بی‌بی‌سی فارسی، ۱۱ مارس ۲۰۰۵ بازیابی‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۰۹.
  9. علی اکبر راستگو (۱۳۹۰)، مجاهدین در آیینه تاریخ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص. ۴۰۵، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۱۹-۰۸۳-۴
  10. http://www.mehdifalahati.net/old/interview/katouzian.html
  11. https://www.radiofarda.com/a/f5-viewpoint-radio-farda-on-death-of-naser-katouzian/26571151.html
  12. https://iranwire.com/fa/features/26672
  13. https://shabtabnews.com/1397/04/06/نویسنده-کتاب-طلوع-انفجار-در-سن-نودوچه/
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.