منطقه‌های کردنشین

منطقه‌های کردنشین یا سرزمین کردستان (همچنین:اقلیم کردستان) به مجموعهٔ منطقه‌های کردزبان در کشورهای ایران، ترکیه، عراق و سوریه گفته می‌شود. مردم کرد ایران در سراسر این کشور پراکنده هستند.[1][2][3]

مختصات: ۳۷°۰۰′ شمالی ۴۳°۰۰′ شرقی
نوشتار‌های اصلی: ایل‌های کرد ایران و بخش‌های کردنشین ایران
مناطق کردنشین ایران (زرد)
نقشه ایران بر مبنای قومیت و زبان
زبان‌ها
کردی
(سورانی، جنوبی، کرمانجی، لکی، هورامی)
دین
اسلام سنی، اسلام شیعه، یارسان، یهودیت، بهاییت
قومیت‌های وابسته
فارس، گیلک، لر، مازندرانی، تات، ارمنی

مناطق کردزبان در ایران شامل استان‌های ایلام، کردستان، کرمانشاه، بوده و همچنین در استان آذربایجان غربی بالاخص مناطق غربی و جنوبی ساکنند. علاوه بر ان برخی از شهرستان های استان خراسان شمالی مانند بجنورد ، شیروان، اسفراین، کلات و قوچان خراسان رضوی وهمچنین در مناطقی از گیلان و خوزستان استان یزد (مهردشت)نیز جمعیت‌های پراکنده کرد زندگی می‌کنند. در جمهوری آذربایجان، ارمنستان و در کردستان ترکیه، کردستان عراق و کردستان سوریه نیز کردها زندگی می‌کنند.

جغرافیا

این سرزمین بخش‌های گسترده‌ای از غرب و شمال غربی ایران، شرق و جنوب شرقی ترکیه، شمال و شمال شرقی عراق، و نیز شمال شرقی سوریه را شامل می‌شود که عمدتاً کوهستان‌های مرتفع با کوه‌های سر به فلک کشیده می‌باشد. مساحت منطقه به‌طور تقریبی به وسعت ۱۹۰۰۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد. جمعیت کردها تقریباً ۴۵ میلیون تن برآورد شده‌است که ۵ تا ۷ میلیون تن از آن‌ها در ایران زندگی می‌کنند. بیشتر کردهای ایران در استان‌های کردستان، کرمانشاه، خراسان شمالی، جنوبِ آذربایجان غربی و ایلام به سر می‌برند.

مناطق کردنشین عمدتاً کوهستانی است که از شرق به وسیله دامنه‌های شرقی کوه‌های زاگرس و دریاچه ارومیه منتهی می‌شود. از این قسمت به طرف جنوب و حد فاصل همدان و سنندج امتداد می‌یابد. در طرف جنوب هم بعد از دور زدن کرمانشاه و کرکوک به موصل ختم می‌شود. از شمال به طرف ماردین، ویران‌شهر و اورفه امتداد یافته، آن گاه از شمال به طرف ملطیه و حوزه رود فرات می‌رود تا به کمالیه می‌رسد. در قسمت‌های شمالی کردستان محدود به کوهستان‌های مرگان داغ و هارال داغ است که به طرف ارزنجان و ارزروم امتداد یافته و تا کوه‌های آرارات پیشرفته که مرز طبیعی بین ترک‌ها در شمال و کردها در جنوب به‌شمار می‌رود. البته بسیارند کردهایی که در خارج از این محدوده بیان شده زندگی می‌کنند اما در آن مناطق در اقلیت هستند. محدودهٔ جغرافیایی این مناطق مورد مناقشه‌است.

مناطق کردنشین اگر چه کوهستانی است اما همین مناطق کوهستانی دارای دره‌های وسیع و حاصلخیزی نیز می‌باشد. کوه‌های این منطقه در زمستان‌ها پوشیده از برف است و در تابستان‌ها با آب شدن برف‌ها به مانند فرشی سبز رنگ از زیباترین مناطق دیدنی جهان می‌شود. چراگاه‌های آن که در دوران‌های دور پرورش دهنده اسب‌های مادی بوده‌اند امروزه نیز برای چرای رمه‌های ایل‌های کرد ایران از اهمیت به سزایی برخوردارند.

در ایران

مردم کرد در سراسر ایران پخش هستند.[1][2] بخش‌های کردنشین ایران از شمال استان آذربایجان غربی یعنی شهرستان ماکو شروع می‌شود و با دربر گرفتن نیمه غربی و جنوبی این استان، دیگر استان‌های غرب ایران یعنی استان کردستان، کرمانشاه، ایلام و خراسان شمالی و همچنین در مناطقی از استان‌های گیلان و چمخاله و لنگرود و استان‌های قزوین و مازندران یزد (مهردشت)نیز جمعیتهای پراکنده کرد زندگی می‌کنند.[1] را شامل می‌شود.

کردها به دیگر نقاط ایران نیز مهاجرت کرده‌اند کردهای خراسان و بلوچستان از این قبیل می‌باشند. کردهای خراسان را شاه عباس به خراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحی ابیورد و دره گز و باخرز تا حدود مرو مسکن داد؛ تا در برابر ازبکان و ترکمانان مهاجم سدی باشند. در قسمت‌هایی از استان خراسان شمالی و قسمت‌هایی از خراسان رضوی نیز مناطقی وجود دارند که مردم در آن مناطق به زبان کرمانجی صحبت می‌کنند که از این میان می‌توان به مناطق: قوچان، شیروان، بجنورد، اسفراین، درگز، چناران و باجگیران اشاره نمود. در زمان شاه اسماعیل از منطقه جنوب دریاچه ارومیه به این نواحی برای محافظت از قلمرو شاه اسماعیل کوچ داده شدند و بنا به روایتی دیگر شاه اسماعیل آنان را به خاطر تضعیف سرکشی خان‌های کرمانجی و استفاده از آنان در مقابله با حملات بی‌امان ازبکان به خراسان بزرگ کوچاند.[4]

از شهرهای مهم کردنشین ایران که مرکز استان هستند می‌توان کرمانشاه، سنندج و ایلام را نام برد.

در عراق

کردستان عراق شامل استان‌های اربیل، سلیمانیه، دهوک استان کرکوک ودر استان دیاله در منطقه خانقین وهمچنین درقسمت‌های شمالی استان موصل سکونت دارند.

در ترکیه
رنگ قرمز درصد جمعیت کرد نسبت به باقی جمعیت ترکیه در مناطق است (قرمز کمرنگ نشان‌گر درصد جمعیت پایین‌تر می‌باشد)
نقشه مربوط به دوره عثمانی که مناطق کردنشین نیز در آن قرار گرفته‌اند مربوط به سال ۱۸۹۳ میلادی
نقشهٔ مناطق کردنشین ترکیه در سال ۱۹۹۲ میلادی (بر اساس نقشهٔ سیا)

کردستان ترکیه شامل بخش‌های وسیعی از شرق و جنوب شرقی این کشور در مجاورت با کشورهای ایران، ارمنستان، عراق و سوریه می‌شود که مجموعاً ۲۱ استان را در بر می‌گیرد؛ از جمله استان‌های:

آدیامان، آغری، باتمان، بینگول، بتلیس، دیاربکر، الازیغ، ارزنجان، قازیانتپ، گوموش‌خانه، حکاری، قارص، ملطیه، ماردین، شانلی‌اورفه، صرت، شیرناق، تونجلی، وان و… در سراسر آناتولی مرکزی نیز مناطق پراکنده کردنشین وجود دارد.[1] ضمناً بسیاری از نام‌ها با سیاست ترک سازی دولت ترکیه تغییر داده شده‌اند. برای نمونه هزارگل به ترجمه ترکی آن بین گول تبدیل شده و درسیم به دلیل مقاومت شدید آن در برابر ترک سازی به کلی تغییر نام داده شده‌است و به تونجلی تبدیل شده‌است. این اولین مکان در دنیاست که در آن در قرن بیستم بمباران شیمیایی علیه غیرنظامیان به کار برده شده‌است.

در سوریه
نقشه مرزهای مورد ادعای کردستان جنوبی (کردستان عراق) و کردستان غربی (کردستان سوریه) را نشان می‌دهد

کردستان سوریه بخش کردنشین در شمال خاوری و شمال سوریه می‌باشد که بخشی از استان‌های حسکه، رقه و حلب را در بر می‌گیرد.

منابع
  1. کرد و پراکندگی او در گستره ایران زمین - ح. بهتویی - ۱۳۷۷ - تهران.
  2. ایل‌ها و طایفه‌های عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸.
  3. آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد و کردهای قم. ا انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲
  4. ک. توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان، انتشارات توس و اسفند، ۱۳۶۶ و ۱۳۷۸.

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ منطقه‌های کردنشین موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.