پروانه اسکندری
پروانه اسکندری یا پروانه فروهر (۲۹ اسفند ۱۳۱۷–۱ آذر ۱۳۷۷)، متولد تهران، از رهبران جنبش دانشجویی و سپس حزب ملت ایران و جبهه ملی ایران بود. وی نخستین زنی بود که به عضویت شورای مرکزی جبهه ملی ایران درآمد. پروانه فروهر مدیر مسئول نشریه جبهه ملی ایران بود. وی در سالهای ۱۳۷۰–۱۳۷۷ به همراه همسرش داریوش فروهر، به چهره‌های برجسته اپوزیسیون دگرگون خواه درون کشور تبدیل شده بودند. وی به همراه همسرش در شب یکم آذر ۱۳۷۷ به طرزی فجیع در جریان قتلهای زنجیرهای ایران به قتل رسیدند.
| پروانه اسکندری | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | ۲۹ اسفند ۱۳۱۷ تهران |
| درگذشت | ۱ آذر ۱۳۷۷ (۵۹ سال) تهران |
| ملیت | ایرانی |
| پیشه | عضو حزب ملت ایران فعال سیاسی |
| همسر(ها) | داریوش فروهر |
| فرزندان | پرستو فروهر آرش فروهر |
| والدین | احمد اسکندری (پدر)[1] نصرت‌الزمان دارابیان (مادر)[2] |
زندگی سیاسی
پروانه اسکندری در ۲۹ اسفند سال ۱۳۱۷ در تهران بدنیا آمد. وی برای اولین بار در دوازده سالگی به علت شعارنویسی بر روی دیوار سفارت شوروی در اعتراض به اشغال شهرهای قفقاز توسط آن کشور، بازداشت شد. وی که از طرفداران مصدق بود، در سالهای پس از کودتای ۲۸ مرداد، به فعالیت در انجمن فرهنگی «آناهیتا» که سازمان همگام حزب ملت ایران بود پرداخت. وی که اینک عضو حزب ملت ایران بود، در سال ۱۳۳۸ بازداشت شد. در روز ۱۶ آذر ۱۳۳۹، در اولین مراسمی که به مناسبت کشته شدن سه دانشجو در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ برگزار شد، پروانه اسکندری سخنرانی و این روز را به عنوان روز دانشجو اعلام کرد. این مراسم و این سخنرانی، اولین حرکت دانشجویی در ایران از سال ۱۳۳۲ به این سو بود. در بهمن ماه همین سال و در پی یک سخنرانی دیگر در دانشگاه، وی بار دیگر بازداشت شد. وی در همان زمان که دانشجو بود به آموزگاری نیز اشتغال داشت و در همان سال به نمایندگی از فرهنگیان، به عضویت کمیته ۵ نفری فرهنگیان درآمد. تلاش‌های وی در این کمیته، بار دیگر منجر به دستگیری وی گردید. وی که در این سالها به یکی از محبوبترین فعالان دانشجویی کشور و اعضای حزب ملت ایران و جبهه ملی ایران تبدیل شده بود، در سوم اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ با همرزم سیاسی‌اش داریوش فروهر ازدواج کرد. پروانه فروهر که عضو کمیته استان تهران جبهه ملی بود، سخنران تظاهرات سی تیر ۱۳۴۰ بود. وی بلافاصله پس از این سخنرانی توسط نیروهای امنیتی دستگیر شد. پروانه فروهر در همین سال، به همراه چهار دانشجوی دیگر از جمله ابوالحسن بنی صدر و حسن حبیبی، به نمایندگی از طرف دانشجویان برای مذاکره با علی امینی نخست‌وزیر وقت انتخاب شد. وی اولین زنی بود که به نمایندگی دانشجویان کشور انتخاب می‌شد. پروانه اسکندری در سال ۱۳۴۱، اولین نماینده زنی بود که در کنگره جبهه ملی شرکت جست. پروانه فروهر از همان سالها به عنوان شخص شماره دوی حزب ملت ایران و زن شماره یک جبهه ملی ایران شناخته می‌شد. وی در سال ۱۳۴۹ از حق تدریس در دبیرستانهای کشور محروم شد. از سال ۱۳۵۶ و با آغاز انتشار نشریه «خبرنامه جبهه ملی ایران» که به صورت پنهانی صورت می‌گرفت، پروانه فروهر مسئولیت آنرا بر عهده گرفت. پس از انقلاب، پروانه فروهر مدیر مسئول نشریه جبهه ملی، ارگان سیاسی جبهه ملی ایران شد. در پی الغای قانون حمایت از خانواده، پروانه فروهر از معدود فعالان مطرح سیاسی کشور بود که با نوشتن مقالاتی به اعتراض به لغو این قانون پرداخت. در سال ۱۳۵۸، پروانه فروهر تنها همسر یک وزیر دولت وقت ایران بود که حجاب نداشت. در سال ۱۳۵۸ پروانه فروهر نامزد انتخابات مجلس شورای ملی شد. در پی اعتراض به تقلبات صورت گرفته در انتخابات، پروانه فروهر به همراه حزب ملت ایران، دور دوم این انتخابات در آغاز سال ۱۳۵۹ را تحریم کردند و از آنزمان، در هیچ‌یک از انتخابات برگزار شده شرکت نکردند.[3]
قتل
در پاییز ۱۳۷۷ پروانه و داریوش فروهر در خانه شخصی خود در «خیابان سعدی، خیابان هدایت، کوچه مرادزاده، پلاک ۱۸»[4] طی قتلهای سیاسی موسوم به قتلهای زنجیرهای با ضربات متعدد چاقو به قتل رسیدند.[5]
قاتلان که به عنوان دانشجو-خبرنگار و با حربه «مصاحبه برای نشریه دانشجویی» به خانه‌شان رفته بودند، «ابتدا گردن، دهان و دستان‌شان را گرفتند، سپس با ضربات پیاپی چاقو سینه‌هایشان را دریدند[3] و در نهایت اجسادشان را به سمت قبله[6] قرار دادند».
متهمان که از کارمندان وزارت اطلاعات بودند، در اعتراف‌های خود، قتل را «حذف فیزیکی» خوانده‌اند که از طرف وزارت اطلاعات به آنها ابلاغ شده و نوشته‌اند که جزو «وظایف سازمانی» آنان بوده است و بر اساس دستور و روال‌های از پیش مشخص‌شده عمل کرده‌اند. علیرضا داوودی معروف به امیر اکبری، کارمند وزارت اطلاعات در دادگاه مورخ ۱۳۷۹/۳/۴ می‌گوید: « اتهام را قبول ندارم. این امور در تشکیلات اطلاعات بسیار عادی است. تمام برادران در هر کاری که شرکت کنند با وضو بوده و با ذکر مأموریت انجام می دهند.» قاتلان گفته‌اند که ابتدا داريوش فروهر را با ١٤ ضربه كارد به قتل می‌رسانند و آن گاه با فريادهاى «يا زهرا» ٢٤ ضربه بر پيكر پروانه می‌زنند.[7][8][9]
اشعار
پس از مرگ پروانه فروهر، دخترش پرستو فروهر اقدام به گردآوری مجموعه‌ای از شعرهای برگزیده وی نمود و در قالب کتابی با نام «شاید یک روز» در سال ۱۳۷۹ از طریق انتشارات جامعه ایرانیان به چاپ رساند. سیمین بهبهانی در یادداشت آغازین کتاب، اینگونه نوشته: «با شعر پروانه فروهر پس از فاجعهٔ قتلش آشنا شدم. پیش از آن می‌دانستم که شعر می‌گوید، اما هیچ‌گاه از زبان خودش نشنیده بودم بس که فروتن بود.» بهبهانی در این یادداشت سه درونمایهٔ اصلی شعر او را عشق، وطن‌پرستی و مبارزه در راه حق و آزادی برشمرده است.
کتاب‌شناسی
شاید یک روز (برگزیده اشعار). س‍روده پروانه فروهر؛ با ی‍ادداش‍ت‌های‍ی از سیمین بهبهانی، پرستو فروهر و علی ده‍ب‍اش‍ی. تهران: جامعه ایرانیان: ن‍ش‍ر ش‍ه‍اب، ۱۳۷۹. شابک ۵-۳۵-۵۹۲۵-۹۶۴
پیوندهای مرتبط
منابع
- سایت بهشت زهرا
- نصرت‌الزمان دارابیان درگذشت، ایران‌وایر
- گزارش قتل فروهرها، به روایت پرستو فروهر، بی‌بی‌سی فارسی
- مسافر پیکان قرمز- ویژه‌نامه قتلهای زنجیرهای، ایران‌وایر
- https://www.dw.com/fa-ir/زخم-باز-پرونده-قتلهای-زنجیرهای/a-17265915
- خانه فروهرها پانزده سال بعد از کشته شدن داریوش و پروانه فروهر، بی‌بی‌سی فارسی
- «پرستو فروهر؛ بازخوانی دو گزارش از معاینه جسد پدر و مادرم». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۲۰.
- «گزارش قتل فروهرها، به روایت پرستو فروهر». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۲۰.
- «وزارت اطلاعات پرستو فروهر را تهدید کرد+ عکسها». ایران گلوبال. ۲۰۱۳-۱۱-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۲۰.
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پروانه اسکندری موجود است. |
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به پروانه اسکندری در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- زندگی‌نامه داریوش و پروانه فروهر
- فیلم مستند قتل داریوش و پروانه فروهر در یوتیوب
- وبگاه فروهرها
- گزارش قتل فروهرها، به روایت پرستو فروهر بی‌بی‌سی فارسی
- داریوش و پروانه فروهر در آینه خاطرات پرستو فروهر کتاب «بخوان به نام ایران» نوشته پرستو فروهر؛ پیرامون زندگی داریوش و پروانه فروهر
- پرستو فروهر در دهمین سال قتل پدر و مادرش سخن می‌گوید( نوار صدا)