سامان (چهارمحال و بختیاری)

سامان، مرکز شهرستان سامان و یکی از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری است. این شهر در فاصله ۲۲ کیلومتری شمال شهرکرد قرار دارد. سامان به دلیل قرار گرفتن در حاشیهٔ زاینده رود از زمینه مناسبی برای باغداری و جذب گردشگر برخوردار است. این شهر زادگاه شاعران معروفی چون دهقان سامانی و عمان سامانی می‌باشد.[4][5][6]

سامان
سامون
کشور ایران
استانچهارمحال و بختیاری
شهرستانسامان
بخشبخش مرکزی سامان وبخش زاینده رود
سال شهرشدن۱۳۴۷[1]
مردم
جمعیت۱۴٬۱۹۲ نفر (۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
مساحت۳۷۷ هکتار
ارتفاع۱٬۹۶۳ متر[2]
اطلاعات شهری
شهرداربیژن سنائی سامانی-
ره‌آوردگردو، بادام، سیب، آبغوره، آلوچه، هلو
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۸
وبگاهشهر سامان
شناسهٔ ملی خودرو ایران 71[3]
سامان
باغ های گردو در سامان

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۴٬۱۹۲ نفر (در ۴٬۵۵۴ خانوار) بوده‌است.[7]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۸۵۱۴٬۷۷۷—    
۱۳۹۰۱۵٬۳۲۷+۳٫۷٪
۱۳۹۵۱۴٬۱۹۲−۷٫۴٪

موقعیت جغرافیایی
پل زمان‌خان - تابستان ۱۳۹۲

شهر سامان در حاشیهٔ زاینده رود قرار دارد. سامان در فاصله ۲۲ کیلومتری شمال شرقی شهرکرد و ۸۵ کیلومتری غرب اصفهان و متصل به راه غربی شهرکرد به اصفهان قرار گرفته‌است.[8] وضعیت طبیعی آن دارای تپه ماهورهای متعدد و سرسبز است. در طرح جامع استان چهارمحال و بختیاری ۶ مسیر پیشنهادی گردشگری تعریف شده‌است که مسیر شماره ۲ آن از سامان می‌گذرد. این مسیر عبارت است از: شهرکرد ـ چالش تر (قلعه چالش تر) ـ سامان (پل زمان خان ـ شوراب صغیر-حاشیه زاینده رود) ـ هوره (پل هوره) ـ مارکده ـ یان چشمه ( سد زاینده رود ) ـ بن (گرداب بن) ـ امامزاده سید محمد.

مردم شناسی

مردم این شهر اغلب قشقایی هستند، هم چنین مهاجرهایی از اصفهان و شهرکرد و غرب خوزستان در بین فامیل‌های ساکن در این شهر به چشم می‌خورند.[8] مردم شهر سامان به زبان قشقایی و اندکی از جمعیت به فارسی صحبت می‌کنند. زبان اصلی مردم شهر سامان و نیز روستاهای اطرافش در محیط اداری، مدرسه و سطح شهر به زبان فارسی و گاه به قشقایی سخن می‌گویند.[8] با آن که سامان شهر کوچکی است اما زادگاه چندین شاعر بنام است. از جمله این شاعران می‌توان به دهقان سامانی، عمان سامانی، افلاکی سامانی، نیسان سامانی، قطره، دریا، ذره، محیط و تبیان اشاره کرد.[8][9]

عمان سامانی یکی از معروف‌ترین شاعران ملی است و کتاب شعر بسیار معروفی به نام گنجینة الاسرار دارد که در آن وقایع عاشورا را به زبان شعر توضیح می‌دهد. دیوان گنجینة الاسرار این چنین آغاز می‌شود:[10]

کیست این پنهان مرا در جان و تن کز زبان من همی گوید سخن
این که گوید از لب من راز کیست؟ بنگرید این صاحب آواز کیست؟

رسم و رسوم

مراسم چاق چاقو

مراسم چاق چاقو یکی از مراسم‌های عزاداری حسینی می‌باشد که اصالتاً مربوط به شهرستان سامان است و هم‌اکنون در شهرستان سامان (شهر سامان و اکثر روستاهای زیر مجموعه مثل شوراب صغیر) و برخی نقاط استان چهارمحال و بختیاری (مثل سورشجان) برگزار می‌شود. نکته مهم مربوط به مراسم چاق چاقو این است که برخلاف بسیاری از مراسم‌های عاشورایی، چاق چاقو در نیمه شب (اغلب ساعت ۳ نیمه شب) و فقط یک شب (صبح عاشورا) برگزار می‌شود. در این مراسم دسته بزرگی از جمعیت با شکلی خاص، اشعاری ویژه و آهنگی مخصوص در شهر سامان به راه می‌افتند و هر شخص دو قطعه سنگ یا چوب تخت در دست می‌گیرد با نظمی خاص برهم می‌کوبند.[11]

مردم در این شب تا زمانی که هوا تاریک است باید شهر را دور بزنند و مراسم تا اذان صبح ادامه پیدا می‌کند و پس از اقامه نماز جماعت صبح به خانه یا مساجد بازمی‌گردند و خود را برای عزاداری روز عاشورا آماده می‌کنند.[12]

یکی از نوحه‌های مخصوص این مراسم (که به زبان بومی شهر سامان یعنی ترکی قشقایی است):[11]

ای خدا گین چالمَسِـن بـِگـِجَه سحر اُولمَسِن
گین چالور طوفان اولُر کرب و بلادَ قان اولُر
گین چالور طوفان اولُر اصغر بـُقاز قان اولُر
ای خدا گین چالمَسِـن شام غریبان اُولمَسِن
ای خدا گین چالمَسِـن زینب پریشان اُولمَسِن

مراسم نار زنی

اینمراسم درهنگام عروسی ها انجام داده میشود دامادبربالایبام خانه ای میرود وبرای مهمانانی که پایین ایستاده اند میوه پرت می کنند می گویند این مراسم شگون دارد

مشاهیر
  • دهقان سامانی: میرزا ابوالفتح خان دهقان سامانی، ملقّب به «سیف الشعرا» و متخلّص به «دهقان سامانی»، از شاعران به نام ایران می‌باشد. دهقان سامانی در اصفهان در مدرسهٔ صدر نزد آخوند ملا محمد کاشانی و شیخ حسن شیرازی تحصیل علوم ادبی و دینی کرد.[13] از معروف‌ترین آثار دهقان، می‌توان به دیوان اشعار او اشاره کرد که به «شکرستان» معروف است.[14]
  • عمان سامانی: میرزا نورالله عمان سامانی، ملقّب به «تاج الشعرا» و متخلّص به «عمان سامانی»، یکی از معروف‌ترین شاعران ملی است و کتاب شعر بسیار معروفی به نام گنجینة الاسرار دارد که در آن وقایع عاشورا را به زبان شعر توضیح می‌دهد.و سامان اردستانی یکی از شاگرد های ایشان میباشند.

مکان‌های تفریحی

پل زمان خان
نوشتار اصلی: پل زمان خان
پل زمان خان

پل زمان خان مهمترین قطب گردشگری استان چهارمحال و بختیاری محسوب میشود و یکی از بناهای با ارزش و قدیمی شهر سامان است که دارای دو دهانه، ۳۰ متر طول و ارتفاع ۱۲ متر است. پل زمان خان بر روی رودخانه زاینده رود بر روی سه‌پایه سنگی طبیعی بنا شده و در ۲۲ کیلومتری شمال شهرکرد قرار دارد. دیرینگی این پل مربوط به دوره صفویان است و آخرین مرمت آن در سال ۱۳۲۱ انجام شده‌است.[15]

در حال حاضر این پل بیش تر جنبه گردشگری دارد. قرار گرفتن پل زمان خان بر روی آب‌های زاینده رود و وجود مناظر طبیعی چشمگیر اطراف در کنار اقدامات عمرانی انجام شده، این منطقه را به یکی از قطب‌های گردشگری شهر سامان تبدیل کرده‌است. اطراف پل مملو از باغ‌های فراوان با درختان گوناگون میوه می‌باشد که مناظر زیبایی را به وجود می‌آورند. منطقه‌ای که پل زمان خان در آن قرار دارد دارای آب و هوای معتدل و بسیار پاکیزه است و در روزهای تعطیل میزبان سیل گردشگران می‌باشد. بیش تر ماهیان این رودخانه ماهی قزل آلای وحشی (گوشت صورتی) می‌باشد و جریان آب رودخانه بسیار تند است.

رودخانه زاینده‌رود در شهرستان سامان

جاده آسفالته، واحدهای اقامتی و پذیرایی (هتل گل‌های سامان و مجتمع توریستی) پارکینگ، سکوی نشیمن، تجهیزات برای بازی کودکان، فضای سبزو سرویس بهداشتی و فاصله دو کیلومتری تا پمپ بنزین از امکانات و تسهیلات موجود در این کانون گردشگری است.[16]

قنات‌های سامان معروف به مرودشت

در استان چهار محال و بختیاری ۸۴۰ رشته قنات وجود دارد و سامان بیشترین تعداد قنات را دارد. قدیمی‌ترین قنات استان، قنات لغدنبه سامان می‌باشد.[17]

از دیگر قنات‌ها و چشمه‌های سامان می‌توان به قنات پِز، یالانچی، چشمه سامان، چشمه مزرعه برمه (واقع در کوه برمه) و … اشاره کرد که از هر کدام برای آبیاری مزارع سامان استفاده می‌شود. وجود این قنات‌ها یکی از علت‌های اصلی رونق کشاورزی و پرورش گردو و بادام در سامان می‌باشد.

مزرعه‌های سامان

در شهر سامان مزارع بسیاری وجود دارد که معروف‌ترین آن‌ها عبارت است از: لغدم (از قنات لغدمبه برای آبیاری این مزرعه استفاده می‌شود)، پز، دستیگر، یالانچی، گاوچر و مزرعه قدیمی برمه (واقع در کوه برمه) می‌باشند. در گذشته آب چشمه مزرعه برمه با لوله‌های گلی (تموشه) برای آشامیدن به قلعه شهر منتقل می‌شده و هنوز هم آثاری از این لوله‌ها بر جای مانده‌است.

امروزه مردم سامان علاوه بر مزرعه‌ها در طرح‌های کشاورزی سامان که با لوله از رودخانه زاینده رود آب بر سر زمین‌ها می‌آورند نیز فعالیت دارند و در طرح‌های کشاورزی سامان بیش تر گردو، بادام، زردآلو، گیلاس، آلوچه و هلو کشت می‌شود، جالب است که بدانید بیشترین هلو استان در شهرستان سامان (و به ویژه تمامی روستاهای زیر مجموعه) کشت می‌شود.[18] همچنین در مزرعه‌های شخصی صیفی جات، جو، گندم و یونجه کاشته می‌شود.

مسجد جامع سامان
نوشتار اصلی: مسجد جامع سامان

مسجد سامان در محله مسجد جامع یا میانه شهر سامان قرار دارد. این مسجد دارای یک شبستان و دو ورودی در شمال خاوری و جنوب باختری می‌باشد که ورودی شمال خاوری به شکل هشتی و با گنبدی عرقچین ساخته شده‌است. شبستان مسجد پلانی مستطیل شکل دارد و به شیوه طاق و چشمه بر روی هشت ستون سنگی مشعلی شکل استوار شده‌است. مسجد سامان فاقد تزیینات خاص است و رسمی بندی‌هایی که از آجر و در نمای ورودی شمال مسجد به کار رفته تنها تزیینات آن است. مصالح مورد استفاده در این مسجد که قدمت آن به دوره قاجاریه می‌رسد، عبارتند از: آجر، گچ و ساروج. دیرینگی این مسجد مربوط به دروه قاجار است و در تاریخ ۲۸ شهریور ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۱۹۶۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[19] متأسفانه سر در مسجد که یکی از ملاکهای تشخیص قدمت مسجد است، هنگام مرمت مسجد بخاطر عبور سیم برق یا به هر دلیلی گوشه آن آسیب دیده است.[15]

کوه شیراز سامان
کوه شیراز سامان

کوه شیراز یکی از کوه‌های سامان با ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر است و شهر سامان در دامنه این کوه واقع شده‌است. برخی از تاریخ نگاران بر این باورند که محل اولیه شهر سامان در فاصله ۳ کیلومتری این کوه ایجاد شده. چندین بار گروه‌های کوهنوردی به این کوه صعود کرده‌اند. امروزه در اطراف این کوه طرح کشاورزی عمان قرار دارد. علاوه بر این کوه، در سامان کوه دیگری نیز وجود دارد که کوه برمه نامیده می‌شود.

سامان از نظر برخی بزرگان

محمدحسن خان اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله)، مترجم و رئیس دارالطباعه و دارالترجمة ناصرالدین شاه در کتاب مراة البلدان ناصری در مورد سامان نوشته شده‌است که:

سامان ۳۰۰ خانوار جمعیت ملکی اربابی دارد. باغات بسیار و ۱۷ مزرعه دارد که از چشمه و قنات و رودخانه آن مشروب می‌شود

دهقان سامانی، از معروف‌ترین شاعران استان چهارمحال و بختیاری در مورد زادگاهش چنین گفته‌است:

سامان که بود به زیر کوه شیرازداده‌است به مرغ روح سعدی پرواز
آن مرغ شده به قالب دهقان بازگوید غزل و همی بر آرد آواز
ای دل ار می‌طلبی مملکت جانی رارو به سامان وببین جنت روحانی را
دهی آراسته و ساخته بینی چو بهشتمستعد گشته به هر فصل و گل افشانی را

اقتصاد و صنعت گردشگری
پل زمان خان در تابستان سال ۱۳۹۲

پل زمانخان

پل زمانخان بر روی زاینده رود و باغ‌های اطراف زاینده رود، مجموعه کاخ پیشین فرح دیبا که اکنون به هتل تبدیل شده، مجتمع ویلایی زاگرس و مناظر زیبای حاشیه زاینده رود از جمله جاذبه‌های گردشگری اسن شهر محسوب می‌شود. آرامگاه دهقان سامانی، شاعر پرآوازه ایرانی نیز در این شهر قرار دارد،[8][20]
پل «زمان خان نفر» یکی از آثار تاریخی شهر سامان است و هم‌اکنون بازماندگان «زمان خان نفر» به نام «طایفه زمان خان لو» از طوایف «ایل نفر» در شهر مرودشت در محله «نفرآباد» که نام رسمی آن نیز خیابان «ایل نفر» می‌باشد، زندگی می‌کنند. بر اساس کتاب فارسنامه ناصری «سلسله خوانین ایل نفر از طایفه زمان خان لو می‌باشد».
این منطقه به‌دلیل وضعیت خاص جغرافیایی برای تولید محصولاتی همچون بادام و گردو بسیار مناسب است. ۱۳درصد بادام کشور در شهرستان سامان تولید می‌شود.[5]

یکی از مشکلات به وجود آمده در شهر سامان و بسیاری از دیگر نقاط استان چهارمحال و بختیاری، تونل‌های گلاب ۲ و بهشت آباد است که در صورت حفر این تونل‌ها محیط زیست سامان و سایر نقاط استان به‌طور کلی به هم می‌خورد. علاوه بر مشکلات زیست‌محیطی که این دو تونل در این استان به وجود می‌آورد، باید توجه داشت که شغل کشاورزی اصلی‌ترین شغل شهر سامان (و دیگر نقاط شهرستان سامان) می‌باشد و حفر این دو تونل و استفادهٔ آن‌ها از رودخانه زاینده رود آب مورد نیاز کشاورزی سامان را از بین می‌برد. در حال حاضر این شهر از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کند اما منابع آب زیرزمینی بالاخره روزی به پایان خواهند رسید. با توجه به این مطالب این دو تونل خسارت‌های جبران ناپذیری به استان چهارمحال و بختیاری می‌رسانند به ویژه به شهرهای سامان و فرخ شهر که در مسیر این تونل‌ها قرار دارند.[21]


مراکز آموزشی
  • دانشگاه پیام نور واحد سامان: دانشگاه پیام نور سامان در سال ۸۶ با یک رشته تحصیلی (مدیریت صنعتی) و با ۷۵ نفر دانشجو فعالیت خود راآغاز نمود. اکنون تعداد رشته‌های تحصیلی در دانشگاه هشت رشته (مدیریت صنعتی، مدیریت جهانگردی، حسابداری، علوم اقتصادی، مهندسی صنایع، مهندسی مدیریت پروژه، ریاضیات و کاربردها، مترجمی زبان انگلیسی) در مقطع کارشناسی و با پذیرش از طریق دوره‌های رسمی و فراگیر، بدون آزمون در حال حاضر به ۵۰۰ دانشجو خدمات رسانی می‌نماید.[22]

جستارهای وابسته

منابع
  1. «سازمان جغرافیایی کشور - بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». پورتال وزارت کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۸ نوامبر ۲۰۱۴.
  2. «پایگاه جستجوی نامهای جغرافیایی». دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۱-۰۸.‌
  3. بانک اطلاعاتی آکو، لیست پلاک‌های خودروهای ایران
  4. شهرستان سامان استان چهارمحال و بختیاری مهم‌ترین قطب تولید بادام کشور محسوب می‌شود.، خبرگزاری مهر، کد خبر: 2265521، تاریخ مخابره: ۱۳۹۳/۱/۱۸
  5. تولید ۱۳ درصد بادام کشور در سامان بایگانی‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، خبرگزاری موج، تاریخ خبر: ۱۶ خرداد ۱۳۹۰، از آن جایی که این خبر پیش از ارتقای سامان به شهرستان منتشر شده در خبر مذکور سامان به عنوان شهر از شهرستان شهرکرد معرفی شده است
  6. تولید 23 هزار تن بادام در چهارمحال و بختیاری/ افزایش تولید بادام، برگرفته از وب سایت www.mehrnews.com
  7. «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
  8. «پایگاه گردشگری پارسا، استان چهار محال وبختیاری، شهر سامان بازدید: می ۲۰۱۲». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۹.
  9. زبان و ادبیات شهر سامان بایگانی‌شده در ۱۴ مه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، برگرفته از سایت www.samancity.ir.
  10. میرزا نوراله عمان سامانی، ملقب به «تاج الشعراء» و متخلص به «عمان» (1258 ـ 1322 ه‍.ق)، باشگاه خبرنگاران، تاریخ انتشار: ۲۹ آبان ۱۳۹۱–۱۱:۵۰، کد خبر:۴۱۶۶۶۴۹
  11. شب عاشورا و "مراسم چاق چاقو" در شهر سامان (به علاوه نوحه مخصوص مراسم چاق چاقو به ترکی قشقایی)، سایت جهان بین نیوز - www.jahanbinnews.ir
  12. عزاداری‌های استان چهارمحال و بختیاری بایگانی‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine مراسم‌های عزاداری استان چهارمحال و بختیاری af.samta.ir
  13. ابوالفتح‌خان دهقان سامانی بایگانی‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، وب سایت حوزه هنری چهارمحال و بختیاری
  14. «دهقان سامانی شاعر بلندآوازه چهارمحال و بختیاری». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۹ سپتامبر ۲۰۱۴.
  15. مستندی دربارهٔ مسجد جامع و پل زمان خان شهرستان سامان بایگانی‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، برگرفته از مستند شهر سامان (پخش شده از شبکه دو صدا و سیما در مجموعه مستند دیار ماندگار - ١٣٨٩) - این فیلم توضیح مختصری دربارهٔ مسجد جامع و پل زمان‌خان شهرستان سامان می‌دهد.
  16. "سامان" نگین گردشگری چهارمحال وبختیاری/ لذت تماشای پل‌های تاریخی بر روی رودخانه پرآب زاینده رود (www.mehrnews.com)
  17. «840 رشته قنات در چهارمحال وبختیاری وجود دارد/ شهرستان سامان داری بیش‌ترین میزان قنات (www.mehrnews.com)». دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۹۳.
  18. «38 هزار تن هلو از باغات چهارمحال و بختیاری برداشت می‌شود (www.farsnews.ir)». دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۹۳.
  19. «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
  20. خبرگزاری شبستان: می ۲۰۱۲
  21. عاقبت تونل‌های گلاب 2 و بهشت آباد چه خواهد شد، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، کد خبر: 93013012095
  22. معرفی دانشگاه پیام نور واحد سامان بایگانی‌شده در ۲۷ مه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، برگرفته از وب سایت دانشگاه پیام نور سامان بایگانی‌شده در ۳ اوت ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، آخرین به روز رسانی در شنبه ۱۱ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۰۴:۴۲
  • فارسنامه ناصری جلد دوم صفحهٔ ۱۵۸۵
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.