نظام پارلمانی
نظام مجلسی[1] یا نظام پارلمانی نوعی حکمرانی مردم سالار است که در آن قوه مجریه مشروعیت مردمسالار خود را از قوه مقننه اقتباس کرده و در برابر آن پاسخگو است. نظام پارلمانی نوعی نظام حکومتی است که از تفکیک نسبی قوا ایجاد میشود. در رژیمهای پارلمانی قوه مجریه و قوه مقننه از ابزارهایی برای تأثیرگذاری و نفوذ بر یکدیگر برخوردارند.
بخشی از سلسله مقالههای سیاسی |
شیوههای حکومت |
---|
ساختار قدرت |
منبع قدرت |
الیگارشی (فرمانروایی یک گروه) |
اقتدارگرایی (فرمانروایی یک نفر) |
نظریه قدرت |
جمهوری-پادشاهی (نظریات سیاسی-اجتماعی)
|
درگاه سیاست (en) |
بخشی از مجموعه مباحث دربارهٔ |
سیاست |
---|
درگاه سیاست |
بخشی از رده:سیاست |
قوه مجریه |
---|
رئیس کشور |
|
حکومت |
|
|
|
حکومت |
|
فهرستها |
|
درگاه سیاست |
در نظامهای پارلمانی رئیس کشور و رئیس قوه مجریه دو شخص متفاوت هستند. رئیس کشور که ممکن است رئیسجمهور (در نظامهای جمهوری پارلمانی) (مثل عراق، آلمان، هندوستان، ایتالیا، پاکستان و فنلاند) یا پادشاه (در نظامهای مشروطه سلطنتی) (مثل ژاپن، اسپانیا و بریتانیا) باشد، نقش مهمی ندارد و از مسئولیت مبراست. رئیس قوه مجریه که معمولاً نخست وزیر نامیده میشود به پیشنهاد رئیس کشور و انتخاب پارلمان مشخص میشود. اعضای هیئت وزیران در این سیستم حق پیشنهاد قانون به مجلس و شرکت در مذاکرات و مباحثات مجلس نمایندگان یا انحلال پارلمان را دارند و از سوی دیگر پارلمان نیز حق سؤال، استیضاح و دادن رأی عدم اعتماد به آنان را دارد. در تعداد کمی از جمهوریهای پارلمانی مانند بوتسوانا، آفریقای جنوبی، سورینام و آلمان، حکمران همزمان رئیس حکومت نیز میباشد ولی توسط قوه مقننه انتخاب شده و به آن پاسخگو است.
این بر خلاف نظام جمهوری است که رئیس کشور همان رئیس حکومت بوده و مهمتر از آن قوه مجریه مشروعیت خود را از قوه مقننه نمیگیرد.
تاریخچه
شکل امروزی نظام حکم رانی صدر اعظم در سده ۱۸ میلادی در پادشاهی بریتانیای کبیر و سوئد رخ داده است.
فهرست کشورها
آفریقا
کشور | ارتباط بین قوه مقننه و مجریه |
---|---|
بوتسوانا | پارلمان رئیسجمهور را برمی گزیند که وی کابینه را تعیین میکند |
اتیوپی | مجمع فدرال پارلمان هیئت وزیران را برمی گزیند |
موریس | مجمع ملی کابینه را برمی گزیند |
سومالی | پارلمان فدرال هم رئیسجمهور و هم نخست وزیر را برمی گزیند |
آفریقای جنوبی | پارلمان رئیسجمهور را انتخاب میکند که وی کابینه را برمی گزیند |
آمریکا و کارائیب
کشور | ارتباط بین قوه مقننه و مجریه |
---|---|
آنتیگوا و باربودا | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
باهاما | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
باربادوس | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
بلیز | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
کانادا | رهبر حزب اکثریت مجلس عوام نخست وزیر را توسط حاکم کل کانادا نصب میکند که وی سپس کابینه را با مشورت نخست وزیر نصب میکند |
دومینیکا | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
گرنادا | رهبر حزب اکثریت مجلس نمایندگان نخست وزیر را توسط حاکم کل کانادا نصب میکند که وی سپس کابینه را با مشورت نخست وزیر نصب میکند |
جامائیکا | [پارلمان کابینه را منصوب میکند |
سنت کیتس و نویس | مجمع ملی نخست وزیر را انتخاب میکند |
سنت لوسیا | پارلمان نخست وزیر را منصوب میکند |
سنت وینسنت و گرنادینها | مجمع نخست وزیر را منصوب میکند |
سورینام | مجمع ملی رئیسجمهور را انتخاب میکند که وی کابینه را منصوب می نماید |
ترینیداد و توباگو | پارلمان نخست وزیر را تأیید میکند |
آسیا
کشور | ارتباط بین قوه مقننه و مجریه |
---|---|
بنگلادش | جاتیو سنگشاد بهابان کابینه را تأیید میکند |
پادشاهی بوتان | پارلمان هیئت وزیران را تأیید میکند |
کامبوج | پارلمان هیئت وزیران را تأیید میکند |
هند | مجلس عوام نخست وزیر را تأیید میکند که وی کابینه را تشکیل میدهد |
عراق | مجلس نمایندگان کابینه را تأیید میکند |
اسرائیل | کنشت کابینه را تأیید میکند |
ژاپن | هر دو مجلس عوام و اعیان نخست وزیر را منصوب میکنند که وی کابینه را منصوب می نماید |
کویت | مجمع ملی ولیعهد را تأیید میکند که وی نخست وزیر را منصوب می نماید که وی کابینه را مصوب میکند |
قرقیزستان | مجمع اعلا کابینه را تأیید میکند |
لبنان | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
مالزی | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
میانمار | مجمع اتحادیه توسط کالج الکترال رئیسجمهور را انتخاب میکند که کابینه را تشکیل میدهد |
نپال | پارلمان نخست وزیر را انتخاب میکند که وی کابینه را منصوب می نماید |
پاکستان | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
سنگاپور | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
تایلند | خانه نمایندگان نخست وزیر را منصوب میکند که وی کابینه را منصوب می نماید |
چین | کنگره خلق هیئت اجرایی (کابینه) و رئیس جمهور را انتخاب می کند |
اروپا
کشور | ارتباط بین قوه مقننه و مجریه |
---|---|
آلبانی | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
اتریش | مجمع ملی میتواند کابینه را با رأی عدم اعتماد منحل کند |
بلژیک | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
بلغارستان | پارلمان هیئت وزیران را منصوب میکند |
کرواسی | پارلمان نخست وزیر و کابینه منصوب شده توسط وی را تأیید میکند |
جمهوری چک | رئیسجمهور رهبر بزرگتری حزب یا ائتلاف داخل پارلمان را به عنوان نخست وزیر منصوب کرده تا وی کابینه را تشکیل دهد |
دانمارک | پادشاه بر اساس توصیههای رهبران احزاب مجلس رهبر کابینه را منصوب میکند که وی به احتمال زیاد موفق به تشکیل کابینه میشود که توسط اکثریت مجلس رد نشود |
استونی | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
فنلاند | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
آلمان | مجلس نمایندگان صدر اعظم را منصوب میکند که وی کابینه را تشکیل میدهد |
یونان | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
مجارستان | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
ایسلند | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
جمهوری ایرلند | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
ایتالیا | پارلمان به کابینه منصوب شده توسط رئیسجمهور رأی اعتماد میدهد |
کوزوو | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
لتونی | پارلمان کابینه وزیران را منصوب میکند |
لوکزامبورگ | مجلس معاونان کابینه را منصوب میکند |
مقدونیه شمالی | مجمع دولت را تأیید میکند |
مالت | مجلس نمایندگان کابینه را منصوب میکند |
مولداوی | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
مونتهنگرو | پارلمان دولت را منصوب میکند |
هلند | مجلس ملی میتواند کابینه را طی رأی عدم اعتماد منحل کند |
نروژ | پادشاه نماینده مجلس را که بزرگتری حزب را رهبری میکند به عنوان نخست وزیر منصوب میکندکه وی کابینه را تشکیل میدهد |
لهستان | پارلمان کابینه را تأیید میکند |
صربستان | مجمع ملی دولت را منصوب میکند |
اسلواکی | مجمع ملی دولت را تأیید میکند |
اسلوونی | مجمع ملی دولت را منصوب میکند |
اسپانیا | کنگره معاونین رئیس دولت را انتخاب میکند که وی کابینه را تشکیل میدهد |
سوئد | پارلمان نخست وزیر را انتخاب میکند که وی اعضای دیگر دولت را منصوب می نماید |
ترکیه | مجلس اعلای ملی کابینه را تأیید میکند |
بریتانیا | پادشاه نماینده مجلسی که رهبر بزرگترین ائتلاف مجلس عوام است را به عنوان نخست وزیر منصوب میکند که وی کابینه را تشکیل میدهد |
اقیانوسیه
کشور | ارتباط بین قوه مقننه و مجریه |
---|---|
استرالیا | رهبر حرب سیاسی که دارای پشتیبانی اکثریت مجلس نمایندگان است توسط حاکم کل به عنوان نخست وزیر منصوب میشود که وی سپس کابینه را منصوب می نماید |
نیوزیلند | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
پاپوآ گینه نو | پارلمان ملی کابینه را منصوب میکند |
ساموآ | مجمع قانونگذاری کابینه را منصوب میکند |
وانواتو | پارلمان کابینه را منصوب میکند |
منابع
- «نظام مجلسی» [علوم سیاسی و روابط بینالملل] همارزِ «نظام پارلمانی» (parliamentary system)؛ منبع: گروه واژهگزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوازدهم. فرهنگ واژههای مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۶۶-۸ (ذیل سرواژهٔ نظام مجلسی)
- Lijphart, Arend (۱۹۹۲)، Parliamentary versus presidential government، Oxford University Press، شابک ۹۷۸۰۱۹۸۷۸۰۴۴۱