کارنامه بندار بیدخش
کارنامه‌ی بُندارِ بیدَخش نمایشنامه‌ای است از بهرام بیضایی که اوّل بار نویسنده خود با بازی مهدی هاشمی و پرویز پورحسینی بر صحنه برده است. نویسنده متن را «برخوانی» نامیده و در آغازش گوید که «برخوانی برای دو برخوان». این اصطلاحی برساختهٔ بیضایی برای گونه‌ای از نمایش‌های ایرانی است که با نیم‌نگاهی به نقالی، پرده‌خوانی، تعزیه و نیز سنت‌های تئاتری دیگر شکل یافته‌است. بیضایی دو برخوانی دیگر به نام‌های «اژدهاک» و «آرش» دارد که همراهِ «کارنامه‌ی بندار بیدخش» در کتاب سه برخوانی آمده است.
| کارنامه بندار بیدخش | |
|---|---|
| نویسنده | بهرام بیضایی |
| شخصیت‌ها | بندار جم |
| تاریخ نخستین نمایش | ۱۳۷۶ |
| زبان اصلی | پارسی |
| سبک | برخوانی |
متن
بیضایی این نمایشنامه را سال ۱۳۷۴ پس از سی‌وپنج سال که از نگارش نسخهٔ اولیه‌اش می‌گذشت باز می‌یابد و با ویرایش و به پایان رساندنش در همان سال، آن را در زمستان ۱۳۷۶، پس از بازگشت از سفر دیر انجامیدهٔ استراسبورگ، به نمایش درآورده و همچون سومین برخوانی (پس از اژدهاک و آرش) در کتاب سه برخوانی در انتشارات روشنگران و مطالعات زنان با شابک شابک ۹۶۴−۵۵۱۲−۸۲−۴ به چاپ می‌رساند.[1] «کارنامهٔ بندار بیدخش» پیش‌ترک در ماهنامه کلک (شماره ۷۶-۷۹ تیر تا مهر ماه ۱۳۷۵) منتشر شده بود. نیز در جلد یکم دیوان نمایش (۱۳۸۲) نسخه‌ای باز هم بازنگری شده از این کار چاپ شده‌است.[2]
داستان
بُندار دانشمندی است که جام جهان نما را برای جم ساخته است و چنان که بر می‌آید بیدخش اوست. او با اعتماد کامل، انواع دانش‌ها را به شاه می‌آموزد و جم نیز با این دانش‌ها بر جهان حکم می‌راند.اما جم بندار را تنها نردبانی از بهر صعود به قله قدر می‌داند و قدرت نیز چشمانش را کور کرده‌است. وی بندار بیدخش را فراموش کرده و از بیم این که مبادا روزی بندار دانشمند، این دانش‌ها را به دشمنی بیاموزد، او را به زندان «روئینه دژ» که ساخته دست و دانش خود بندار است می‌افکند. بندار در گوشه زندان به گذشته خود می‌نگرد و افسوس می‌خورد که چرا آن اندازه نسبت به شاه خوش‌بین بود و هنگام ساختن روئینه دژ، دست کم راهی پنهان برای روز مبادای خود هم تعبیه نکرد تا بگریزد.
نمایش
نخستین بار بیضایی این نمایش را از بهمن سال ۱۳۷۶ تا اردیبهشت ۱۳۷۷ در تالار چهارسوی تئاتر شهر با بازی پرویز پورحسینی (در نقش جَم) و مهدی هاشمی (در نقش بُندارِ بیدَخش) بر صحنه برد. و سپس در شهریور ۱۳۷۷ در تماشاخانهٔ روئر در مولهایم نیز اجرا شد.[3]
فیلمِ این نمایش که در واپسین اجراهای تهران ضبط شده بود[4] در خرداد ۱۳۹۵ در سینما چهارسوی تهران به نمایش همگانی درآمد.[5]
دیگر نمایش‌ها
این نمایشنامه بارها به شیوه‌های اجرایی گوناگون بر صحنه رفته است.
- کارنامهٔ بندار بیدخش، اجرا کازرون، سالن اداره ارشاد، کارگردانی امین اسکندری، تاریخ خرداد ماه ۱۳۸۸.[6]
- کارنامهٔ بندار بیدخش، اجرا تهران (سالن ارغنون)، شهریور ماه ۱۳۹۵، به کارگردانی آرش اشاداد
- کارنامه‌ی بندار بیدخش، اجرا تهران (سالن محراب)، دی و بهمن ماه ۱۳۹۸، به کارگردانی علی جهانجونیا
جستارهای وابسته
پانویس
- بیضایی، «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی»، ۲۷.
- بیضایی، بهرام. دیوان نمایش/۱. صفحه چهار. تهران: روشنگران و مطالعات زنان. بایگانی‌شده در ۲۷ آوریل ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine ۱۳۸۲
- بیضایی، «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی»، ۲۸-۲۷.
- بیضایی، «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی»، ۲۷.
- اکران فیلم تئاتر بهرام بیضایی با حضور بازیگرش
- اجرای کارنامه بندار بیدخش-کازرون
منابع
- آغداشلو، آیدین (۱۳۹۱). از دور و نزدیک: ۴۵ مقاله و گفتگو درباره‌ی سینما از ۱۳۵۳ تا ۱۳۹۰. تهران: انتشارات دید. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۱۹۵-۰۴-۰.
- امجد، حمید (تابستان ۱۳۷۷). «گفت‌وگو با تاریخ». کتاب صحنه (۲): ۱۰۲-۱۰۸.
- کریمی، ایرج (تابستان ۱۳۷۷). «سخندانی و زیبایی». کتاب صحنه (۲): ۱۰۹-۱۱۰.
- رحمانیان، محمد (تابستان ۱۳۷۷). «بهرام بیضایی؛ نمایشنامه‌نویس». کتاب صحنه (۲): ۱۱۱-۱۱۵.
- شاهرخی، مهستی (دی ۱۳۷۷). «یادداشتهای یک منتقد تئاتر». سینما تئاتر (۳۱): ۸۰-۸۳.
- فصل نامه تخصصی ادبیات نمایشی سیمیا، دورهٔ دوم، شماره دوم، زمستان ۱۳۸۶
- سه برخوانی، بهرام بیضایی. انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، چاپ اول ،۱۳۷۶
- بیضایی، بهرام (۱۳۸۵). «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی». بخارا (۵۷): ۱۸-۳۰.
پیوند به بیرون
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به کارنامه بندار بیدخش در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
آثـارِ بهرام بیضایی | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
| فیــلمنـامهها (فهرست) |
| ||||||||||
| نمایشنـامهها (فهرست) | |||||||||||
| روایت و برخوانی |
| ||||||||||
| مقاله و پژوهش |
| ||||||||||
| گفتارها و گفتگوها (فهرست) |
| ||||||||||
| دیـگر |
| ||||||||||
| |||||||||||
