ریشه‌یابی درخت کهن
ریشه‌یابیِ درخت کهن کتابی پژوهشی از بهرام بیضایی است از سالِ ۱۳۸۲. بیضایی در این پژوهش همانندیِ داستانِ بنیادینِ (قاب) هزارویک شب و داستانِ «پادشاهی ضحّاک» را بررسیده و با سنجشِ عناصرِ داستان‌ها به سرچشمهٔ مشترکشان اشاره[1] و دگرگونیِ داستانی را تفسیر کرده است.[2]
 روی جلد با تصویرِ درختِ سخنگو (از یک شاهنامهٔ قرن نهم هجری از کتابخانهٔ بادلیان) | |
| نویسنده(ها) | بهرام بیضایی |
|---|---|
| زبان | فارسی |
| ناشر | انتشارات روشنگران و مطالعات زنان |
تاریخ نشر | ۱۳۸۳ |
| شمار صفحات | ۱۳۵ |
| شابک | شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۷۵۱-۹۸-۹ |
| از سلسله مقالات دربارهٔ |
 |
|---|
| فهرست‌های کارها |
| دیـگر |
|
|
متن
کتاب سالِ ۱۳۸۲، پس از نمایشِ شبِ هزارویکُم، نوشته شد و اردیبهشتِ سالِ بعد توسّطِ انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شد. سالِ ۱۳۸۴ نسخهٔ اوّلیهٔ هزارافسان کجاست؟ همچون «پیوست‌های همان کتاب»[3] نوشته شد.
موضوع
بیضایی در پیشگفتارِ کتاب توضیح داده که اندیشهٔ همانندیِ داستانِ بنیادینِ هزارویک شب با داستانِ «پادشاهی ضحّاک» با خواندنِ دیباچهٔ علی‌اصغر حکمت بر هزارویک شبِ طسوجی در دههٔ ۱۳۴۰ در ذهنش پیدا شده بوده است.
«بیضایی در این کتاب کوشیده است تا با جستجو در اسطوره‌های هندوایرانی، شهرزاد و دین‌آزاد و شهریار را با شهرناز و ارنواز و ضحاک (اژیدَهاک) تطبیق دهد.»[4] با بررسی ریشه کتاب هزار و یک شب با ذکر شواهد و دلایل و مقایسهٔ نقل و ترجمه‌های موجود می‌نویسد:[5] «داستان مادر (یا بنیادین) هزار و یک شب − اگر بدفهمی‌های احتمالی گزارشگران قرن چهارم ه.ق را ندیده بگیریم − عیناً همان داستان مادر کتاب نابود شدهٔ «هزار افسان» است که به نظر می‌رسد − اگرنه زودتر، نهایتاً − در قرن سوم هجری از پهلوی (یا فارسی) با نام «الف لیله و لیله» به عربی ترجمه شده بوده (است).»
پانویس
- «بهرام بیضایی: حقایق ناگفته دربارهٔ "هزار و یک شب" را منتشر می‌کنم». isna. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۲۰.
- «روند پویا و بالنده ایران‌شناسی در اسکاتلند». tabnak. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۲۰.
- بهره‌مند، «بهرام بیضایی و «هزارافسان کجاست؟»»، ۲۸.
- پرهام، «همگام با زمانه»، ۱۷۴.
- «ما… جهان به داد می‌گستریم و خود ارّه می‌شویم». tarjomansobh. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۲۰.
منابع
- بهره‌مند، شیما (۳ اسفند ۱۳۸۴). «بهرام بیضایی و «هزارافسان کجاست؟»». شرق (۷۰۴): ۲۸.
- پرهام، سیروس (۱۳۹۹). همگام با زمانه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۴۳۶-۸۱۹-۳.
- پسندی حکم‌آبادی، محمّد (۱۳۸۹). بالازاده، امیرکاوس، ویراستار. در سایه‌سار آن درخت کهن: خوانشی از شاهنامه و هزارویک شب در هم‌سخنی با بهرام بیضایی. تهران: صدای معاصر. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۴۹۴-۷۶-۳.
پیوند به بیرون
آثـارِ بهرام بیضایی | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
| فیــلمنـامهها (فهرست) |
| ||||||||||
| نمایشنـامهها (فهرست) | |||||||||||
| روایت و برخوانی |
| ||||||||||
| مقاله و پژوهش |
| ||||||||||
| گفتارها و گفتگوها (فهرست) |
| ||||||||||
| دیـگر |
| ||||||||||
| |||||||||||
