کشور محصور در خشکی

کشور محصور در خشکی، خشکی‌بست،[1] محاط به خشکه یا بی‌دریا، به کشوری اطلاق می‌شود که هیچ‌گونه دسترسی به آب‌های آزاد (اقیانوس‌ها و دریاها) نداشته باشد. تعداد ۴۴ کشور جهان به همراه ۵ کشور دارای رسمیت محدود در وضعیت خشکی‌بست قرار دارند.[2] قزاقستان بزرگ‌ترین کشور محصور در خشکی جهان است.[3]

کشورهای محصور در خشکی: ۴۲ محصور در خشکی (سبز)، ۲ محصور در خشکی دوگانه (بنفش)

در سال ۱۹۹۰، فقط ۳۰ کشور محصور در خشکی در جهان وجود داشت. از آن سال با فروپاشی یوگسلاوی، شوروی و چکسلواکی، و همچنین استقلال اریتره و سودان جنوبی ۱۵ کشور مستقل و ۴ کشور با رسمیت محدود محصور در خشکی پدید آمده‌اند.

فهرست کشورهای محاط در خشکی
کشور پهناوری (km۲) جمعیت قاره منطقه کشورهای همسایه تعداد
کشورهای محصور در خشکی
 افغانستان ۶۵۲٬۲۳۰ ۳۳٬۳۶۹٬۹۴۵ آسیا جنوب آسیا چین، ایران، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان ۷
 آندورا ۴۶۸ ۸۴٬۰۸۲ اروپا جنوب اروپا فرانسه و اسپانیا ۲
 ارمنستان ۲۹٬۷۴۳ ۳٬۲۵۴٬۳۰۰ آسیا غرب آسیا جمهوری آذربایجان، گرجستان، ایران و ترکیه ۴ یا ۵[c]
 اتریش ۸۳٬۸۷۱ ۸٬۸۲۳٬۰۵۴ اروپا اروپای مرکزی جمهوری چک، آلمان، مجارستان، ایتالیا، لیختن‌اشتاین، اسلواکی، اسلوونی و سوئیس ۸
 جمهوری آذربایجان[a] ۸۶٬۶۰۰ ۸٬۹۹۷٬۴۰۱ آسیا غرب آسیا ارمنستان، گرجستان، ایران، روسیه و ترکیه ۵ یا ۶[c]
 بلاروس ۲۰۷٬۶۰۰ ۹٬۴۸۴٬۳۰۰ اروپا شرق اروپا لتونی، لیتوانی، لهستان، روسیه و اوکراین ۵
 پادشاهی بوتان ۳۸٬۳۹۴ ۶۹۱٬۱۴۱ آسیا جنوب آسیا چین و هند ۲
 بولیوی ۱٬۰۹۸٬۵۸۱ ۱۰٬۹۰۷٬۷۷۸ قاره آمریکا آمریکای جنوبی آرژانتین، برزیل، شیلی، پاراگوئه و پرو ۵
 بوتسوانا ۵۸۲٬۰۰۰ ۱٬۹۹۰٬۸۷۶ آفریقا جنوب آفریقا نامیبیا، آفریقای جنوبی، زامبیا و زیمبابوه ۴
 بورکینافاسو ۲۷۴٬۲۲۲ ۱۵٬۷۴۶٬۲۳۲ آفریقا غرب آفریقا بنین، ساحل عاج، غنا، مالی، نیجر و توگو ۶
 بوروندی ۲۷٬۸۳۴ ۱۰٬۵۵۷٬۲۵۹ آفریقا شرق آفریقا جمهوری دموکراتیک کنگو، رواندا و تانزانیا ۳
 جمهوری آفریقای مرکزی ۶۲۲٬۹۸۴ ۴٬۴۲۲٬۰۰۰ آفریقا مرکز آفریقا کامرون، چاد، کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو، سودان جنوبی و سودان ۶
 چاد ۱٬۲۸۴٬۰۰۰ ۱۳٬۶۷۰٬۰۸۴ آفریقا مرکز آفریقا کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، لیبی، نیجر، نیجریه و سودان ۶
 جمهوری چک ۷۸٬۸۶۷ ۱۰٬۶۷۴٬۹۴۷ اروپا اروپای مرکزی اتریش، آلمان، لهستان و اسلواکی ۴
 اسواتینی ۱۷٬۳۶۴ ۱٬۱۸۵٬۰۰۰ آفریقا جنوب آفریقا موزامبیک و آفریقای جنوبی ۲
 اتیوپی ۱٬۱۰۴٬۳۰۰ ۱۰۱٬۸۵۳٬۲۶۸ آفریقا شرق آفریقا جیبوتی، اریتره، کنیا، سومالی، سودان جنوبی و سودان ۶
 مجارستان ۹۳٬۰۲۸ ۹٬۷۹۷٬۵۶۱ اروپا اروپای مرکزی اتریش، کرواسی، رومانی، صربستان، اسلواکی، اسلوونی و اوکراین ۷
 قزاقستان[a] ۲٬۷۲۴٬۹۰۰ ۱۶٬۳۷۲٬۰۰۰ آسیا آسیای میانه چین، قرقیزستان، روسیه، ترکمنستان و ازبکستان ۵
 قرقیزستان ۱۹۹٬۹۵۱ ۵٬۴۸۲٬۰۰۰ آسیا آسیای میانه چین، قزاقستان، تاجیکستان و ازبکستان ۴
 لائوس ۲۳۶٬۸۰۰ ۷٬۱۲۳٬۲۰۵ آسیا جنوب شرق آسیا کامبوج، چین، میانمار، تایلند و ویتنام ۵
 لسوتو[d] ۳۰٬۳۵۵ ۲٬۰۶۷٬۰۰۰ آفریقا جنوب آفریقا آفریقای جنوبی ۱
 لیختن‌اشتاین ۱۶۰ ۳۵٬۷۸۹ اروپا اروپای مرکزی اتریش و سوئیس ۲
 لوکزامبورگ ۲٬۵۸۶ ۵۰۲٬۲۰۲ اروپا اروپای مرکزی بلژیک، فرانسه و آلمان ۳
 مالاوی ۱۱۸٬۴۸۴ ۱۵٬۰۲۸٬۷۵۷ آفریقا شرق آفریقا موزامبیک، تانزانیا و زامبیا ۳
 مالی ۱٬۲۴۰٬۱۹۲ ۱۴٬۵۱۷٬۱۷۶ آفریقا غرب آفریقا الجزایر، بورکینافاسو، ساحل عاج، گینه، موریتانی، نیجر و سنگال ۷
 مولداوی ۳۳٬۸۴۶ ۳٬۵۵۹٬۵۰۰ اروپا شرق اروپا رومانی، ترانس‌نیستریا[c] و اوکراین ۲ یا ۳[c]
 مغولستان ۱٬۵۶۶٬۵۰۰ ۲٬۸۹۲٬۸۷۶ آسیا شرق آسیا چین و روسیه ۲
 نپال ۱۴۷٬۱۸۱ ۲۶٬۴۹۴٬۵۰۴ آسیا جنوب آسیا چین و هند ۲
 نیجر ۱٬۲۶۷٬۰۰۰ ۱۵٬۳۰۶٬۲۵۲ آفریقا غرب آفریقا الجزایر، بنین، بورکینافاسو، چاد، لیبی، مالی و نیجریه ۷
 جمهوری مقدونیه شمالی ۲۵٬۷۱۳ ۲٬۱۱۴٬۵۵۰ اروپا جنوب اروپا آلبانی، بلغارستان، یونان، کوزوو[c] و صربستان ۴ یا ۵[c]
 پاراگوئه ۴۰۶٬۷۵۲ ۶٬۳۴۹٬۰۰۰ آمریکا آمریکای جنوبی آرژانتین، بولیوی و برزیل ۳
 رواندا ۲۶٬۳۳۸ ۱۰٬۷۴۶٬۳۱۱ آفریقا شرق آفریقا بوروندی، جمهوری دموکراتیک کنگو، تانزانیا و اوگاندا ۴
 سان مارینو[d] ۶۱ ۳۱٬۷۱۶ اروپا جنوب اروپا ایتالیا ۱
 صربستان ۸۸٬۳۶۱ ۷٬۳۰۶٬۶۷۷ اروپا جنوب اروپا آلبانی (از طریق کوزوو و متوهیا)، بوسنی و هرزگوین، بلغارستان، کرواسی، مجارستان، کوزوو[c]، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی و رومانی ۸
 اسلواکی ۴۹٬۰۳۵ ۵٬۴۲۹٬۷۶۳ اروپا اروپای مرکزی اتریش، جمهوری چک، مجارستان، لهستان و اوکراین ۵
 سودان جنوبی ۶۱۹٬۷۴۵ ۸٬۲۶۰٬۴۹۰ آفریقا شرق آفریقا جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، کنیا، سودان و اوگاندا ۶
  سوئیس ۴۱٬۲۸۴ ۸٬۴۰۱٬۱۲۰ اروپا اروپای مرکزی اتریش، فرانسه، آلمان، ایتالیا و لیختن‌اشتاین ۵
 تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ ۷٬۳۴۹٬۱۴۵ آسیا آسیای میانه افغانستان، چین، قرقیزستان و ازبکستان ۴
 ترکمنستان[a] ۴۸۸٬۱۰۰ ۵٬۱۱۰٬۰۰۰ آسیا آسیای میانه افغانستان، ایران، قزاقستان و ازبکستان ۴
 اوگاندا ۲۴۱٬۰۳۸ ۴۰٬۳۲۲٬۷۶۸ آفریقا شرق آفریقا جمهوری دموکراتیک کنگو، کنیا، رواندا، سودان جنوبی و تانزانیا ۵
 ازبکستان ۴۴۹٬۱۰۰ ۳۲٬۶۰۶٬۰۰۷ آسیا آسیای میانه افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ترکمنستان ۵
  واتیکان[d] ۰٫۴۴ ۸۲۶ اروپا جنوب اروپا ایتالیا ۱
 زامبیا ۷۵۲٬۶۱۲ ۱۲٬۹۳۵٬۰۰۰ آفریقا شرق آفریقا آنگولا، بوتسوانا، جمهوری دموکراتیک کنگو، مالاوی، موزامبیک، نامیبیا، تانزانیا و زیمبابوه ۸
 زیمبابوه ۳۹۰٬۷۵۷ ۱۲٬۵۲۱٬۰۰۰ آفریقا شرق آفریقا بوتسوانا، موزامبیک، آفریقای جنوبی و زامبیا ۴
کشورهای محصور در خشکی با رسمیت محدود
 جمهوری آرتساخ[c] ۱۱٬۴۵۸ ۱۴۶٬۶۰۰ آسیا غرب آسیا ارمنستان و جمهوری آذربایجان ۲
 کوزوو[c] ۱۰٬۹۰۸ ۱٬۸۰۴٬۸۳۸ اروپا جنوب اروپا آلبانی، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی و صربستان ۴
 اوستیای جنوبی[c] ۳٬۹۰۰ ۷۲٬۰۰۰ آسیا غرب آسیا گرجستان و روسیه ۲
 ترانسنیستریا[c] ۴٬۱۶۳ ۵۰۵٬۱۵۳ اروپا شرق اروپا مولداوی و اوکراین ۲
 کرانه باختری رود اردن[b][e] ۵٬۶۵۵ ۲٬۸۶۲٬۴۸۵ آسیا غرب آسیا اسرائیل و اردن ۲
کل ۱۴٬۷۷۶٬۲۲۸ ۴۷۵٬۸۱۸٬۷۳۷ —
درصد از جهان ۱۱٫۴٪ ۶٫۹٪
a در دریای خزر دارای ساحل است
b در دریای مرده دارای ساحل است
c کاملاً به رسمیت شناخته نشده‌است
d فقط توسط یک کشور محصور در خشکی شده‌است
e بخشی از دولت فلسطین

حقوق کشورهای محصور در خشکی

از ابتدای تاریخ شکل‌گیری مرزها تاکنون، تلاش‌های بسیار از طرف کشورهای محصور در خشکی انجام شده تا بتوانند مانند کشورهای ساحلی از دریا نفع برده و به آن دسترسی داشته باشند. در جریان کنفرانس‌های مختلف و از آن جمله کنفرانس ۱۹۸۲ تلاش‌هایی برای حل مشکلات و معضلات کشورهای محصور در خشکی انجام شد. اما یک نکتهٔ بسیار مهم بحث حاکمیت کشورهاست. در مباحث بین‌المللی شاید بتوان دیوار حاکمیت را بزرگ‌ترین مانع در جهت حل مشکلاتی همچون معضلات کشورهای محاط در خشکی دانست. این امر باعث می‌شود تا در روابط بین‌المللی نتوان رفتاری مانند رفتار موجود در مباحث حقوقی انجام داد و برای آن قانون تعیین کرد؛ بنابراین تنها به شرط وجود مناسبات حسنه بین کشورها، مشکل ارتباط بین کشور محاط و دریا می‌تواند از طریق کشور حائل حل شود. هر کشور محاط در حالتی می‌تواند به دریا دسترسی داشته باشد که با کشور حاکم در آن منطقهٔ دریایی ارتباط خوبی داشته باشد وگرنه کشور ساحلی می‌تواند مرزهای دریایی خود را به هر دلیلی به سوی کشورهای دیگر ببندد یا از بارگیری و تردد کشتی‌های دیگر کشورها در بنادر خود جلوگیری کند. حتی بحث استفاده از مازاد صید کشورهای ساحلی به وسیلهٔ کشورهای محاط نیز می‌تواند به راحتی به وسیلهٔ کشور ساحلی از بین برود و آن کشور با اعلام عدم وجود صید مازاد، کشور محاط را از این قرار داد بین‌المللی بی‌نصیب کند. استفاده از منابع دریایی یکی دیگر از مشکلات کشورهای محاط است که از طریق استفاده از مازاد منابع کشور ساحلی قابل حل است. امّا آنچه عملاً وجود دارد بحث وجود کشوری ساحلی است که منابع مازاد میزان صید خود داشته باشد و حاضر باشد آن را در اختیار کشور محاط قرار دهد. این مباحث در صورتی قابل تحقق است که کشور محاط توانایی و امکانات دریایی صید را داشته باشد؛ در حالی که بسیاری از این کشورها نه توانایی و نه صنعت دریایی و صید را دارند. افزون بر این، بسیاری از منابع غیر جاندار دریایی مانند کلوخه‌های ته دریا که در منطقهٔ انحصاری اقتصادی قرار دارند، تحت سلطهٔ کشورهای ساحلی هستند و هیچ امکانی برای کشورهای محاط جهت دسترسی به آن‌ها وجود ندارد. اگرچه تمامی کشورهای دنیا طبق بحث میراث مشترک بشریت باید به میزان یکسان از منابع الهی بهره‌مند شوند؛ لیکن کنوانسیون‌های بین‌المللی موجود تاکنون نتوانسته‌اند مشکل کشورهای محاط برای دستیابی به منابع هیدروکربنی موجود در منطقهٔ انحصاری اقتصادی را حل کند. مشکلات زیست‌محیطی و نبودن امکانات آب و هوای خوب نیز از معضلات کشورهای محاط است که به دست بشریت قابل حل نیست. کنوانسیون ۱۹۸۲ جامائیکا مدعی است برای تمامی مشکلات پیش گفته کشورهای محاط در خشکی راه‌حل دارد؛ طبق مفاد این کنوانسیون تلاش بر آن است تا کشورهای محاط نیز بتوانند از دریا و موهبت ارتباطات آبی و منابع زیر آبی استفاده کنند؛ لذا در آن به حق عبور بی‌ضرر کشتی‌های کشورهای محاط در آب‌های آزاد و دریایی سرزمینی اشاره شده که این ماده می‌تواند مشکل عبور آبی را برای این کشورها حل کند. از طرفی به انجام رفتار یکسان با کشتی‌های کشورهای دیگر در بنادر نیز تأکید شده‌است. مشکل بعدی بحث ارتباط بین کشور محاط و دریا است که از طریق کشور حائل انجام می‌شود. طبق مواد کنوانسیون کشورهای محاط می‌تواند با ایجاد راه‌های ریلی و اتوبان‌ها با کمک کشور حائل، برای حمل و نقل و عبور از خاک کشور حائل چاره‌ای بیاندیشند و به این طریق مشکلات ترانزیتی خود را حل کنند. اما همهٔ این راه‌حل‌ها تنها زمانی کارآمد خواهند بود که روابط مساعد بین کشورها حاکم باشد در این صورت کنوانسیون ۱۹۸۲ می‌تواند در حل مشکل نبود راه آبی و دریایی برای این کشورها راه‌گشا باشد.[4]

کشورهای محصور دوگانه در خشکی

دو کشور لیختن‌اشتاین و ازبکستان محصور دوگانه در خشکی هستند یعنی تمامی همسایگان آن‌ها نیز کشورهای محاط در خشکی هستند.

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «کشور خشکی‌بست، خشکی‌بست» [جغرافیای سیاسی، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل] هم‌ارزِ «landlocked state/land-locked state, landlocked country, landlocked»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر یازدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۴۵-۳ (ذیل سرواژهٔ کشور خشکی‌بست)
  2. 44 Landlocked Countries Without Direct Ocean Access
  3. "Largest LLC". United Nations Conference on Trade and Development.
  4. «پایان‌نامه کارشناسی ارشد».

منابع

    Wikipedia contributors, "Landlocked country," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Landlocked_country&oldid=200187547

    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.