طرح انتقال آب بهشت‌آباد

طرح بهشت‌آباد، عنوانی است که برای انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استان های اصفهان، یزد و کرمان به کار برده می‌شود.طبق این طرح قرار است نسبت به انتقال سالانه حدود یک میلیارد و صد میلیون مترمکعب، آب به فلات مرکزی ایران اقدام شود در حالیکه استان چهارمحال و بختیاری با کمبود شدید آب آشامیدنی مواجه می باشد. [1]

طرح بهشت‌آباد با وجود مخالفت برخی از کارشناسان، مسئولان، نمایندگان و مهم‌تر از همه افکار عمومی مردم استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری، با فشار مسئولان و نمایندگان استان‌ اصفهان در شورای عالی آب تصویب شد و وزارت نیرو اعلام کرد: در هفته دولت در سال ۱۳۹۰ طرح بهشت آباد کلنگ زنی می‌شود. این طرح در شرایطی تصویب شد که سازمان حفاظت محیط زیست کشور در سال ۱۳۸۶ و مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۸۷ در گزارشی به شماره ۸۹۳۵ و سازمان مدیریت منابع آب ایران به عنوان متولی آب کشور، به این طرح اشکالات و ایرادات فراوانی گرفتند و آن را تأیید نکردند.[2]

مخالفان این طرح می‌گویند: در این طرح فقط به منافع آن برای استان‌های اصفهان، یزد و کرمان توجه شده و به مصارف حوزه‌های پایین دست توجهی نشده‌است. در پی اعلام خبر کلنگ‌زنی و آغاز به منظور اجرای این طرح، نمایندگان استان چهارمحال و بختیاری در مجلس تحصن کردند.[3]

مشخصات فنی

احداث تونلی به طول حدوداً ۶۵ کیلومتر با قطر شش متر و نیز احداث یک سد مخزنی با حجم یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب با ارتفاع ۱۸۴ متر از جمله مشخصات اصلی این طرح است. قرار است که این تونل در اعماق بیش از ۳۰۰ متری اراضی شرق استان چهارمحال و بختیاری احداث شود. ظرفیت انتقال سالانه این تونل حدود یک میلیارد مترمکعب تخمین زده شده‌است. میزان هزینه این طرح با توجه به نظر سازمان بازرسی کل کشور بیشتر از ده هزار میلیارد تومان می‌باشد.[4][5]

دلیل طرح

این طرح در سال ۱۳۸۴ خورشیدی توسطِ مجلس، کد اجرایی خورد. در طرح اولیه، انتقال حدود یک میلیارد متر مکعب آب در دولت هشتم در نظر گرفته شده‌بود. اما با روی کار آمدنِ دولت نهم، این طرح موقتاً متوقف شد. سپس و در جریان مطالعاتِ انجام شده در دوران دولت دهم حجم انتقال آب به ۵۸۰ میلیون متر مکعب کاهش یافت. این طرح سپس توسط مشاورین فرانسوی و اتریشی ارزیابی شد. هدف اولیه از این طرح رفع کمبودِ آبِ آشامیدنی و صنعتیِ استان‌های اصفهان، یزد، کرمان و چهارمحال بختیاری بود. این طرح شامل احداث سد ذخیره‌ای-مخزنی به ارتفاع حدود ۱۸۰ متر در محل تقاطع رودخانه‌های کوهرنگ و بهشت آباد است. حجم مخزن این سد حدود ۱میلیارد و ۸۰۰میلیون متر مکعب است.

هدف این طرح، انتقال غیراصولی و غیر علمی آب چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، کرمان و یزد می باشد. احداث غیر منطقی و طبیعت ستیزانه صنایع بزرگ نظیر ذوب آهن اصفهان، پالایشگاه اصفهان و فولاد مبارکه اصفهان در حاشیه رودخانه در استان اصفهان که آب زیادی مصرف می‌کنند. کاشت محصولات کشاورزی پر مصرف نظیر برنج در لنجان اصفهان، برداشت غیره اصولی و ناجوانمردانه آب در حد فاصل سد تا پل کله تا میزان پنجاه درصد از خروجی سد از بستر رودخانه و پمپاژ آن برای آبیاری برنج، از عوامل هدر رفت آب زاینده‌رود است.[6]

این در حالی است که سازمان حفاظت محیط زیست ایران در سال ۱۳۸۶، مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۸۷ و سازمان مدیریت منابع آب ایران در تیرماه ۱۳۸۹ به این طرح اشکالات فراوانی گرفتند و آن را تأیید نکردند. این در حالی است که بسیاری از مناطق استان چهارمحال و بختیاری از بی‌آبی رنج می‌برند و حتی در تأمین آب شرب خود با مشکلات بسیاری روبرو هستند. نماینده مردم شهرکرد در مجلس نهم نیز با ایجاد هرگونه تونل یا طرح انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به شدت مخالفت کرد و گفت: استان چهارمحال و بختیاری با کمبود شدید آب مواجه است و ضروری است تا در ابتدا نیازهای آبی مردم این استان در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت تأمین شود و سپس اگر آب مازادی باقی ماند آن را به سایر استان‌ها انتقال داد.[7]

دیدگاه مخالفین طرح
  • احداث تونل ۶۵ كيلومتري از عمق بيش از ۳۰۰ متري اراضي شرق استان چهارمحال و بختياري است و تخصيص آب اين طرح معادل ۵۸۰ ميليون مترمكعب توسط وزارت نيروابلاغ شده است ولي آمار به هنگام اين حوضه و كسر كردن سهم زيست­ محيطي و سهم مصارف استان چهارمحال و بختياري نشان مي­دهد ظرفيت آب مازاد براي انتقال کمتر از نصف مقادیر تخصیصی است. اين مسأله اولين چالش طرح بهشت­ آباد است و لازم است وزارت نيرو در باره ميزان تخصيص آب داده شده تجديد نظر كند.


  • مسأله ديگر احداث تونل بلند ۶۵ کیلومتری بهشت آباد است که با توجه به شرایط منطقه و عبور تونل از گسلهای اصلی منطقه (بویژه ابرگسل زاگرس با عرض حدود یک کیلومتر) که بر چشمه ها و منابع آب زیرزمینی منطقه اثرات سوء می­گذارد و عبور تونل‌های دسترسی (بطول ۱۳ کیلومتر) از آبرفت دشتهای مسیر که موجب خشک و یا کم آب شدن چاهها و قنوات و چشمه های مسیر می گردد (نمونه بارز آن خشک شدن ۲ قنات در چرمهین اصفهان با شروع حفاری تونل از خروجی) که این موارد بجز اثرات منفی حفر تونل بر منابع آب زیرزمینی، موجب افزایش هزینه­ های طرح، غیر اقتصادی شدن آن و طولانی شدن زمان جرای طرح (بیش از ۳۰ سال در حالت خوشبینانه) می گردد.


  • حجم مخزن معادل ۱۸۰۰ میلیون مترمکعب در نظر گرفته شد که بسیار بالاتر از نیاز واقعی بوده و این فرض دست بالا بجز تحمیل هزینه های بالا در اجرای سد، به دليل زیر آب رفتن شهرکاج و روستاهای بهشت آباد و شیخ محمود (با جمعیت بالای ۵۰۰۰ نفر) و مزارع شیلات پرورش ماهی (بیش از ۵۰ مورد) و اراضی کشاورزی منطقه (بیش از ۲۰۰۰ هکتار)، خسارت مخزن را به شدت افزایش داده و زمینه مهاجرت ساکنینی محدوده تحت تأثیر طرح  را فراهم و خطر وقوع زلزله القائی در منطقه را به همراه خواهد داشت.


  • رییس دانشگاه جندی شاپور: طبق اخبار واصله برنامه‌ریزی آن‌ها بر روی انتقال ۶ میلیارد متر مکعب آب از سرشاخه‌های کارون در سال است و قصد دارند مشکل آب شرب و کشاورزی فلات مرکزی را برطرف کنند. ما نیز با انتقال آب جهت شرب هیچ مشکلی نداریم اما این سیاست‌ها به گونه‌ای اتخاذ شده که مطمئنیم طرح‌های جدید برای تأمین آب کشاورزی است. این مسئله توجیه اقتصادی ندارد و زیانش بیش از سودش است و بودجه‌های کلان میلیاردی و دلاری می‌طلبد که تنها موجب اتلاف انرژی می‌شود. بنده به عنوان یک متخصص هیدرولوژی حتی اگر خوزستانی هم نبودم و حتی در اصفهان زندگی می‌کردم، مخالف اجرای طرحی هستم که سیاسیون و برخی متخصصین جانبدار و در پی تأمین منافع منطقه‌ای و شخصی آن را طراحی کرده‌اند.


  • اگر بخواهیم کل آب شرب فلات مرکزی تا دور افتاده‌ترین نقاط همچون بیرجند و بجنورد را طی ۲۰ سال آینده طبق نرخ رشد جمعیت تأمین نماییم به ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب نیاز داریم، در حالی که تنها از سه تونل کوهرنگ ۹۰۰ میلیون متر مکعب آب منتقل می‌شود.طرح بهشت آباد نیز که ابتدا با رقم ۱/۱ میلیارد متر مکعب طراحی شده بود و با اعتراضات صورت گرفته به ۸۰۰–۷۰۰ میلیون متر مکعب کاهش یافت باز هم مطمئنیم که این حجم آب جهت تأمین آب شرب نیست و اهداف دیگری دارد که دلایل مخالفت ما با اجرای این طرح است.

عوارض و خسارات
  • مرکز پژوهش‌های مجلس در مرداد ۱۳۹۱ در گزارشی با شماره مسلسل ۱۲۴۹۲ با عنوان «دربارهٔ انتقال آب بهشت آباد» به بررسی دقیق این پروژه پرداخت. در چکیده این گزارش نوشته شده‌است: «بررسی سابقه طرح تا به اینجا حاکی از آن است که صدور مجوز تخصیص برای طرح انتقال آب بهشت‌آباد بدون در نظر گرفتن عواقب دقیق آن روی پایین دست حوضه مبدأ صورت گرفته‌است».[8][9]


  • احداث تونل بلند ۶۵ کیلومتری بهشت آباد است که با توجه به شرایط منطقه و عبور تونل از گسلهای اصلی منطقه (بویژه ابرگسل زاگرس) که بر چشمه ها و منابع آب زیرزمینی منطقه اثرات سوء می­گذارد و عبور تونل‌های دسترسی (بطول ۱۳ کیلومتر) از آبرفت دشتهای مسیر، که موجب خشک و یا کم آب شدن چاهها و قنوات و چشمه های مسیر می گردد (نمونه بارز آن خشک شدن ۲ قنات در چرمهین اصفهان با شروع حفاری تونل از خروجی) که این موارد بجز اثرات منفی حفر تونل بر منابع آب زیرزمینی، موجب افزایش هزینه­ های طرح، غیر اقتصادی شدن آن و طولانی شدن زمان جرای طرح (بیش از ۳۰ سال در حالت خوشبینانه) می گردد.


  • حجم مخزن معادل ۱۸۰۰ میلیون مترمکعب در نظر گرفته شد که بسیار بالاتر از نیاز واقعی بوده و این فرض دست بالا بجز تحمیل هزینه های بالا در اجرای سد، به دليل زیر آب رفتن شهرکاج و روستاهای بهشت آباد و شیخ محمود (با جمعیت بالای ۵۰۰۰ نفر) و مزارع شیلات پرورش ماهی (بیش از ۵۰ مورد) و اراضی کشاورزی منطقه (بیش از ۲۰۰۰ هکتار)، خسارت مخزن را به شدت افزایش داده و زمینه مهاجرت ساکنینی محدوده تحت تأثیر طرح را فراهم و خطر وقوع زلزله القائی در منطقه را همراه خواهد داشت.


  • معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز با این طرح مخالفت کرد[10]؛ چرا که در این پروژه، نه تنها اصول زیست‌محیطی برقرارکننده تعادل بوم شناختی مناطق مبدأ و مقصد مد نظر قرار نگرفته بلکه تحت تأثیر تصمیماتی غیر فنی و آلوده به سیاست، ملاحظات فنی هم در احداث سد و نحوه انتقال آب رعایت نشده‌است.


  • بر اساس مطالعات به دست آمده‌است، عامل اصلی وقوع لغزش در منطقه اردل، فشار آب از طریق افزایش سطح آب‌های زیرزمینی یا تماس با آب سطحی است که با احداث سد بهشت‌آباد در این منطقه، تمامی توده‌های مارنی دچار لغزش‌های شدید شده و تمامی منطقه را با کانون‌های جدیدی از لغزش مواجه کرده و حتی میلیاردها تومان هزینه‌های سال‌های گذشته که برای مهار لغزش زمین در این منطقه حساس صورت گرفته بود به هدر رفته و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را در تنوع زیستی منطقه، در هر دو حوزه گیاهی و جانوری برجای خواهد گذاشت. البته علاوه بر مشکلات فنی این پروژه، خسارت‌های ناشی از این پروژه در تمامی حوزه‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی همواره مورد تأکید نهادهایی مانند مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۸۷، شرکت مدیریت منابع آب ایران و سازمان حفاظت محیط زیست کشور بوده‌است.[11][12]

مخالفت‌ها و اعتراضات

اعتراضات فروردین ۱۴۰۰

مردم چهارمحال و بختیاری با تاکید بر اینکه طرح‌های انتقال آب دارای مجوز باید اجرا شوند بر عدم اجرای طرح‌های غیرقانونی و مخرب زیست محیطی از جمله گلاب و بهشت آباد تاکید کردند.صبح شنبه ۲۸ فروردین‌ماه جمعی از کشاورزان، فعالان محیط زیستی و شهروندان چهارمحال و بختیاری با ایجاد زنجیره انسانی از میدان قمر بنی‌هاشم به سمت فرخشهر، با طرح‌های انتقال آب مخالفت کردند. چندین سال است که طرح‌هایی با عنوان تونل انتقال آب گلاب و بهشت آباد در استان چهارمحال و بختیاری در حال اجرا هست در حالی که هنوز نه مجوزات قانونی را اخذ کرده و نه توجیه کارشناسی دارند، اما با قدرت در حال اجرا هستند.امروز مردم چهارمحال و بختیاری با تاکید بر اینکه طرح‌های انتقال آب دارای مجوز باید اجرا شوند بر عدم اجرای طرح‌های غیرقانونی و مخرب زیست محیطی از جمله گلاب و بهشت آباد تاکید کردند.[13][14]

اعتراضات آبان ۱۳۹۹


مردم استان چهارمحال و بختیاری در اعتراض به اجرای طرح انتقال آب بهشت آباد زنجیره انسانی تشکیل دادند.این زنجیره انسانی با حضور نزدیک به ۶۰۰ نفر از زنان و مردان استان و با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، استفاده از دستکش و ماسک و فاصله گذاری اجتماعی از پلیس راه شهرکرد به اصفهان آغاز شده است و تا تونل رخ، به طول چهار کیلومتر ادامه دارد.«تصمیم غلط در حوزه آب یعنی نزاع بین استان ها»، «در کنار آب، اما تشنه ایم»، « بهشت آباد یا مرگ چهارمحال و بختیاری» و «طرح بهشت آباد، خط قرمز ماست»، «طرح بهشت آباد نماد یک تبعیض»، «حق خود را می‌گیریم، قاطعانه از تضییع حقوقمان جلوگیری می‌کنیم و در مقابل تخریب محیط زیست و نابودی استانمان می‌ایستیم»، «انتقال آب، مرگ چهارمحال»، «آب تنها دلیل زندگی ماست، ما را از زندگی ناامید نکنید» و «ما که صنعت نداریم، نون از کجا بیاریم» از دیگر دست نوشته و پارچه نوشته‌های شرکت کنندگان در زنجیره انسانی «نه به طرح‌های انتقال آب» است.[15]

اعتراضات اردیبهشت ۱۳۹۹

روز یکشنبه ۱۴ اردبیهشت ۹۹، شماری از کشاورزان و مردم استان چهارمحال و بختیاری در اعتراض به حفر دو تونل توسط مافیای آب اصفهان و انتقال آب این استان به اصفهان، مقابل سازمان آب شهرکرد دست به تجمع اعتراضی زدند.کشاورزان و مردم معترض، پلاکارد بزرگی در دست داشتند که ضمن دعوت مردم خوزستان به اعتراض، بر روی آن نوشته شده بود: «خوزستان بپا خیز». شهروند معترض خطاب به مقامات گفت: «بمیرم بهتر از این است که آب ما را بگیرند بمیرم به نام و نمیرم به ننگ». در این تجمع که تعدادی از مردم معترض در آن با پوشیدن کفن شرکت کرده بودند، یکی دیگر از تجمع‌کنندگان گفت: به مافیای آب اصفهان اخطار می‌دهیم که قبل از آتش به اختیار عمل کردن مردم چهارمحال، دست از لابی‌گری بردارد.[16]

اعتراضات فروردین ۱۳۹۳

هزاران نفر از مردم استان چهارمحال و بختیاری با برگزاری تجمع، خواستار توقف عملیات اجرایی این طرح شدند. در این تجمع مردمی نماینده مرم شهرکرد در مجلس گفت: حفر تونل بهشت‌آباد و همچنین گلاب ۲ به روشی غیرکارشناسی و غیراصولی است و هیچگونه مجوز قانونی و ردیف بودجه‌ای برای اجرای این دو پروژه وجود ندارد. سید سعید زمانیان دهکردی افزود: ما از دولت انتظار داریم که قبل از هرگونه خطری جلوی این کارهای خلاف را بگیرد. نمایندگان مردم شهرستان‌های لردگان، کوهرنگ، اردل، فارسان و کیار در مجلس نیز در سخنانی از وزیر نیرو خواستند که هر چه سریع‌تر دستور توقف عملیات اجرایی تونل‌های بهشت‌آباد و گلاب ۲ را صادر کند.[17] نماینده مردم شوش هم اظهار داشت: آیا برای سیراب کردن یک استان باید استان دیگری را تشنه گذاشت؟ این با کدام عقل سلیم جور درمی‌آید؟[18] اعتراضات مردم و حتی نمایندگان با سانسور شدید شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی مواجه شد و برخی خبرگزاری‌ها به‌طور محدود به آن اشاره کردند.

قطع سخنرانی حسن روحانی در مجلس

در صبح روز ۱۴ آذر ۱۳۹۵ خورشیدی، حسن روحانی برای تقدیم لایحه بودجه به مجلس می‌رود و با اعتراض نمایندگان مردم استان‌های خوزستان و چهارمحال بختیاری در صحن علنی مجلس مواجه می‌شود. نمایندگان این استان‌ها، با حضور در جلوی تریبون مانع از سخنرانی حسن روحانی می‌شوند. پس از وقفه چند دقیقه‌ای در این سخنرانی، علی لاریجانی با دخالت در موضوع و درخواست از نمایندگان، راه را برای ادامه سخنرانی حسن روحانی هموار می‌کند.[19] نماینده مردم اهواز در مجلس نیز اظهار داشت: دفتر ریاست جمهور طی نامه‌ای به وزیر نیرو دستور داده تا به تأمین اعتبار انتقال آب و بحث ساخت تونل بپردازد؛ این بدین معنی است که همه در دولت برای بحث انتقال آب بسیج شده‌اند. نماینده مردم اهواز اضافه کرد: صحیح نیست برای آبادی یک استان، استان دیگری نابود شود، وی خاطرنشان‌کرد: انتقال آب فقط برای آب شرب نیست و میزان انتقال آب گواه این مسئله است که آب برای مصارف دیگر منتقل می‌شود و تنها برای مصرف شرب نیست. اما حتی اگر فقط برای مصرف آب شرب نیز باشد، نمی‌توان یک استان را از آب شرب بی‌بهره کرد تا به استانی دیگر آب شرب رساند.[20]

راهپیمایی کشاورزان شهرکیان


در مخالفت با تونل ننگین بهشت آباد غیورمردان و بزرگان شهرکیان به ویژه کشاورزان و دامداران با راهپیمایی و بستن جاده های شهر، مخالفت شدید خود را علنی و به گوش مسئولان ملی و استانی رساندند.

تجمع مردم فرخشهر

مردم شهر فرخشهر چهارمحال و بختیاری بعد از ظهر سه شنبه 6 خرداد 1399 با برپایی تجمع مسالمت‌آمیز در میدان سرداران شهید شهر فرخ‌شهر خواستار توقف اجرای تونل بهشت‌آباد شدند.در این تجمع چند هزار نفری که از سایر شهر های استان هم در شرکت کرده بودند، چندین نفر از کارشناسان و فعالان حوزه آبی استان، اجرای طرح انتقال آب بهشت آباد را باعث صدمه دیدن منابع آبی،کشاورزی و اقتصادی استان عنوان کردند. در این تجمع مردم با سر دادن شعارهایی خواستار رسیدگی مسئولان به این اقدام غیرقانونی شدند.

جستارهای وابسته

منابع
  1. «پروژه انتقال آب به استان اصفهان، باعث تخریب محیط زیست چهارمحال و بختیاری می‌شود؟ / تنش آبی». وب‌گاه خبری رویداد ۲۴. ۷ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۹ مرداد ۱۳۹۶.
  2. «حکم مرگ کارون امضا شد». پایگاه خبری تحلیلی آبنما نیوز. ۲۱ آبان ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۱۹ مهر ۱۳۹۶.
  3. «نامه نماینده اردل به استاندار اصفهان: تمکین کن». ۲۴ مهر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۴ مهر ۱۳۹۰.
  4. «رسانه‌ها به دنبال علت خشک شدن زاینده‌رود باشند». ایسنا. ۱۱ شهریور ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۵.
  5. «نارضایتی مسئولان چهارمحال و بختیاری از اجرای طرح انتقال آب بهشت‌آباد». خبرگزاری تسنیم. ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۵.
  6. «مواضع سایت تابناک در طرح انتقال آب بهشت آباد». آب نما نیوز. ۲۶ شهریور ۱۳۹۰.
  7. «کسی حق دخالت در منابع آب چهارمحال و بختیاری را ندارد». وب‌گاه خبرگزاری فارس. ۱۴ آبان ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۹ مرداد ۱۳۹۶.
  8. «انتقال آب بهشت آباد بدون در نظر گرفتن عواقب آن بوده‌است». وب‌گاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۴ دی ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۶.
  9. «دربارهٔ انتقال آب بهشت آباد». دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۱۱ مرداد ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۶.
  10. «مخالفت محیط زیست با انتقال آب بهشت آباد». وب‌گاه خبرگزاری مهر. ۱۸ خرداد ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۶.
  11. خاکپور، هومان (۵ فروردین ۱۳۹۱). «مردود شدن پروژه انتقال آب بهشت آباد درآزمون فنی». ایبنانیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۲.
  12. «ملاحظات زیست‌محیطی در پروژه بهشت آباد مورد توجه قرار نگرفت». وب‌گاه خبرگزاری مهر. ۲۴ اسفند ۱۳۹۰. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۶.
  13. «اعتراضات ۱۴۰۰». ۱۴۰۰/۱/۲۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  14. «اعتراضات ۱۴۰۰». ۱۴۰۰/۱/۲۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  15. «اعتراضات ۱۳۹۹».
  16. «اعتراضات۱۳۹۹».
  17. «اعتراض مردم چهارمحال و بختیاری به حفر تونل بهشت‌آباد و گلاب ۲». روزنامه کیهان. ۲۹ فروردین ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۰ مرداد۱۳۹۶. تاریخ وارد شده در |بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  18. «سید راضی نوری: تشنه گذاشتن مردم خوزستان باقیات صالحات نیست». اکسین پرس. ۲۸ تیر ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰ مرداد ۱۳۹۶.
  19. «تجمع اعتراضی نمایندگان خوزستان در مجلس به دلیل مصوبه محرمانه دولت برای انتقال آب بود». شبکه اطلاع‌رسانی دانا. ۱۴ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۰ مرداد ۱۳۹۶.
  20. «بحث انتقال آب صدای نمایندگان خوزستان را درآورد». وب‌گاه خبرگزاری ایسنا. ۱۴ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۰ مرداد ۱۳۹۶.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.