بخش علامرودشت
بخش علامرودشت نام بخشی است از توابع شهرستان لامرد در استان فارس واقع در جنوب ایران. این بخش در محدوده جغرافیایی ۲۷ درجه و ۲۸ دقیقه تا ۲۷ درجه و ۵۴ دقیقه عرض شمالی و ۵۲ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۵۳ درجه و ۱۸ دقیقه طول شرقی واقع شده‌است.
| بخش علامرودشت | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | لامرد |
| مرکز بخش | علامردشت |
| اداره | |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۰،۵۷۹ تن[1] |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۱۲۴۰ کیلومتر مربع کیلومتر مربع |
| ارتفاع از سطح دریا | ۴۳۰ متر (میانگین بخش) |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۴٫۷ درجه سانتی گراد |
| بارش سالانه | ۲۶۸ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | ۰ |
| داده‌های دیگر | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۷۸۲ |
| وبگاه | جغرافیای علامرودشت |
بخش علامرودشت دارای وسعتی برابر ۱۲۱۱ کیلومتر مربع معادل ۱۲۱۱۰۰ هکتار و محیطی برابر ۲۰۴٫۹۲ کیلومتر می‌باشد. مرتفع‌ترین نقطه بخش علامرودشت با ۱۸۱۹ متر ارتفاع در کوه نر در جنوب منطقه و پست‌ترین نقطه بخش علامرودشت نیز با ارتفاع ۳۶۴ متر در انتهای شمال غربی دشت واقع گردیده‌است. ارتفاع متوسط دشت علامرودشت نیز حدود ۴۳۰ متر از سطح دریا می‌باشد. بخش علامرودشت شامل دشت همواری با راستای شمال غربی- جنوب شرقی است که کوه‌های زاگرس از شمال و جنوب آن را احاطه کرده‌است. این بخش از شرق به روستای مهرآباد ماندگاری، از غرب به روستای بَلبَلی، از شمال به ارتفاعات تنگ خور و هوا و پازنان و از جنوب به کوه‌های نَر محدود می‌شود. بر اساس تقسیمات کشوری، بخش علامرودشت از شمال به بخش «مَحمِلِه» از توابع شهرستان خنج، از جنوب به لامرد و مهر، از غرب به بخش‌های گله دار و اسیر و از شرق به بخش چاه‌ورز، شهرستان گراش و بخش بیرم لارستان محدود است.[2]
تقسیمات کشوری
مرکز این بخش، شهر علامرودشت است که بر اساس آمار سرشماری عمومی ۱۳۹۰ دارای ۴۰۵۲ نفر جمعیت است. جمعیت بخش علامرودشت حدود ۱۶۲۱۶ نفر است. بخش علامرودشت از دو دهستان و یک شهر تشکیل شده‌است:
- تقسیمات سیاسی بخش علامرودشت
- شهر: علامرودشت[3]
جغرافیای طبیعی
توپوگرافی و ناهمواری‌ها
بخش علامرودشت شامل دشت همواری با راستای شمال غربی- جنوب شرقی است که کوه‌های زاگرس از شمال و جنوب آن را احاطه کرده‌است. امتداد کوه‌های زاگرس چین‌خورده به ناحیه علامرودشت امتداد یافته‌است و این دشت را در میان گرفته‌است. این کوه‌ها از مجموعه تاقدیسها و ناودیسها تشکیل شده‌است و حاصل چین خوردگی ناشی از حرکت شبه قاره عربستان به سوی فلات ایران و انباشتگی رسوبات آهکی، ماسه‌سنگی و رسی است. کوه‌های علامرودشت مانند بیشتر ارتفاعات و چین‌خوردگی‌های زاگرس چین خورده (زاگرس خارجی) دارای روند شمال غرب- جنوب شرق است. مواد تشکیل دهنده این کوه‌ها عمدتاً آهک، مارن، گچ و ماسه‌سنگ است. کوه‌های شمال شرقی، شمالی و شمال غربی علامرودشت را کوه هایتنگ خور (۱۴۷۲ متر) و هوا (۱۶۱۰ متر) در شمال شرق و شمال و قسمت شرقی کوه پازنان (۱۰۳۰ متر) در شمال غرب تشکیل می‌دهند. رشته کوه جنوبی علامرودشت (کوه نر) نیز با ارتفاع ۱۸۱۶ متر به صورت دیواری عظیم و صعب العبور، دشت علامرودشت را در شمال از دشت لامرد در جنوب جدا می‌کند. اکثر روستاهای علامرودشت به صورت نواری ممتد در دامنه شمالی این کوه قرار گرفته‌است.
آب و هوا
دشت علامرودشت از نظر هواشناسی جزء رژیم رطوبتی خشک و رژیم حرارتی حرارتی گرم طبقه‌بندی شده‌است. از ویژگی‌های اقلیمی این منطقه، بارندگی سالیانه اندک همراه با توزیع و پراکنش نامنظم در طول سال و تفاوت زیاد مقدار باران هر سال نسبت به سال دیگر، درجه حرارت بالای سالانه، تغییرات زیاد درجه حرارت روزانه، ماهانه و سالانه و همچنین بالابودن پتانسیل تبخیر و تعرق است. در منطقه علامرودشت دو فصل زمستان کوتاه و تابستان طولانی حاکم است. فصل زمستان در این منطقه از اواسط آذر تا اواسط اسفند است. منطقه علامرودشت بیشترین مقدار بارش سالانه را در همین فاصله زمانی (ماه‌های سرد سال) دریافت می‌کند. میانگین بارندگی سالیانه معادل ۲۶۱ میلی‌متر و میانگین درجه حرارت سالانه ۲۵ درجه سانتی گراد می‌باشد.[2]
| علامرودشت | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| وضعیت آب‌وهوا | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
میانگین دما و بارش برای علامرودشت
منبع: [3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آبهای زیرزمینی
کیفیت آبهای زیرزمینی منطقه علامرودشت به جز در چند جای محدود، عمدتاً نامطلوب بوده و از کیفیت پایینی برخوردار می‌باشد. وجود نهشته‌های مارنی، پابده گوربی، گچی و نمکی گچساران و رسوبات مارنی میشان و آغاجاری به عنوان منشأ اصلی خرابی کیفیت آب در منطقه مطرح می‌باشد. همچنین وجود سازندهای دانه‌ریز و مارن‌های قابل انحلال مانند مارن‌های گروه فارس و همچنین مجزا بودن سفره‌ها و تبخیر سطحی آب‌ها باعث کلروره شدن قسمت اعظمی از آب منطقه شده‌است. از مهم‌ترین مسائل و مشکلات آبهای زیرزمینی علامرودشت، علاوه بر شور شدن آنها، مسئله افت دائمی سطح آب زیرزمینی است. از عوامل مؤثر در بروز این مشکل می‌توان عدم تجدید سفره‌های زیرزمینی به علت خشک‌سالیهای پیاپی، حفر چاه‌های متعدد و برداشت بیرویه از منابع آبهای زیرزمینی، اتلاف و هدر رفتن زیاد آب به ویژه در بخش کشاورزی و… را نام برد.
آبهای سطحی
رودخانه فصلی علامرودشت جزیی از زیر حوضه «مُند» است که این زیر حوضه نیز بخشی از حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان محسوب می‌شود. رودخانه علامرودشت بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین رودخانه فصلی شهرستان لامرد می‌باشد که در شمال شرق مرکز شهرستان لامرد جریان دارد و طول آن در حدود ۲۲۰ کیلومتر و حوضه آبریز آن حدود ۲۶۰۶ کیلومتر مربع، دهستان‌های صحرای باغ، فداغ، چاه‌ورز، خیرگو، علامرودشت و منطقه دارالمیزان از بخش اسیر را در بر می‌گیرد. شاخه اصلی رودخانه علامرودشت در امتداد جنوب شرقی به شمال غربی به صورت فصلی و در مواقع بارندگی و وقوع سیلاب، در دشت علامرودشت جریان دارد.
پوشش گیاهی
در منطقه علامرودشت به دلیل ریزش کم باران و کوتاهی فصل ریزش و نیز خشکی هوا، امکان شکلگیری پوشش گیاهی غنی محدود و دشوار است. این موضوع سبب آن شده‌است که منطقه علامرودشت از لحاظ منابع گیاهی، چشم‌اندازی فقیر را عرضه نماید. پوشش گیاهی غالب در منطقه علامرودشت را گیاهان بوته‌ای، درختچه‌های کوتاه قامت و علفیهای یکساله با پوشش پراکنده و غیر متراکم تشکیل می‌دهند. بیشتر گیاهان منطقه از نوع گرمسیری و دارای برگهای ریز و خاردار و با ریشه‌های عمیق هستند.
جمعیت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش علامرودشت شهرستان لامرد در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۹،۱۹۰ نفر بوده‌است که با جداشدن و ارتقا دهستان خیرگو این بخش به بخش خیرگو جمعیت این بخش به ۱۰،۵۷۹ تن کاهش یافت .[4]
آداب و رسوم
زبان
مردم بخش علامرودشت به زبان فارسی، با اندک ته‌لهجه‌ای متمایل به لهجه فارسی شیرازی، سخن می‌گویند. برخی از زبان‌شناسان اعتقاد دارند که لهجه مردم منطقه علامرودشت، چون در بعضی کلمات و ادای بعضی کلمات با لهجه لری مشابهت دارد، پس شاخه‌ای از لهجه لری است، اما جز شباهت‌های اندک برخی کلمات که در خیلی از لهجه‌های دیگر نیز کم و بیش یافت می‌شود، هیچ سند و مدرکی که این موضوع را اثبات کند، وجود ندارد. بر این اساس، به‌طور کلی می‌توان گفت که پایه و مایه اصلی لهجه علامرودشتی ریشه در لهجه اصیل فارسی جنوبی دارد.[5] همچنین در روستاهای غرب بخش علامرودشت که عشایر قشقایی ساکن شده‌اند، زبان ترکی قشقایی رواج دارد.
دین
تمامی اهالی منطقه علامرودشت شیعه دوازده امامی‌اند.[5] آنچه مسلم است از اواخر قرن چهارم هجری در پی نفوذ سپاه اسلام به مناطق جنوبی کشور، مردم بومی منطقه که عمدتاً زرتشتی بوده‌اند به آیین اسلام گرویده‌اند. اعتقاد گروهی بر این است که مردم این منطقه تا دوره صفویان سنی مذهب بوده و پس از آن دوران به مذهب تشیع گرویده‌اند. اما اسناد و سنگ قبرهای موجود این ادعا را رد می‌کند و نشان می‌دهد که مردم این منطقه پیش از دوره صفویه به مذهب شیعه گرایش داشته‌اند. آنچه در گوشه و کنار بخش علامرودشت به‌وفور دیده می‌شود، وجود آرامگاه‌ها و مقابری است که مورد احترام و تقدس مردم می‌باشد و سرآمد آنها امامزاده شاه فرج‌الله در روستای کهنویه، امامزاده گل‌علی در ملایی و حاجی زندان در روستای کتک می‌باشند.[6]
آداب و رسوم محلی
- تعزیه یا شبیه‌خوانی
تاریخ تعزیه بدین شیوه و شمایل به دوره صفوی برمی‌گردد و در دوران قاجار به سبب علاقه بعضی از شاهان به اوج خود رسید. هرچند در دوران پهلوی و به‌ویژه به دلیل ماهیت ضد دینی رضاشاه، سخت‌گیری‌های شدیدی در این زمینه صورت گرفت، اما علاقه‌مندان به تعزیه ضمن صیانت از تعزیه بر غنای آن افزودند. تعزیه در زبان محلی مردم علامرودشت به شوی shavi که همان شبیه‌خوانی باشد معروف است و در علامرودشت قدمت بسیار دارد. بر اساس یک نسخه تعزیه که متأسفانه نام نویسنده آن نامعلوم است، قدمت آن به سال ۱۲۷۸ قمری برمی‌گردد و طبق آنچه افراد کهن‌سال می‌گویند به بیش از ۱۲۰ سال می‌رسد که نسخه‌ای به خط محمود بن کمال که خود از ایفا کنندگان نقش در تعزیه بوده و در سال ۱۳۲۸ قمری به نگارش درآورده، موید این مطلب است. نسخه‌های خطی معمولاً توسط کاتبان محلی از روی کتاب‌های منظوم نوشته می‌شده و در پایان نسخه، کاتب ضمن التماس دعا و طلب فاتحه تاریخ کتابت را می‌نوشته‌است. علاوه بر شهر علامرودشت در دیگر نقاط این بخش، از جمله ملایی، خیرگو و کتک نیز اجرای تعزیه دارای سابقه بوده که به قول کهن‌سالان به بیش از ۱۰۰ سال می‌رسد. هم‌اکنون در غرب روستای شرف‌آباد محدوده‌ای معروف به زمینِ وای‌حسینی می‌باشد که طبق اظهارنظر بزرگان در گذشته محل اجرای تعزیه بوده‌است.[6]
کشاورزی
تحت تأثیر عوامل جغرافیایی و اقلیمی، کشاورزی و اقتصاد بخش علامرودشت نیز شرایط خاص خود را داراست. عمده فعالیت مردم در بخش کشاورزی و دامداری به صورت سنتی می‌یاشد. محصولات این بخش عبارت‌انداز: غلات، خرما، تنباکو، کنجد، صیفی جات، کلزا، پیاز و… آب مشروب و زراعتی این بخش از چاه، چشمه و قنات تأمین می‌شود.
اقتصاد
پس از فعالیت‌های کشاورزی، عمده فعالیت مردم این بخش در بخش‌های خدماتی، صنعتی و کار در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس می‌باشد. از نظر صنعتی متأسفانه جر چند مرکز نیمه صنعتی کوچک، فعالیت درخورتوجهی در منطقه علامرودشت وجود ندارد. صنایع دستی رایج در این منطقه بیشتر در زمینهٔ گلیم و گبهبافی می‌باشد که عمدتاً در بخش غربی منطقه علامرودشت و به‌ویژه در میان عشایر دیده می‌شود. همچنین از عمده صنایع دستی در زمان‌های گذشته که دیگر اثری از آنها دیده نمی‌شود انواع سبد و زنبیل که از برگ نخل درست می‌کردند و همچنین انواع کیسه و طناب که تحت عنوان‌های جوال، خورجین، اوور و… نامیده می‌شد و از مو و پشم حیوانات درست می‌کردند را می‌توان نام برد.[6]
منابع
- «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
- «جغرافیای علامرودشت». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۱.
- جغرافیای علامرودشت، تألیف هادی کریمی، انتشارات ایراهستان، ۱۳۹۱، شابک: ۸-۰-۹۲۶۵۰-۶۰۰-۹۷۸
- «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- تاریخ و جغرافیا و بزرگان منطقه علامرودشت، علی رفیعی علامرودشتی، انتشارات صبح صادق، ۱۳۸۴
نگارخانه
تل باستانی جت، شمال‌غرب شهر علامرودشت
تل باستانی علامرودشت، علامرودشت
تل باستانی بهرویه، شمال‌شرق شهر علامرودشت- کوه نر، جنوب شهر علامرودشت
نخلستان خفرویه، جنوب‌غرب شهر علامرودشت
مجتمع فرهنگی و مذهبی امام حسن مجتبی، شهر علامرودشت
دورنمای شهر علامرودشت از جنوب شرق- دیم‌زارهای جونبویه در شمال دشت علامرودشت
- رود علامرودشت در هنگام طغیان
نخلستان خفرویه
نخلستان وردوان
نخلستان مرغان
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بخش علامرودشت موجود است. |
| مرکز بخش |
| |
|---|---|---|
| دهستان‌ها | ||
| روستاها | ابوحنا • انجیربند • برکه سفید • بلبلی • پرزی • چاه‌کور • دهنو • ززه • سیدهاشمی • ظالمی • غیب‌اللهی • کهنویه • گرازی • گلدشت • گهلویه • مزرعه پلنگی • مزرعه حاجی‌آباد • مزرعه زمان‌رستمی • مزرعه فخرایی • مزرعه سیف‌الدینی • مزرعه سیاه‌دانه • مزرعه محمدی • مزرعه هرارسفید • وردوان | |
| جاهای دیدنی | ||
| آثار باستانی و تاریخی | آب‌بند سدا • تل بهرویه • تل جت • تل دعوتی • تل شهر • تل علامرودشت • تل موسی • چهارطاقی ظالمی • کلات گبری • کلات خشتی • کلات ظالمی • گورستان دهنو • کانال شتر گلو • محوطه امامزاده حاصل • محوطه شاه‌پیرغیب • محوطه خفرویه | |
| جغرافیای طبیعی | ||
| افراد سرشناس | ||
| نوشتارهای وابسته | گویش علامرودشتی • میدان گازی هما • میدان گازی شانول • میدان گازی وراوی • دانشگاه آزاد اسلامی مرکز علامرودشت • پرونده‌های علامرودشت در ویکی‌انبار | |
رده | ||
| مرکز شهرستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
