حمیرا

پروانه امیرافشاری (زادهٔ ۲۶ اسفند ۱۳۲۳ در تهران)، که با نام هنری حمیرا شناخته می‌شود، خوانندهٔ سرشناس ایرانی است. وی در زمینهٔ موسیقی ملی ایران، موسیقی پاپ و موسیقی تلفیقی فعالیت دارد. صدای او به گفته استادش، علی تجویدی، در گسترهٔ آلتو قرار دارد و در عین حال، قابلیت سوپرانو از ابتدا زیر تا بم را داراست.

حمیرا
اطلاعات پس‌زمینه
نام شناسنامه‌ایپروانه امیرافشاری
نام(های) دیگرحمیرا
زاده۲۶ اسفند ۱۳۲۳ (۷۶ سال)
تهران[1]
ژانرموسیقی سنتی ایرانی
موسیقی پاپ
موسیقی تلفیقی
سال‌های فعالیت۱۳۴۴–تاکنون
ناشر(ان)شرکت ترانه
شرکت آونگ
کلتکلس رکودرز
پارس ویدئو
نوع صوتآلتو
استاد(ها)استاد اول: علی تجویدی
استاد دوم: پرویز یاحقی (همسر دوم)
تصویری از حمیرا و پرویز یاحقی بر روی مجله جوانان امروز - ۶ آذر ۱۳۴۶ - شماره ۶۱
حمیرا و پرویز یاحقی در دهه ۱۳۵۰ شمسی

اوایل زندگی

پروانه امیرافشاری در سال ۱۳۲۳ خورشیدی در شهر تهران به دنیا آمد. وی از خانوادهٔ بانفوذ و سرشناس امیرافشاری، که اصالتی آذری دارند، است. پدرش از زمین‌داران بزرگ آذربایجان و مالک ۱۵۰ قریه و روستا در منطقهٔ شمال غرب ایران بود. از همان دوران کودکی حمیرا، خانهٔ آن‌ها به افتخار افراد بانفوذ حکومتی، شاهد مراسم بزرگ با حضور هنرمندان نامیِ آن زمان، مانند روح‌انگیز، بنان، ملوک ضرابی و بسیاری دیگر بود که همین انگیزهٔ اولیهٔ دختر خانواده برای روی آوردن به آواز شد. حمیرا، به دور از چشم پدر و با تشویق همسرش که تازه از آلمان برگشته بود، با نام‌نویسی در آزمون صدا در شورای رادیوی آن زمان، باعث حیرت و تحسین اعضای شورا شد و پس از آن تحت آموزش علی تجویدی قرار گرفت. وی در پاییز ۱۳۴۴ خورشیدی با خواندن اثر «صبرم عطا کن» به شهرت رسید.

آغاز فعالیت حرفه‌ای

حمیرا در پاییز سال ۱۳۴۴ خورشیدی و در آغاز فعالیت هنری‌اش، اثری به نام «صبرم عطا کن» در دستگاه سه‌گاه با آهنگسازی علی تجویدی و شعری از بیژن ترقی را اجرا کرد که در کتاب ترانه‌های ماندگار به ثبت رسیده‌است. وی به علت مخالفت پدر با نام مستعار حمیرا فعالیت خود را آغاز کرد اما پدرش صدای دختر خود را می‌شناسد و چون آوازه‌خوان بودن دخترش را دور از شان خانوادگی خود می‌بیند، همه صفحات موجود در بازار تهران را خریداری کرده و در خانه خود انبار می‌کند؛ و همین علت باعث کمیابی صفحات صدای حمیرا در آن زمان می‌شود.

بعد از یک سال درطی یک سفر اروپایی که برای پدر حمیرا پیش می‌آید حمیرا که از حمایت مادر خود برخوردار بود به کار خود ادامه می‌دهد. دومین اثر مشترک حمیرا، تجویدی و ترقی ترانه‌ای به نام «سرگردان» در گوشهٔ موالیان از گوشه‌های مهجور دستگاه همایون است. «پشیمانم» بعداً ساخته شد که به‌دلیل مدولاسیون زیبایی که از همایون به سه‌گاه تغییر مقام می‌دهد و بازمی‌گردد، باعث تحول عظیمی در موسیقی سنتی ایرانی می‌شود. پدر وی با آگاهی از اثر جدید دختر خود، وی را از خانه طرد و از ارث محروم می‌کند. بعد از آن وی مدتی را در خانه پسرعمویش که همسر هما میرافشار ترانه‌سرای معروف بود به سر برد تا آنکه با استاد پرویز یاحقی ازدواج می‌کند.

ازدواج با پرویز یاحقی

حمیرا مدت ۸ سال همسر آهنگساز بنام ایرانی، پرویز یاحقی بود که در این دورهٔ زناشویی، آثار ماندگاری با شعرهایی از بیژن ترقی و آهنگ‌هایی از یاحقی، مانند «مرا نفریبی»، «هدیهٔ عشق»، «بهار نو رسیده»، «مرا تنها نگذاری»، «پنجره‌ای به باغ گل»، «آهنگ محبت»، «با دلم مهربان شو»، «بهار عشق من»، «ای رفته از بر من»، «به‌خاطر تو»، «می عاشقانه»، «دل شکنی گناهه»، «چند با یادت فریبم این دل دیوانه را»، و… اجرا کرده‌است. وی بعد از چند سال، به‌دلیل مشکلات ویژه‌ای که برایش در زندگی پیش آمد، از پرویز یاحقی جدا شد. بعد از طلاق ارتباط هنری حمیرا با پرویز یاحقی به‌طور کامل قطع می‌شود.

بعد از انقلاب و مهاجرت از ایران

حمیرا پس از انقلاب به دادگاه‌های انقلاب اسلامی احضار شد[2] و به گفتهٔ خودش مورد مؤاخذه و آزار روحی قرار گرفت.[3][4] همسر سوم وی، که تاجر کراوات بود، پس از انقلاب عملاً بیکار شد. حمیرا تا اواخر سال ۱۳۶۰ خورشیدی در ایران ماند.[4] به ناچار و پس از چندین بار تغییر محل زندگی[4] بدون این‌که مورد حمایت همسرش قرار گیرد، در همان سال به تنهایی و به صورت ناشناس با گریم در قالب یک پیرزن به همراه دختر دو ساله‌اش، یاسمن، از مرز افغانستان از ایران خارج شد و به پاکستان رفت؛ از آنجا به اسپانیا و پس از آن به کاستاریکا در آمریکای مرکزی مهاجرت کرد. وی در کاستاریکا دچار افسردگی شدید شد. به صورتی که مدت یک سال تحت درمان روان‌پزشک بود. شوهر وی در این میان بدون توجه به همسر و فرزندش به صورت مستقیم به آمریکا مهاجرت کرد. حمیرا سپس به ایالت کالیفرنیا مهاجرت کرد و با حمایت احمد مسعود کار هنری خود را از سر گرفت. در سال ۱۳۷۸ خورشیدی به تومور مغزی دچار شد که به‌صورت معجزه‌آسایی از اتاق عمل نجات یافت. حمیرا بعد از این حادثه نیز یک عمل قلب را تجربه کرده‌است.[5] حمیرا علاقهٔ وافری به سرزمینش ایران دارد و ترانه‌های بسیاری برای ایران خوانده‌است، او هیچ‌گاه دوست نداشته از وطنش دور شود و به همین دلیل، جدایی وی از ایران و گرفتاری‌های آن، ضربه‌های روحی عمیقی به او وارد کرد.[4] بیشتر آثار حمیرا مطابق با احوالاتی بوده که بر او گذشته‌است.[4][6] حمیرا به خداوند و اعتقادات شخصی خود پایبند است و علاقه‌مندی‌اش به مسائل عرفانی در گفتار، ترانه‌ها و شیوهٔ زندگی او دیده می‌شود.[5][7] وی هم‌اکنون در شهر لس آنجلس زندگی می‌کند.[8] حمیرا صاحب دو فرزند به نام‌های هنگامه و یاسمن است و از فرزند کوچک‌ترش یاسمن، نوه‌ای به نام آریانا دارد.[9] حمیرا اگرچه خود علاوه بر صدای پر احساس، صدایی قدرتمند را داراست اما معتقد است احساس در صدا مهم‌تر از قدرت صداست.[9] طبق گفتهٔ علی تجویدی حمیرا علاوه بر صدای زیبایش شخصیتی زیبا و پراحساس دارد که این شخصیت در صدای او تأثیرگذار بوده‌است.[10] حمیرا به دلیل اعتقاد و روحیهٔ خاص خود به ندرت در مجامع عمومی حاضر می‌شود.[11] ازدواج با پرویز یاحقی و قطع ارتباط هنری با علی تجویدی سبب شد آثاری که علی تجویدی برای حمیرا ساخته بود و اشعار و آهنگ‌هایی که از زندگی حمیرا الهام گرفته شده بود، به هایده جهت اجرا سپرده شود. تنها دو اثر «این روزا» و «وای از این حق ناشناسی» شخصاً برای هایده و بقیهٔ ترانه‌ها ازجمله «آزاده» و «رفتم و بار سفر بستم» برای اجرای حمیرا ساخته شده بودند. پس از انقلاب ایران علی تجویدی آهنگ‌های خام این آثار را برای حمیرا می‌فرستد تا حمیرا نیز این ترانه‌ها را اجرا کند، اما حمیرا بازخوانی ترانه‌ها را نمی‌پذیرد، چرا که معتقد بود این ترانه‌ها توسط هایده به خوبی اجرا شده و لزومی برای اجرای دوبارهٔ ترانه‌ها نیست.[11] حمیرا از خوانندگان نسل قبل از خود به صدای مرضیه علاقهٔ خاصی دارد، که به همین جهت در مراسم ازدواج‌اش با پرویز یاحقی، مرضیه حضور داشته و چندی از آثار خود را در این مراسم اجرا می‌کند. او از هنرمندان هم نسل خود صدای هایده و مهستی را می‌پسندد.[10] حمیرا همچنین به صدای گلپا و ایرج علاقه‌مند است.[9] حمیرا یاری‌رسان کودکان بی‌پناه و بی‌سرپرست است. وی دوست‌دار طبیعت و حیوانات بوده و در این زمینه نیز به سازمان‌های مرتبط کمک می‌کند.[9] حمیرا کتاب خاطراتی از زندگی شخصی و هنری‌اش را آماده می‌کند و امیدوار است تا ناشری بی‌طرف، جهت انتشار این کتاب پیدا کند.[5] حمیرا به دلیل ذوق هنری‌اش چندین آهنگ ساخته و گاهی جهت بهبود ترانه‌هایی که قرار بر اجرای آن‌ها بوده، نظر خود را در مورد تغییرات در شعر و آهنگ ابراز می‌کرده‌است، که نظرات‌اش مورد استقبال شاعر و آهنگساز قرار می‌گرفته‌است.[11] به گفته صاحبنظران، حمیرا شش دانگ صدا را داراست و تحریرهای آوازی او، واضح، زیبا و پرقدرت ادا می‌شود.[10] با تکیهٔ بر نظر استادان فن، حمیرا توانست با ارائهٔ اثری به نام «صبرم عطا کن»، سبک تازه‌ای (حمیرائیسم)[11] را در موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیکِ دههٔ ۴۰ خورشیدی پایه‌گذاری کند و طراوت و تازگی خاصی به موسیقی سنتی ایران ببخشد.[4] حمیرا پس از انقلاب ایران به واسطهٔ جایگاه هنری‌اش، «اعتبار موسیقی ایران» لقب گرفت.[12]

حمیرا از نگاه دیگران

غلامحسین بنان صدای حمیرا را ملکوتی و سحرآمیز توصیف کرده‌است و معتقد بود تا یک قرن دیگر هم صدایی همانند صدای حمیرا ظهور نخواهد کرد.[5]

علی تجویدی صدای حمیرا را کمیاب توصیف کرده‌است که در محدوده آلتو قرار داشته و قابلیت سوپرانو از زیر تا بم را داراست.[10]

پرویز یاحقی: صدای حمیرا فقط با صدای ام کلثوم در جوانی قابل قیاس است.[13]

جهانبخش پازوکی: حمیرا تک اختری در آسمان هنر ایران است که نورش به همه هنرمندان رسیده‌است.[4]

محمد حیدری: حمیرا به همراه گلپا انقلابی را در موسیقی سنتی ایران به وجود آوردند.[4]

اکبر گلپایگانی: حمیرا خورشید آسمان موسیقی ایران است.[14]

حسن شماعی زاده: صدای حمیرا فراتر از سطح خاورمیانه است و لرزشها و ویبراسیون صدایش بی نظیر است.[15]

بابک رادمنش: صدای حمیرا مُشکی است که فضای موسیقی ایران را عطر افشانی کرده‌است و از صداهای استثنایی است که گاهی قرنها باید بگذرد تا شاهد چنین صدایی باشیم، خوشبختانه این صدا در زمانه ما ظهور کرده‌است.[10]

سبک آواز

ترانه‌های حمیرا تا سال ۱۳۵۷ خورشیدی بیشتر در مایه موسیقی دستگاهی و موسیقی سنتی بود، بعد از انقلاب ایران وی در کنار خواندن آوازهای اصیل ایرانی به موسیقی تلفیقی (پاپ سنتی) هم روی آورد.

در سبک خواندن حمیرا ویژگی‌های مکتب آوازی اصفهان بیشتر از مکتب آوازی تهران غلبه دارد. مهم‌تر از آن، حمیرا توانسته‌است در طول بیش از نیم قرن فعالیت هنری، همیشه در اوج بماند و جزء چند ستارهٔ مطرح و ماندگار موسیقی ایران باشد. تحریرها، ویبراسیون تحریرها و صدای پر احساسی که مفهوم واژه‌ها و ترانه‌ها را به زیبایی فضاسازی می‌کند، از دیگر ویژگی‌های صدای حمیرا است.

آهنگسازان و ترانه‌سرایان آثار

بعضی از آهنگسازان نامی که با حمیرا همکاری کرده‌اند عبارتند از: علی تجویدی، پرویز یاحقی، اسدالله ملک، کامل علی‌پور، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری، محمد جلیل عندلیبی، حسن شماعی‌زاده، فرهنگ شریف، بابک رادمنش، کاظم رزازان، صادق نوجوکی، فضل‌الله توکل، منوچهر چشم آذر، ناصر چشم‌آذر، انوشیروان روحانی، بیژن مرتضوی، حبیب‌الله بدیعی و …

وی همچنین اشعار و ترانه‌هایی از حافظ، مولوی، بابا طاهر، رهی معیری، بیژن ترقی، هما میرافشار، لیلا کسری (هدیه)، جلیلی بیدار، عماد خراسانی، کمال خجندی، احمد گلچین معانی، مسعود امینی، مسعود فردمنش، معینی کرمانشاهی و … را اجرا کرده‌است.

کنسرت‌ها و اجراها

حمیرا ترانهٔ «هم‌زبونم باش» را دو بار اجرا کرد که از تلویزیون ملی ایران پخش شد. رادیو و تلویزیون ملی ایران، قبل از انقلاب، شاهد اجراهای تلویزیونی زیادی از حمیرا همانند اجرای ترانه‌های: هم‌زبونم باش، نگو از گذشته، وقتی که تو رفتی، دنیا دنیا، با دلم مهربان شو، باختن، محاله، قاصدک، با دلم مهربان شو، سکوت، هوای قفس و… بوده‌است. وی در سال‌های اخیر، از سال ۱۳۸۸ به‌بعد، چندین کنسرت و اجرا در کاباره تهران داشته‌است. در این کنسرت‌ها علاوه بر اهنگ‌های اجرا شده در غربت به بازخوانی ترانه‌های آهنگسازان مطرح ایران پرویز یاحقی و علی تجویدی پرداخته‌است. کنسرت‌های حمیرا از سال ۱۳۸۸ بدین شرح است. نیویورک ۱۳۸۸، تورنتو ۱۳۸۸، ونکوور ۱۳۸۹، دبی ۱۳۹۰ و لاس وگاس ۱۳۹۰، در بین این سالهای ۸۸ تا ۹۰ بیش از ۱۰ بار در کاباره تهران اجرا داشته‌اند.

آخرین آلبوم وی در سال ۱۳۸۳ با نام مهتاب عشق منتشر شداین آلبوم، تلفیقی از موسیقی پاپ و موسیقی سنتی و بر اساس گام‌های ایرانی از جمله نوا و شوشتری است؛ و همچنین در سال ۱۳۸۹ مجموعه‌ای از بهترین آهنگ‌هایش را در آلبومی به‌نام «چهل ترانهٔ طلایی» منتشر کرد. آخرین اثر حمیرا «تو بودی» با شعری از بیژن ترقی، آهنگ از علی تجویدی و تنظیمی از کاظم عالمی است که در دی ماه ۱۳۹۵ به صورت میکس نشده و آزمایشی منتشر شد. گام این اثر در مایه افشاری است. در دی ماه نود و شش آهنگی از او به نام «شمع بی پروانه» همراه با موزیک ویدیو پخش شد. آخرین کاری که تاکنون از حمیرا ارائه و موزیک ویدیوی آن نیز پخش شده‌است «شادی زندگی تویی» نام دارد که بعد از «شمع بی پروانه» و در همان سال(۱۳۹۵) ارائه شده‌است.

ترانه‌شناسی
نوشتار اصلی: ترانه‌شناسی حمیرا

آلبوم‌ها
نام آلبومتاریخ انتشار
مهتاب عشق۱۳۸۳
هدیه۱۳۸۰
خواب و خیال۱۳۷۸
سرنوشت۱۳۷۷
منتظر به راه۱۳۷۴
عشق و عرفان۱۳۷۳
درویشان۱۳۷۲
بهار عشق۱۳۷۱
انتظار (گلبرگ ۳)۱۳۷۰
بهار بهاره (گلبرگ ۲)۱۳۶۷
وقتی که عشق میاد (گلبرگ ۱)۱۳۶۵
دریاکنار۱۳۶۳
قناری۱۳۶۲
شرم و شکایت۱۳۶۱
بهار زندگی۱۳۵۶
گذشته۱۳۵۵

تک‌آهنگ‌های پیش از انقلاب
نام ترانهترانه‌سراآهنگسازتاریخ انتشار
مسافر غریبشهین حنانهصادق نوجوکیدههٔ ۱۳۵۰
شب عاشقروح‌انگیز بنیادلوتورج شعبانخانیدههٔ ۱۳۵۰
همزبونم باشهما میرافشارمنوچهر چشم آذردههٔ ۱۳۵۰
دوستت دارممحمد علی بهمنیمحمود قراملکیدههٔ ۱۳۵۰
هوای قفسمحمد علی بهمنیعطاءالله خرمدههٔ ۱۳۵۰
باختنصدرالدین مهوانصدرالدین مهواندههٔ ۱۳۵۰
سکوتصدرالدین مهوانصدرالدین مهواندههٔ ۱۳۵۰
جدولبیژن سمندرصمدیدههٔ ۱۳۵۰
چشم به راههما میرافشارحبیب‌الله بدیعیدههٔ ۱۳۵۰
دنیا دنیاهما میرافشارانوشیروان روحانیدههٔ ۱۳۵۰
باز شب اومد-انوشیروان روحانیدههٔ ۱۳۵۰
بیقرارهما میرافشارمنوچهر چشم آذردههٔ ۱۳۵۰
وقتی که تو رفتیجهانبخش پازوکیجهانبخش پازوکیدههٔ ۱۳۵۰
راه جدایی (دیوار سنگی)هما میرافشاراسدالله ملکدههٔ ۱۳۵۰
یگانه--دههٔ ۱۳۵۰
زمزمهمنصور تهرانیحسن شماعی‌زادهدههٔ ۱۳۵۰
وای وایهما میرافشاراسدالله ملکدههٔ ۱۳۵۰
نگو از گذشتههما میرافشارمحمد حیدریدههٔ ۱۳۵۰
باور ندارم---
دیوونتمهما میرافشارمحمد حیدریدههٔ ۱۳۵۰
بی وفاییهما میرافشاراسدالله ملک-
در بهار زندگیجهانبخش پازوکیجهانبخش پازوکیدههٔ ۱۳۵۰

تک‌آهنگ‌های پس از انقلاب
نام ترانه تاریخ انتشار
شادی زندگی تویی ۱۳۹۶
شمع بی پروانه ۱۳۹۶
تو بودی ۱۳۹۵
جهانخواران ۱۳۸۸
خانه عاشق کجاست ۱۳۷۶
الله اکبر ۱۳۶۹
خالی و تنها ۱۳۶۸

فهرست آثار تلفیقی

دریاکنار، پیرت بسوزه عاشقی، سرگردان (گام مینور ملودیک ساختهٔ استاد علی تجویدی)، ده بهار، دیدار عزیزان، بی‌قرار، خاطرات شمال (در گام عربی اجرا شده‌است، ساختهٔ بابک رادمنش)، کوچ، شب‌های کردستان، دوره روره، مهتاب عشق (با نام «شاه و گدا» هم شناخته می‌شود)، امید، اینه دنیا، عالم عشق، هم‌زبونم باش، مسافر غریبه، ای داد بیداد، دنیا دنیا (در گام بیات تُرک اجرا شده‌است، ساختهٔ انوشیروان روحانی)، چوبکاری، در جستجو (گام عربی)، بهار بهاره (ساختهٔ منوچهر چشم‌آذر).

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «homeira,homeyra,homaira». Internet Archive. ۲۰۰۹-۰۸-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۴-۲۱.
  2. فرارو. «(تصویر) احضاریه گوگوش، هایده و حمیرا».
  3. "HOMEYRA". reverbnation. 2015-05-19. Retrieved 2015-06-19.
  4. «برنامه با بزرگان موسیقی ایران در تلویزیون پارس». دی ۱۳۹۳.
  5. «مصاحبه تلویزیون صدای آمریکا با حمیرا در برنامه دو روز اول». اسفند ۱۳۸۷.
  6. «گفتگوی حمیرا در برنامه هدفون، رادیو فردا». دی ۱۳۹۳.
  7. «گفتگوی حمیرا در شبکه تلویزیونی NITV». فروردین ۱۳۸۰.
  8. «با حمیرا؛ از زندگی، آواز و انقلاب… تا امروز». رادیو فردا. ۲۰۱۵-۰۸-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۸-۲۳.
  9. «گفتگوی حمیرا در شبکه تلویزیونی ایران». اردیبهشت ۱۳۹۵.
  10. «مصاحبه حمیرا در شبکه تلویزیونی ایران». فروردین ۱۳۸۱.
  11. «گفتگوی حمیرا در برنامه سرزمین جاوید، شبکه تلویزیونی پارس». دی ۱۳۹۵.
  12. «گفتگوی حمیرا در شبکه تلویزیونی لایو». فروردین ۱۳۹۰.
  13. گفت و گو با: حمیرا و یاحقی (درج شده در مجله ای قبل از انقلاب ۱۳۵۷)
  14. «دیدار حمیرا و اکبر گلپایگانی در کنسرت لاس وگاس». دی ۱۳۹۰.
  15. برنامه PMC Limo در شبکه تلویزیونی PMC مصاحبه ای با حسن شماعی زاده

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ حمیرا موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.