واروژان

واروژ هاخباندیان (ارمنی: Վարուժան Հախբանդյան‎) با نام هنری واروژان (زادهٔ ۱۳ آذر ۱۳۱۵ – درگذشتهٔ ۲۶ شهریور ۱۳۵۶) موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز و تنظیم‌کنندهٔ مشهور ارمنی‌تبار ایرانی و از بنیان‌گذاران موسیقی پاپ در ایران بود. واروژان که از او به عنوان «پدر ترانه‌سازی نوین ایران» نیز نام برده‌اند[6] به عنوان آهنگساز و تنظیم‌کننده با بسیاری از خوانندگان پاپ شناخته‌شده دوران خود از جمله داریوش، ابی، گوگوش، فرهاد و ویگن همکاری داشته و آهنگسازی ۲۵ فیلم سینمایی را در کارنامه هنری خود دارد.

واروژان
نام در زمان تولدواروژ هاخباندیان[1]
زادهٔ۱۳ آذر ۱۳۱۵[2]
۴ دسامبر ۱۹۳۶
قزوین
درگذشت۲۶ شهریور ۱۳۵۶
۱۷ سپتامبر ۱۹۷۷ (۴۰ سال)
تهران
آرامگاهگورستان ارامنه تهران (بوراستان)
ملیتایرانی ارمنی‌تبار
دیگر نام‌هاواروژان
تحصیلاتفارغ‌التحصیل مدرسهٔ عالی موسیقی[3]
طی دورهٔ تنظیم آهنگ و موسیقی پاپ در آمریکا (۱۳۴۳)[4]
پیشهآهنگساز
تنظیم کننده و نوازنده پیانو
سال‌های فعالیتدر سینما: ۱۳۵۰[5]
سبکپاپ، راک
امضاء

زندگی‌نامه

کودکی و جوانی

واروژ هاخباندیان که با نام هنری واروژان شناخته می‌شود[7] در ۱۳ آذرماه ۱۳۱۵ در خانواده‌ای ارمنی در قزوین متولد شد.[8] دو ساله بود که مادرش را از دست داد.[9] واروژان پس از پایان تحصیلات مقدماتی وارد مدرسهٔ عالی موسیقی تهران شد[10] و موسیقی را تحت آموزش استادانی هم‌چون روبن گریگوریان و لودویگ بازیل فراگرفت.[11]

پس از این واروژان با بورسیهٔ رادیو و تلویزیون برای مدت چهار سال به مدرسهٔ عالی موسیقی آمریکا رفت. در سال چهارم به ایران بازگشت و از آن‌جا که در رادیو و تلویزیون به او گفتند که اگر بورسیه را جبران نکند، نمی‌تواند فعالیتی داشته باشد مجبور شد برای مدت دو سال به اهواز برود و موسیقی تدریس کند. پس از این دو سال واروژان به تهران بازگشت و برای برنامهٔ زنگوله‌ها که به کشف صدا می‌پرداخت شروع به آهنگ‌سازی کرد.[12]

دوران فعالیت

در دههٔ پنجاه ذائقهٔ موسیقی جامعه کم‌کم به موسیقی پاپ گرایش پیدا می‌کرد و واروژان در این حوزه به فردی محبوب تبدیل شد.[13] واروژان در سال ۱۳۴۷ برای بار اول برای فیلم جهنم سفید به کارگردانی ساموئل خاچیکیان موسیقی نوشت.[14] واروژان به ساخت موسیقی فیلم علاقه‌مند شد و این امر موجب شد که این کار را به صورت حرفه‌ای ادامه دهد. ساخت موسیقی فیلم «حسن کچل» ساختهٔ علی حاتمی که به عنوان اولین اثر موزیکال سینمای ایران شناخته شده از کارهای واروژان است. واروژان این اثر را به هم‌راه بابک افشار، اسفندیار منفردزاده و پرویز اتابکی (آهنگساز) خلق کرد. در این فیلم عهدیه، مهتاب، سوسن، افشین و کورس سرهنگ‌زاده آواز خواندند.[15]

واروژان توانست ترانه‌های خاطره‌سازی خلق کند که در حافظهٔ مردم ماندگار شد. ترانه‌هایی مانند «هفتهٔ خاکستری»، «بوی خوب گندم»، «پوست شیر»، «پل»، «عاشقانه»، «شام آخر»، «همسفر»، «دریایی»، «باور کن»، «ماه‌پیشونی» و «گهواره» تعدادی از این ترانه‌های خاطره‌ساز است.[16]

واروژان در سال ۱۳۵۱ به خاطر ساخت موسیقی فیلم صبح روز چهارم موفق به دریافت جایزه سپاس شد. هر چند به دلیل روحیهٔ خاص هنری خود از شرکت در مراسم دریافت جایزه خودداری کرد.[17] واروژان از عکس و فیلم بیزار بود و حتی کم‌تر حاضر به مصاحبه بود.[18]

درگذشت
مقبره واروژان در خاوران تهران

آخرین اثر واروژان در آهنگ‌سازی، ساخت ترانه‌ای با نام «اجازه» بود که مرگ اجازهٔ ساخت به این هنرمند جوان را نداد.[19] واروژان که از بیماری قلبی رنج می‌برد هنگام ضبط موسیقی فیلم بر فراز آسمان‌ها، ساختهٔ محمدعلی فردین، سکته کرد و پس از ۱۳ روز بستری شدن، در ساعت پنج و نیم صبح شنبه ۲۶ شهریور ۱۳۵۶ (۱۷ سپتامبر ۱۹۷۷) در ۴۰ (۴۱) سالگی در بیمارستان جم تهران، درگذشت و در گورستان ارامنه تهران (بوراستان) به خاک سپرده شد.[20][21]

آثار
نوشتار اصلی: ترانه‌شناسی واروژان

ترانه‌شناسی

واروژان کار آهنگسازی یا تنظیم بیش از ۱۰۰ ترانه مختلف را برعهده داشته‌است که بعضی از آن‌ها به عنوان آهنگ‌های اثرگذار تاریخ موسیقی پاپ ایران شناخته می‌شوند.[22] آهنگ‌های «حرف»، «پل»، «باور کن»، «شب شیشه ای»، «خوابم یا بیدارم»، «گهواره» «فصل تازه»، «همسفر»، «وقتشه»، «ماه پیشونی» و «دریایی (کمکم کن)» به خوانندگی گوگوش، «برادر جان»، «عشق من عاشقم باش» و «بوی گندم» به خوانندگی داریوش، «شب زده»، «پوست شیر» و «کندو» به خوانندگی ابی، «هفتهٔ خاکستری» به خوانندگی فرهاد و «شام آخر» به خوانندگی ستار از جمله این ترانه‌ها محسوب می‌شوند.

فیلم‌های سینمایی

واروژان در طول عمر هنری خود برای ۲۵ فیلم سینمایی و دو مجموعهٔ تلویزیونی شامل سلطان صاحبقران موسیقی متن ساخته‌است.[23][24][25]

ردیفسالعنوانآهنگسازنوازندهتنظیم موسیقی
۱۱۳۴۹حسن کچلآری
۲۱۳۵۰رشیدآری
۳۱۳۵۱دشنهآری
۴۱۳۵۱سرگروهبانآری
۵۱۳۵۱صبح روز چهارمآری
۶۱۳۵۱فداییآریآری
۷۱۳۵۱قدیرآری
۸۱۳۵۱غریبهآری
۹۱۳۵۲تنها و گل‌هاآری
۱۰۱۳۵۲شهر قصهآریآری
۱۱۱۳۵۲خروسآری
۱۲۱۳۵۳ممل آمریکاییآری
۱۳۱۳۵۴هیچکی بابا نمیشهآریآری
۱۴۱۳۵۴شب غریبانآری
۱۵۱۳۵۴ذبیحآری
۱۶۱۳۵۴خانه خرابآری
۱۷۱۳۵۴کندوآری
۱۸۱۳۵۴همسفرآری
۱۹۱۳۵۵ماه عسلآری
۲۰۱۳۵۵بتآری
۲۱۱۳۵۵حرفه‌ایآری
۲۲۱۳۵۵شام آخرآری
۲۳۱۳۵۵علف‌های هرزآری
۲۴۱۳۵۴نازنینآریآری
۲۵۱۳۵۶در امتداد شبآری
۲۶۱۳۵۶سلام تهرانآری
۲۷۱۳۵۶کوسه جنوبآری
۲۸۱۳۵۶بر فراز آسمان‌هاآری
جایزه سپاس (۱۳۵۱)

جوایز و اثرگذاری

در سال ۱۳۵۱ به خاطر تهیه موسیقی متن فیلم صبح روز چهارم برنده جایزهٔ سپاس شد.[26][27]

تأثیر

واروژان هاخباندیان فعالیت شایان توجهی در امر موسیقی فیلم داشت و آثار وی از نمونه‌های شاخص موسیقی فیلم در سینمای قبل از انقلاب بود.[28] آثار وی نقش بسزایی در پیشرفت موسیقی پاپ و به‌خصوص موسیقی فیلم در ایران داشته‌است.[29]

بزرگداشت

در ۱۵ آذر ۱۳۸۶ به مناسبت هفتاد و یکمین سالگرد تولد واروژان به همت و با همکاری اعضای «خانه ترانه» و با حضور خانوادهٔ واروژان، در فرهنگسرای دانشجو (بوستان شفق) مراسمی برای بزرگداشت این هنرمند فقید برگزار شد.[30]

به مناسبت هشتادمین زادروز واروژان هاخباندیان (۱۳ آذر) برنامه یادبودی با حضور اهالی موسیقی و خانواده ایشان برگزار شد، علاقه مندان حاضر در برنامه، ابتدا از خانه ای که ایشان در آن اقامت داشتند بازدید و سپس از استودیو پاپ (آخرین مکان حضور ایشان در عرصه موسیقی) بازدید کردند و در نهایت امر علاقمندان با حضور در گورستان ارامنه تهران (بوراستان) و با حضور خانواده ایشان با اهدای گل در کنار آرامگاه واروژان یادش را گرامی داشتند.[31]

هشتادمین زادروز واروژان در ۸ دسامبر ۲۰۱۶ در محل سالن اجتماع کودکستان ارامنه تهران در کلوپ سوکریان با حضور هنرمندان و پیشکسوتان تاریخ معاصر موسیقی ایران از جمله: پوری بنایی، تورج شعبانخانی، ناصر چشم‌آذر، پری زنگنه، محمد صالح اعلا، ویگن داوودی (بنیان‌گذار استودیو پاپ) هوشنگ گلمکانی و جمعی از نشریه‌های موسیقی و هنری با حضور خانوادهٔ او به پایان رسید.[32] در حین اجرای مراسم پیام زویا زاکاریان و آرمیک توسط حمید ناصحی (ترانه‌سرا و روزنامه‌نگار موسیقی) و پیامشهیار قنبری توسط رامتین خداپناهی (بازیگر) قرائت شد.[33] ویگن داوودی از بازسازی و اجرای دوبارهٔ ۹۰ درصد آثار واروژان خبر داد.[34] برگزار کنندگان این مراسم ویگن داوودی و حمید ناصحی بودند و اجرای این برنامه هم به عهدهٔ رامتین خداپناهی بود.[35]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. فیضی صفت، واروژان بود و دیگر هیچ.
  2. فیضی صفت، واروژان بود و دیگر هیچ.
  3. امید، فرهنگ سینمای ایران، ۴۷۳.
  4. امید، فرهنگ سینمای ایران، ۴۷۴.
  5. امید، فرهنگ سینمای ایران، ۴۷۴.
  6. محمود خوشنام (۱۱ فروردین ۱۳۹۰). «آهنگسازان اعتراض». رادیو زمانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  7. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  8. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  9. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  10. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  11. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  12. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  13. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  14. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  15. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  16. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  17. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  18. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  19. واروژان، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز.
  20. فیضی صفت، واروژان بود و دیگر هیچ.
  21. ، به یاد واروژان.
  22. ، به یاد واروژان.
  23. امید، فرهنگ سینمای ایران، ۴۷۴.
  24. سینما سوره، فرهنگ سینمای ایران.
  25. وارطانیان، به یاد واروژان.
  26. لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۱۷.
  27. هویان، ارمنیان ایران، ۳۲۶.
  28. لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۱۷.
  29. لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۱۷.
  30. وارطانیان، به یاد واروژان، ۱۱۶.
  31. «مراسم گرامیداشت یاد واروژان هاخباندیان موسیقی دان و آهنگساز». آلیک‌آنلاین.
  32. قاضی‌زاده، واروژان ماندگار در حافظه شنیداری ایران، ۱۱.
  33. قاضی‌زاده، واروژان ماندگار در حافظه شنیداری ایران، ۱۱.
  34. قاضی‌زاده، واروژان ماندگار در حافظه شنیداری ایران، ۱۱.
  35. قاضی‌زاده، واروژان ماندگار در حافظه شنیداری ایران، ۱۱.

منابع

عظیمی‌نژادان، علی (۱۳۹۶). «تحلیلی از زندگی هنری و آثار واروژان». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۸.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.