زبان‌های ایرانی شمال غربی

زبان‌های ایرانی شمال غربی زیرگروه شمالی زبان‌های ایرانی غربی هستند. کردی،تالشی، بلوچی، گیلکی و مازندرانی از شناخته‌شده‌ترین زبان‌های این خانواده هستند.

ایرانی شمال غربی
پراکنش:	جنوب غرب آسیا، آسیای میانه و غرب جنوب آسیا
تبار:	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی ایرانی غربی ایرانی شمال غربی
زیرگروه‌ها:	—
گلاتولوگ	nort3177[1]
نقشه گویشوران زبان‌های ایرانی.

در زبان‌های ایرانی غربی، آن دسته از زبان‌ها و گویش‌هایی که در تمام تحولات آوایی اصلی (مثل تبدیل ج ایرانی باستان به ز یا تبدیل ز ایرانی باستان به د) مانند فارسی‌ هستند را جزء گروه جنوب‌غربی می‌شمرند و بقیه را جزء گروه شمال‌غربی قرار می‌دهند. این تقسیم‌بندی متقارن نیست و مطابق این تعریف، میزان تنوع آوایی در زیرشاخهٔ شمال‌غربی بیشتر است؛ چون آن‌ها به یک اندازه دچار تغییر و تحول نشده‌اند و در برخی این تفاوت با فارسی بیشتر است و در برخی دیگر کمتر. مثلاً تفاوت‌های آوایی کرمانجی با فارسی زیادتر است و در گورانی یا در گویش‌های قدیمی نطنز و نایین این تفاوت‌ها کمتر است. گاه برخی از تحولات آوایی زیرشاخهٔ جنوب‌غربی نیز در برخی از گویش‌های شمال‌غربی دیده می‌شود، اما با این حال، آن را از زیرشاخهٔ شمال‌غربی می‌شمرند، چون همهٔ آن تحولات آوایی را در خود نشان نمی‌دهد.

زبان‌ها

• زبان‌های ایرانی شمال غربی
  • شمال غربی ۱
    • زبان‌های کردی
      • کرمانجی
      • سورانی
      • کردی جنوبی
      • لکی
    • زبان‌های زازا-گورانی
      • زازاکی (گویش‌ها: کرمانجکی، دیملی)
      • زبان گورانی (گویش‌ها: هورامی، باجلان)
      • گویش شبکی
  • شمال غربی ۲
    • بلوچی: بلوچی، کرشی
    • خوری (کویری)
    • تاتی
      • تالشی
      • تاتی/آذری: آذری باستان†, هرزندی، کرنگانی، خوئینی، خلخالی، طارمی بالا، رودباری، تاتی جنوبی، اشتهاردی، گویش‌های شمال/شمال‌شرق قزوین
      • ؟ (تالشی؟ تاتی؟): گذرخانی، کجلی، خورش‌رستمی، مراغی، رزجردی، شاهرودی
      • تفرشی (گذار): آشتیانی (آمورایی، کهکی), وفسی، الویری-ویدری (الویری، ویدری)، یهودی-همدانی
      • مرکزی/فلات مرکزی (کرمانی)[2]
        • شمال غربی: خوانساری، محلاتی، وانیشانی، یهودی-گلپایگانی
        • جنوب غربی: گازی، سده‌ای، اردستانی، نهوجی، سجزی، جرقویه‌ای، رودشتی، کفرودی، کافرونی، یهودی-اصفهانی
        • شمال شرقی: آرانی، بیدگلی، دلیجانی، نشلجی، بیذوی، قهرودی، بادرودی، کمویی، جوشقانی، میمه‌ای، ابیانه‌ای، سوی، بادی، نطنزی، کاشایی، تاری، طارقی، یهودی-کاشانی
        • جنوب شرقی: دری زرتشتی، نائینی، زفرایی، ورزنه‌ای، تودشکی، کیجانی، آبچویه‌ای

• • کومشی:[3] سمنانی، سنگسری، لاسگردی-سرخه‌ای
  • کاسپین: گیلکی، مازندرانی، گرگانی†،دیلمی

جستارهای وابسته

• زبان‌های ایرانی جنوب غربی

منابع

1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Northwestern Iranian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
2. Central dialects, Gernot Windfuhr, Encyclopedia Iranica
3. گلاتولوگ changed the designation of this language family from "Semnanic" (https://glottolog.org/files/glottolog-2.7/semn1240.htmt%5Bپیوند+مرده%5D) to "Komisenian"(https://glottolog.org/resource/languoid/id/komi1276). This designation has been also adopted by ویکی‌واژه (https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Komisenian_languages)

• Oranskij, Iosif M. , Les langues iraniennes, traduit par Joyce Blau, Institut d'études iraniennes de l'Université de la Sorbonne Nouvelle, documents et ouvrages de référence 1, Paris: Librairie C. Klincksieck, 1977 شابک ‎۲−۲۵۲−۰۱۹۹۱−۳