زبان یغنابی
یغنابی یا سغدی نو (Neo-Sogdian) زبانی ایرانی است که مردم یغنابی ساکن در درهٔ یغناب در سرزمین تاجیکستان میان کوه‌های زرافشان و حصار، بدان سخن می‌رانند. این زبان بازماندهٔ زبان سغدی باستان است.[4] زبان یغنابی از زبان‌های ایرانی شاخهٔ شمال‌شرقی است و با زبان‌های آسی و پشتو و زبان‌های پامیری نزدیکی‌هایی دارد.[5] این زبان به لحاظ قدمت و ملاحظات زبان‌شناختی با اهمیت می‌باشد.
| یغنابی | |
|---|---|
| yaɣnobī́ zivók, йағнобӣ зивок | |
| زبان بومی در | تاجیکستان |
| منطقه | دره یغناب، گروهی در دههٔ ۱۹۷۰ به ظفرآباد کوچیدند. |
| قومیت | مردم یغنابی |
شمار گویشوران | ۱۲٬۰۰۰ (۲۰۰۴) |
گونه‌های نخستین | |
| گویش‌ها | یغنابی شرقی
یغنابی غربی
|
| الفبای سیریلیک الفبای لاتین الفبای عربی | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | yai |
| گلاتولوگ | yagn1238[3] |
| زبان‌شناسی | 58-ABC-a |
نواحی که بیشینهٔ مردم در آن به زبان یغنابی سخن می‌گویند
الفبای یغنابی
هم‌اکنون زبان یغنابی با همان الفبای تاجیکی که نوع تغییر یافته سیریلیک است، نوشته می‌شود.
دستور زبان یغنابی
- ضمیرهای شخصی
| مفرد | جمع | |
|---|---|---|
| اول شخص | مَن man | ماخ mox |
| دوم شخص | تو tu | شُماخ ʃumox |
| سوم شخص | اَخ، ایش iʃ، ax | اَختِت، ایشتِت iʃtit , axtit |
- ضمیرهای ملکی
| مفرد | جمع | |
|---|---|---|
| اول شخص | -ِم im | -ماخ mox |
| دوم شخص | -ِت it | -شِنت ʃint |
| سوم شخص | -ِش iʃ | -شِنت ʃɪnt |
- صرف فعل‌ها
| مفرد | جمع | |
|---|---|---|
| اول شخص | -امِشت omiʃt | -یمِشت imiʃt |
| دوم شخص | -یشت iʃt | -سِشت siʃt |
| سوم شخص | -چی tʃi | -اشت oʃt |
برای نمونه فعل خواستن به این صورت صرف می‌شود
| مفرد | جمع | |
|---|---|---|
| اول شخص | خواهامِشت (хоҳомишт) | خواهیمِشت (хоҳимишт) |
| دوم شخص | خواهیشت (хоҳишт) | خواهسِشت (хоҳсишт) |
| سوم شخص | خواهچی (хоҳчи) | خواهاشت (хоҳошт) |
- علامت جمع
یغنابی تنها بازمانده زنده‌ای است که از زبان سغدی به جای مانده و در آن مانند زبان سغدی هنوز می‌توان بن ماضی را از بن مضارع بنا کرد و علامت جمع نیز در آن t-است. از این رو با زبان آسی که علامت جمع در آن tA است شبیه‌است.
منابع
- Gernot Windfuhr, 2009, "Dialectology and Topics", The Iranian Languages, Routledge
- Paul Bergne (15 June 2007). The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic. I.B.Tauris. pp. 6–. ISBN 978-1-84511-283-7.
- Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Yagnobi". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- Compendium Linguarum Iranicarum, Rüdiger_Schmitt, p370
- تاریخ زبان فارسی، دکتر محسن ابوالقاسمی، نشر سمت، تهران
- محسن ابوالقاسمی (۱۳۸۲)، تاریخ زبان فارسی، سمت
- سیف الدین میرزازاده (۱۳۷۴)، فرهنگ و زبان یغنابی، ورارود
پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.