ایوبیان
ایوبیان (عربی: الأیوبیون)، یک دودمان کردزبان عرب تبار از (قبیله ازد) مسلمان سنی مذهب بود[2][3][4] که صلاح‌الدین ایوبی به مرکزیت مصر بنیاد گذاشت. این سلسله در طول قرون ۱۲ و ۱۳ میلادی بر بخش عظیمی از خاورمیانه حکم می‌راند. این سلسله پس از دودمان فاطمیان و زنگیان به حکومت رسید و دست به فتوحات گسترده‌ای در سراسر خاورمیانه زد. سرانجام صلاح‌الدین با شکست پادشاهی اورشلیم در جنگ حطین سرزمین مقدس را ضمیمه خاک ایوبیان کرد.
سلطنت ایوبیان الأيوبيون ئەیووبی Eyûbî ایوبیان | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۱۷۱–۱۲۶۰ | |||||||||||||||||
 پرچم | |||||||||||||||||
 سلطنت ایوبیان در زمان مرگ صلاح‌الدین ایوبی در سال ۱۱۹۳ | |||||||||||||||||
| پایتخت | قاهره (۱۱۷۱–۱۱۷۴) دمشق (۱۱۷۴–۱۲۱۸) قاهره (۱۲۱۸–۱۲۵۰) حلب (۱۲۵۰–۱۲۶۰) | ||||||||||||||||
| زبان(های) رایج | زبان عربی، زبان کُردی | ||||||||||||||||
| دین(ها) | تسنن | ||||||||||||||||
| حکومت | سلطنت | ||||||||||||||||
| سلطان | |||||||||||||||||
• ۱۱۷۴–۱۱۹۳ | صلاح‌الدین ایوبی (اولین) | ||||||||||||||||
• ۱۱۹۳–۱۱۹۸ | سلطان عثمان العزیز | ||||||||||||||||
• ۱۱۹۸–۱۲۰۰ | المنصور ناصر الدین محمد | ||||||||||||||||
• ۱۲۰۰–۱۲۱۸ | عادل یکم | ||||||||||||||||
• ۱۲۱۸–۱۲۳۸ | الکامل محمد بن عادل | ||||||||||||||||
• ۱۲۳۸–۱۲۴۰ | عادل دوم | ||||||||||||||||
• ۱۲۴۰–۱۲۴۹ | الصالح ایوب | ||||||||||||||||
• ۱۲۵۰–۱۲۵۴ | الاشرف موسی | ||||||||||||||||
| تاریخ | |||||||||||||||||
• بنیان‌گذاری | ۱۱۷۱ | ||||||||||||||||
• فروپاشی | ۱۲۶۰ | ||||||||||||||||
| مساحت | |||||||||||||||||
| ۱۱۹۰ | ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع (۷۷۰۰۰۰مایل‌مربع) | ||||||||||||||||
| ۱۲۰۰[1] | ۱٬۷۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع (۶۶۰۰۰۰مایل‌مربع) | ||||||||||||||||
| جمعیت | |||||||||||||||||
• قرن ۱۲ میلادی | ۷٬۲۰۰٬۰۰۰ (تخمین) | ||||||||||||||||
| واحد پول | دینار | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
با آغاز درگیری بین نورالدین زنگی و شاوَر که با صلیبیون همراه شده بود، وی در سال ۱۱۶۶ م اسدالدین شیرکوه و بردارزاده‌اش صلاح‌الدین را به مصر فرستاد تا علاوه بر شکست نیروهای متحد شاور و صلیبیون حکومت مصر را به‌دست بگیرند. اما پس از پایان یافتن جنگ و صلح بین طرفین، خلیفهٔ فاطمی، العاضِد، اسدالدین را به عنوان وزیر خود برگزید ولی پس از یک سال، با مرگ شاور و شیرکوه، صلاح‌الدین وارث مقام عموی خود شد و سرانجام، با مرگ آخرین خلیفهٔ فاطمی، حکومت مصر در سال ۱۱۷۳ م به صلاح‌الدین رسید. با وجود آنکه این تغییر عظیم به سهولت تمام انجام شد، اما بین صلاح‌الدین و فرمانده‌اش؛ یعنی اتابک نورالدین زنگی اختلافاتی به وجود آمد. با مرگ نورالدین، صلاح‌الدین پس از چندی استقلال کامل خود را اعلان نمود و با حمایت خلیفه عباسی خود را سلطان معرفی کرد.[5]
پس از اعلان استقلال، صلاح‌الدین فتوحات خود را در شام، جزیره، حجاز و یمن آغاز نمود و توانست دمشق را مسخر کند و به عنوان پایتخت خود برگزیند؛ اما علی‌رغم وجود خاندان زنگی، متصرفاتش را وسعت داد تا آنکه بین سال‌های ۱۱۷۴ تا ۱۱۷۶ میلادی حدود مملکت خود را تا رود فرات گسترش داد و این مناطق را بین فرزندان و برداران به عنوان امارت‌های ایوبی تقسیم کرد. وی پس از تثبیت حاکمیت ایوبیان در شام، خود را آماده نبرد با پادشاهی اورشلیم و صلیبیون کرد که در این زمان بر اراضی مقدس حکم می‌راندند. وی پس از شکست صلیبیون در نبرد حطین، توانست اکثر مناطق و شهرهای فلسطین همچون اورشلیم، عکا، یافا، حیفا، صیدا، بیروت، اشکلون و … را که در دستان صلیبیون بودند، بازپس بگیرد. پس از این اتفاق بود که وی و جانشینانش همچون العادل، الکامل، الصالح ایوب و المعظم توران‌شاه درگیر سلسله جنگ‌های صلیبی (از جنگ سوم تا جنگ هفتم صلیبی) از جانب مسیحیان لاتین شدند و توانستند صلیبیون را در بیشتر نبردها شکست و عقب رانند و اکثر مناطق را ــ به جز عکا که پایتخت پادشاهی اورشلیم بود و تا سال ۱۲۹۱ قدرت خود را حفظ کرد ــ برای جهان اسلام نگه دارند. تا آن که با کودتای ممالیک، آخرین سلطان ایوبی، المعظم توران‌شاه، به قتل رسید و سلطنت ایوبیان در سال ۱۲۶۰ میلادی از میان رفت. برخی از امارت‌های ایوبی برای مدتی در مقابل ممالیک و مغولان ایستادگی کردند که در نهایت آخرین امارت ایوبی یعنی حمات به دست ممالیک سقوط کرد تا سلسله ایوبیان به‌طور کامل از بین برود.[6]
سقوط
مهم‌ترین دلیل سقوط ایوبیان حمله مغولان بود اما ظهور ممالیک و سقوط حلب هم تأثیرات زیادی بر آن گذاشت.
فرمانروایان ایوبی
| سلطان صلاح‌الدین ایوبی | ۱۱۷۴–۱۱۹۳ |
| سلطان عثمان العزیز | ۱۱۹۳–۱۱۹۸ |
| سلطان المنصور ناصر الدین محمد | ۱۱۹۸–۱۲۰۰ |
| سلطان عادل یکم | ۱۲۰۰–۱۲۱۸ |
| سلطان الکامل محمد بن عادل | ۱۲۱۸–۱۲۳۸ |
| سلطان عادل دوم | ۱۲۳۸–۱۲۴۰ |
| سلطان الصالح ایوب | ۱۲۴۰–۱۲۴۹ |
| سلطان المعظم توران‌شاه | ۱۲۴۹–۱۲۵۰ |
| ملکه شجر الدر | ۱۲۵۰–۱۲۵۷ |
شاخه‌های بعدی ایوبیان
- ایوبیان یمن
- ایوبیان حماه
- ایوبیان حلب
- ایوبیان حمص
- ایوبیان دمشق
- ایوبیان دیار بکر
منابع
- Taagepera 1997, p. 475-504.
- Humphreys 1987
- Özoğlu 2004, p. 46
- Bosworth 1996, p. 73
- طقوش، دولت ایوبیان، ۱–۷۸.
- طقوش، دولت ایوبیان، ۷۹–۳۸۱.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ایوبیان موجود است. |
| طرفین درگیر | صلیبیون
مسلمانان ایوبیان |
|---|---|
| فرماندهان | صلیبیون
گی لوزینیان (اسیر) • ریموند سوم • جرارد رایدفورت (اسیر) • گارنیر د نابلس • رینالد شاتیون (اسیر) مسلمانان صلاح‌الدین ایوبی • مظفرالدین کوکبری • مظفر عمر • العادل سیف‌الدین ابوبکر • فضل بن صلاح‌الدین |
| نیروها | صلیبیون
۲۰٬۰۰۰ جنگجو شامل ۱۵٬۰۰۰ پیاده‌نظام، ۱٬۲۰۰ شوالیه، ۳٬۰۰۰ زره پوش و ۵۰۰ کماندار مسلمانان ۳۰٬۰۰۰ جنگجو شامل ۱۲٬۰۰۰ سواره نظام و ۱۸٬۰۰۰ پیاده‌نظام |
| اتفاقات وابسته | |
| تأثیرات | |
