دودمان هان

دودمان هان یکی دودمان‌های فرمانروایی در سرزمین چین بود که بین سال‌های ۲۰۶ قبل از میلاد تا ۲۲۰ میلادی، حدود ۴۰۰ سال وجود داشت. این دوره یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ چین بود و تا آشوب کلاه‌زردها و دوره سه امپراتوری ادامه پیدا کرد.

دودمان هان 漢朝 هان
۲۰۶ ق.م.–۲۲۰ م.
قلمرو دودمان هان در ۸۷ قبل از میلاد
وضعیت	امپراتوری
پایتخت	چانگ آن (۲۰۶ ق.م. – 9 CE, ۱۹۰–۱۹۵ م) لوئویانگ (۲۵–۱۹۰ م. , ۱۹۶ م) شوچانگ (۱۹۶–۲۲۰ م)
زبان(های) رایج	ماندارین باستان
دین(ها)	تائوئیسم، کنفوسیانیسم، چینیسم
حکومت	پادشاهی مطلقه
امپراتور
• ۲۰۲–۱۹۵ ق.م.	امپراتور گائوزو (نخستین)
•	امپراتور شیان (واپسین)
صدراعظم
• ۲۰۶–۱۹۳ ق.م.	شیائو هه
• ۱۹۳–۱۹۰ ق.م.	کائو کن
• ۱۸۹–۱۹۲ م.	دونگ ژئو
• ۲۰۸–۲۲۰ م.	کائو کائو
• ۲۲۰ م.	کائو پی
تاریخ
• تأسیس	۲۰۶ ق.م.
• نبرد گای شیا؛ حکومت دودمان هان آغاز شد.	۲۰۲ پ.م.
• توقف حکومت هان؛ دودمان زین	۹ تا ۲۳
• تفویض قدرت به کائو وی	۲۲۰ م.
مساحت
50 BCE est.[1]	۶٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع (۲۳۰۰۰۰۰مایل‌مربع)
جمعیت
• 2 CE[2]	۵۷٬۶۷۱٬۴۰۰ نفر
واحد پول	Ban liang coins and wu zhu coins
پیشین پسین دودمان چین چوی غربی کائو وی شو هان وو شرقی

مختصات: ۳۴°۰۹′۲۱″ شمالی ۱۰۸°۵۶′۴۷″ شرقی

گستره دودمان هان در سال ۸۷ پیش از میلاد

اکثر مردم چین، اکنون خود را از قوم هان می‌دانند، که به علت حکومت طولانی این سلسله این قومیت اکثریت مطلق را پیدا کرد.[3]

تاریخچه

هان غربی

پیش از	دودمان هان غربی		پس از
	از	تا
دودمان زین	۲۰۶ پ.م.	۹ م.	دودمان چین

هان غربی یا هان پیشین نیمهٔ نخست دورهٔ دودمان هان بود. نخستین دودمان امپراتوری در چین، دودمان چین (۲۲۱ تا ۲۰۷ پ. م) بود. دودمان چین تمام دولت‌های جنگ‌طلب چین را با غلبه بر آن‌ها متحد ساخت و حکومت یکپارچه چین را به وجود آورد، اما دودمان چین پس از مرگ نخستین امپراتور آن، چین شی هوانگ‌ ناپایدار و بی‌ثبات گشت.

ظرف چهار سال، قدرت دودمان چین با شورش‌های متعدد رو به زوال گذاشت. دو رهبر شورشی سابق، شیانگ یو (متوفای ۲۰۲ پ. م) از چو و لیو بانگ (متوفای ۱۹۵ پ. م) از هان در یک ستیز برای تسلط بر چین با یکدیگر نزاع کردند و لیو بانگ در نبرد گایشیا (۲۰۲ پ. م) در آن‌هویی کنونی بر شیانگ یو غلبه کرد و امپراتور تمام چین شد.[4]

امپراتور گائوزو

گائوزو یا لیو بانگ، اولین امپراتور سلسلهٔ هان بود. او بر زیینگ، آخرین امپراتور سلسله چین، غلبه کرد و به پادشاهی رسید. سلسله‌ای که او تأسیس کرد، هان نام گرفت. در دوران او چین همچنان یکپارچه ماند. او همچنین آیین کنفوسیوس را، به عنوان آیین رسمی کشور، برگزید. گائوزو در سال ۱۹۵ پیش از میلاد، یعنی تنها پس از هفت سال سلطنت، درگذشت.

دوران درگیری بر سر حکومت و دوره حکومت امپراتریس دواگر لو به عنوان نایب السلطنه

پس از مرگ گائوزو، پسرش، لیو یینگ با حمایت مادرش امپراتریس لو به سلطنت رسید و نام امپراتور هوی را برای خود انتخاب کرد ولی عمر کوتاهی کرده و در ۲۲ سالگی درگذشت ولی در این عمر کوتاه مدت قدرت هیچ وقت در دست او نبود بلکه قدرت در دست مادرش امپراتریس لو بود. پس از مرگ او پسرش لیو گونگ با نام امپراتور کیان‌شائو هان در ۵ سالگی با فرمان مادر بزرگ قدرتمندش امپراتریس اعظم دواگر لو به سلطنت رسید هر چند او هرگز اعمال قدرت نداشت و به هیچ وجه به تخت نرسید زیرا امپراتریس دواگر لو اول او را حبس خانگی کرد و بعد او را به طور غیر مستقیم امپراتور خواند. او پس از ۴ سال که به طور اسمی امپراتور بود به دستور مادربزرگ خود از حکومت برکنار و برادرش لیو هونگ را با نام امپراتور هئوشائو هان بر تخت نشاندند هر چند او هم هرگز امپراتور نبود و او را هم پس از ۴ سال از حکومت برکنار کردند. پس از امپراتور هئوشائو پسر چهارم گائوزو با نام امپراتور ون بر تخت نشانده شد در این مدت ۱۵ ساله حکومت واقعی در دست امپراتریس لو بود و بجای امپراتوران دست نشانده حکومت کرد مخصوصا نوه های خود امپراتور کیان‌شائو هان و امپراتور هئوشائو هان که هرگز امپراتور نبودن و همیشه حبس خانگی در بیرون از پایتخت بودند به همین خاطر امپراتریس لو بر حق خود به طور رسمی حکومت کرد.

امپراتور وو هان

در سال ۱۴۱ پیش از میلاد، نتیجه ون دی بر تخت سلطنت نشست و به نام امپراتور وو دی یکی از ارجمندترین فرمانروایان چین شد. او با قبایل کوچگر ساکن مرزها جنگید و آنان را شکست داد. سپس راه ابریشم را به وجود آورد. اقدامات او، هان را به اوج قدرت و عظمت رساند.

پس از امپراتور وو

وو دی صاحب فرزندانی از دو ملکه بود. هنگامی که وو دی درگذشت، صدراعظمش هوئوگوانگ نایب السلطنه لیوفو-لینگ پسر وو دی شد. لیوفو-لینگ، که امپراتور ژائودی نام گرفت، مدت زیادی حکومت نکرد و در ۲۲ سالگی درگذشت. امپراتور بعدی کم‌تر از یک ماه دوام آورد و به سبب ناشایستگی برکنار شد. پس از او نوبت به شوان دی، نواده یکی از ملکه‌های وو دی رسیدو شوان دی هجده ساله بود که امپراتور شد و تا آن زمان یک همسر و پسر داشت. شوان دی ۲۵ سال با لیاقت بر امپراتوری فرمانروایی کرد. پسرش، یوان دی، در اقدامات خود ناموفق ماند و پس از درگذشتش در ۳۳ پیش از میلاد، کشمکش بر سر جانشینی سلطنت دوباره آغاز گشت. در این میان، وانگ مانگ، وزیر مقتدر دربار سلطنتی، در سال نهم پس از میلاد سلطنت را غضب کرد.

هان شرقی

پیش از		دودمان هان غربی		پس از
		از	تا
سه امپراتوری	کائو وی	۲۵ م.	۲۲۰ م.	دودمان زین
	شو هان
	ووی شرقی

هان شرقی یا هان پسین رسماً در تاریخ ۵ اوت ۲۵ میلادی، هنگامی که لیو شیو با نام امپراتور گوانگ‌وو هان تاجگذاری کرد، آغاز به کار کرد.

امپراتور گوانگ‌وو

اشراف که با اقدامات وانگ مانگ مخالف بودند، او را گردن زدند و لیو شیو از خاندان قدیمی هان را بر تخت سلطنت نشاندند. او در سال ۲۵ میلادی، تمام مخالفان خود را سرکوب کرد و به مدت ۳۲ سال بر امپراتوری فرمان راند.

اقدامات امپراتور گوانگ‌وو

لیوشیو خود را گوانگ وو دی نامید و لقب امپراتور اختیار کرد. سپس پایتختش را از چانگان به لوئویانگ انتقال داد. در دوران او، سیستم کشوری دوباره فئودالی شد.

تحت سلطهٔ امپراتور لینگ (۱۶۸ تا ۱۸۹ میلادی) خواجه‌ها ممنوعیت‌های حزبی را تمدید و افزایش دادند.

شورش‌های دهقانی

در این دوره، شورش‌های بسیاری در سراسر چین اتفاق افتاد. نظیر شورش گروه‌های ابروسرخ‌ها، زرددستاران و پنج پیمانه برنج.

پایان دودمان هان

در سال ۱۸۴، زرددستاران با یک نیروی سیصد هزار نفری شورش‌های گسترده‌ای را در چندین ناحیه اطراف پایتخت برپا کردند. سرانجام نیروهای امپراتوری، شورشیان را پس از ماه‌ها نبرد شکست دادند. در سال ۲۲۰ میلادی، آخرین امپراتور هان، شیین دی، از سلطنت کناره‌گیری کرد و امپراتوری به سه پادشاهی تقسیم شد که هرکدام مدعی تاج و تخت هان بودند. تا چهارصد سال بعد، امپراتوری یکپارچه‌ای پدید نیامد.

در سال ۲۲۰ میلادی، امپراتور شیان هان از دودمان هان شرقی توسط کائو پی مجبور به استعفاء و خلع مقام شد و با این کار دودمان هان پسین منحل گشت و دورهٔ سه پادشاهی با سه امپراتوری کائو وی، ووی شرقی و شو هان آغاز به کار کرد.

جستارهای وابسته

• امپراتوری تانگ
• امپراتوری سونگ
• کائو وی
• امپراتوری مینگ
• فهرست بزرگ‌ترین امپراتوری‌های جهان
• فهرست امپراتوران دودمان هان

منابع

1. Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires" (PDF). Journal of world-systems research. 12 (2): 219–229. ISSN 1076–156x Check |issn= value (help). Archived from the original (PDF) on 22 February 2007. Retrieved 12 August 2010.
2. Nishijima (1986), 595–596.
3. عزیزی، سعید (۱۳۹۷). تاریخ چین از آغاز تا قرن 21. یزد: انتشارات سید علی‌زاده. صص. ۱۳۵. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۸۸۱۰-۳۲-۲.
4. ج. هال، اِلنور (۱۳۹۲). چین باستان. تهران: انتشارات ققنوس. صص. ۱۲۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۳۴۵-۲.

• Wikipedia contributors, "Han Dynasty," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Han_Dynasty (بازبینی ۲۴ دسامبر ۲۰۰۶).